جالپى الەۋمەتتىك جەلىلەرگە تاۋەلدىلىكتىڭ كوپشىلىككە، ونىڭ ىشىندە جاستارعا زيانى جونىندە عالىمي دايەكتەردى ايتىپ جۇرگەن ماماندار بارشىلىق. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ونى ەلەڭ قىلمادىق.
الايدا سوڭعى 3-4 جىلدا پايدالانۋشىلار سانى مينۋتتاپ ءوسىپ كەلە جاتقان TikTok الەۋمەتتىك جەلەسىنىڭ وراسان زور زالالى تۋرالى ايتپاسقا بولماي وتىر.
مۇنىڭ باسقا الەۋمەتتىك جەلىلەردەن وزگەشەلىگى – جۇمىس جاساۋ الگوريتمىنىڭ ادام پسيحيكاسىن سونشالىقتى تەرەڭ مەڭگەرىپ، سوعان ماقساتتى تۇردە شابۋىل جاساۋىندا. بۇگىنگى تاڭدا قولىندا سمارتفونى بار باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسىنان باستاپ ەگدە تارتقان قارتقا دەيىن TikTok قوسىمشاسىن بەلسەندى پايدالانادى. ونىڭ بارلىعى وسى قوسىمشانىڭ جاساندى ينتەلەكتىگە نەگىزدەلگەن الگوريتمدەرىنىڭ قۇربانى بولىپ وتىر.\
بىرىنشىدەن، TikTok جەلىسىنىڭ العاشقى بەتىنە شىعاتىن كونتەنتتەر حرونولوگيالىق نەگىزدە ەمەس، ميعا جەڭىل، ءمانى جوق، كوپ قارالعان ماتەريالداردان تۇرادى. قىسقا ۆيدەولاردىڭ ميعا تارتىمدىلىعى سونداي، بىرىنەن سوڭ ءبىرىن سىرعىتىپ وتىرۋعا يتەرمەلەيدى. قورقىنىشتىسى – قوسىمشا اۆتوماتتى تۇردە ءسىزدىڭ ميىڭىزدا قانداي كونتەنتكە قىزىعۋ بارىن بىردەن اناليز جاساپ، ءاپ ساتتە سول ماندەگى ۆيدەولاردىڭ ءتۇر-تۇرىن ۇسىنادى.
جازاتايىم بالا دەپرەسسيا، سۋيسيد نەمەسە پسيحيكاعا شابۋىل بولاتىن ويىنعا نەمەسە ۆيدەوعا ءبىر مينۋتتان ارتىق ءۇڭىلىپ قالعان بولسا، Tik-Tok الگوريتمى ول بالانىڭ قىر سوڭىنان قالماي، سول ماندەگى ماتەريالدى ۇسىنادى دا وتىرادى.
پسيحيكالىق دەنساۋلىق تاقىرىپتارىنا قىزىعۋشىلىق تانىتاتىن پايدالانۋشىلارعا پلاتفورما الگوريتمى جاعىمسىز ەموسيالاردىڭ كۇشەيۋىنە اكەلۋى مۇمكىن ۇقساس بەينەلەردى ۇسىنۋىن جالعاستىرادى.
حالىقارالىق Amnesty International ۇيىمىنىڭ الگوريتمدەردىڭ اشىقتىعى ينستيتۋتىمەن بىرلەسە وتىرىپ جۇرگىزگەن زەرتتەۋى ءار ءبىر ساعاتتا قارالعان ماتەريالداردىڭ تەڭ جارتىسى مىندەتتى تۇردە پسيحيكالىق دەنساۋلىققا ءقاۋىپتى كونتەنتتەر ەكەنىن كورسەتىپتى.
قۇندىلىعى بەكىگەن ەگدە جاستاعى ازاماتتارىمىزدىڭ ءوزى شىلاۋىنا ءتۇسىپ قالعان TikTok جاستارىمىزدى قانداي دەڭگەيگە جەتەلەپ بارا جاتقانىن ويلاۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى. ونىڭ شەت جاعاسى كەشەگى بىرىنەن سوڭ ءبىرى ورىن الىپ جاتقان سۋيسيدتەن انىق كورىنىس بەرە باستاعان سياقتى.
ودان بولەك، بۇل قوسىمشانىڭ بالالاردىڭ ءبىلىم الۋىنا كەدەرگىسى جونىندە ايتپاسقا بولمايدى.
اقش-تاعى سينسينناتي بالالار اۋرۋحاناسىنداعى وقۋ جانە ساۋاتتىلىقتى دامىتۋ ورتالىعىنىڭ زەرتتەۋلەرى قىسقا بەينەلەردى كورۋ ادامداردىڭ ۇزاق نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەتىن تاپسىرمالارعا شوعىرلانۋ قابىلەتىن تومەندەتەتىنىن كورسەتتى.
TikTok ميدى جىلدام سىياقىلارمەن ۇنەمى ىنتالاندىراتىن «دوپاميندىك ماشينا» رەتىندە ارەكەت ەتەدى.
ميننەسوتا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارىنىڭ زەرتتەۋى TikTok پايدالانۋشىلاردى ۆيدەولاردى ۇزدىكسىز اينالدىرۋعا ىنتالاندىرۋ ءۇشىن شەكسىز مازمۇن ارناسىن پايدالاناتىنىن انىقتادى.
زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي، TikTok-قا تاۋەلدى ستۋدەنتتەردىڭ ءبىلىم بەرۋ ناتيجەلەرى تومەن، ولاردىڭ زەيىنى جانە ورىنداۋ ءتارتىبى ناشار.
سونىمەن قاتار قوسىمشا بالالار اراسىنداعى نەگىزسىز، ءقاۋىپتى مىنەز-قۇلىقتى ماقۇلدايتىن چەللەندجدەردى شەكتەن تىس ناسيحاتتاۋدى ازايتپاي كەلەدى.
تاعى ءبىر سوراقىسى TikTok-تىڭ مونەتيزاسياسى...
TikTok-تاعى ءمان ماعىناسى جوق باتل دەپ اتالاتىن ويىندار، ول ويىنعا قاتىسۋشىلارعا باسقا ازاماتتاردىڭ بىرنەشە مىڭداعان قاراجاتپەن ساتىپ الىناتىپ تۇسىنىكسىز ستيكەرلەردى جولداۋى، جەڭگەن ادامنىڭ جەڭىلگەنگە قوياتىن نەشە ءتۇرلى ارسىز شارتتارى، كۇندىز-تۇنى تىلەي ەفيردەن شىقپاي وتىراتىن سايقى مازاقتار، تىكەلەي ەفيردە بالگەرلىكپەن اينالىساتىن الاياقتار، ودان بولەك ويىن ويناپ، ءوز كاسپي نومەرىن جازىپ قويىپ اشىقتان اشىق قايىر تىلەپ وتىراتىن جاپ جاس-زىڭگىتتەي جىگىتتەر ءبىزدىڭ قوعامدا ماسىلدار مەن ينتەرنەت قايىرشىلاردىڭ جاڭا ارمياسىن قالىپتاستىرۋدا.
بۇلاردىڭ سانى كۇن ساناپ ءوسىپ كەلەدى. بۇگىن دە جاستار اراسىندا وسىلارعا قاراپ وتىرىپ جۇمىس جاساماي، ماڭدايى تەرلەمەي قاراپ وتىرىپ بايۋدى نەمەسە ەڭبەك ەتپەي نان تابۋدى ويلايتىن ادامداردىڭ قاراسى كوبەيۋدە.
بۇگىن دە بۇل توپتىڭ بەل ورتاسىندا بەلگىلى اقىن، سازگەر، انشى-كۇيشىلەر دە ءورىپ ءجۇر.
ءبىز بۇل تەندەنسيانى كرەاتيۆتى يندۋستريامەن شاتاستىرماۋىمىز كەرەك. بۇل ناعىز ۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ، قاسيەتتى ۇعىمداردىڭ تامىرىنا توتەسىنەن بالتا شاباتىن ءقاۋىپتى قۇبىلىس.
وسى كەسەلمەن باسقا ەلدەر دە بەت پە بەت كەلۋدە جانە ءوز جاعدايلارىنا سايكەس تۇبەگەيلى شەكتەۋ، قولدانۋ ۋاقىتىنا ليميت قويۋ سىندى تۇرلىشە شارالار قابىلداپ قارسى تۇرۋدا. ونسىز بولماق ەمەس. سوندىقتان ءبىز دە بۇل ماسەلەگە حالىقارالىق تاجىريبەنى زەردەلەي وتىرىپ مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ارالاسپاساق ارتى ناسىرعا شابار ءتۇرى بار.