بۇگىننەن باستاپ ەلىمىزدە نە وزگەرەدى؟

قاراپايىم جۇرت ءۇشىن وزگەرىستىڭ كوبى الەۋمەتتىك كودەكستىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى.

Almaty-akshamy.kz الەۋمەتتىك كودەكستىڭ جۇزەگە اسۋىنا بايلانىستى پايدا بولاتىن ءبىرقاتار وزگەرىس ءتىزىمىن ۇسىنادى.

الەۋمەتتىك كودەكس جۇزەگە اسادى

بۇگىننەن باستاپ ەلىمىزدە الەۋمەتتىك كودەكس كۇشىنە ەنەدى. الەۋمەتتىك كودەكس – تمد اۋماعىندا العاش رەت قولدانىسقا ەنگىزىلەتىن ءبىرتۇتاس الەۋمەتتىك قۇجات. ول ادامنىڭ بۇكىل ومىرلىك سيكلىن قامتيدى: تۋعاننان كامەلەتكە تولعانعا دەيىنگى الەۋمەتتىك قولداۋ؛ ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعىلاردى جۇمىسپەن قامتۋ؛ ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ؛ الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ شارالارى؛ ومىرلىك قيىن جاعداي كەزىندەگى الەۋمەتتىك كومەك؛ قارتتاردى قولداۋ.

كودەكس 5 بولىمنەن، 22 تاراۋدان جانە 267 باپتان تۇرادى. الەۋمەتتىك كودەكس اياسىندا 9 زاڭ كۇشىن جويىپ، 50-دەن استام زاڭنامالىق اكتىگە وزگەرىستەر ەنگىزىلەدى.

جاردەماقى وسەدى

الەۋمەتتىك كودەكس اياسىندا 2023 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ مەملەكەتتىك جاردەماقىلاردىڭ مىنا تۇرلەرى ورتا ەسەپپەن 14،5%-كە ارتادى:

مۇگەدەكتىك بويىنشا؛

اسىراۋشىسىنان ايىرىلۋ جاعدايى بويىنشا؛

ارنايى الەۋمەتتىك جاردەماقىلار جانە تاعى باسقا.

بۇل ماقساتقا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن قوسىمشا 37 ملرد تەڭگە ءبولىنىپ وتىر.

بۇگىننەن باستاپ مىنا مەملەكەتتىك جاردەماقىلار 14،5%-كە وسەدى:

ءبىرىنشى توپتاعى مۇگەدەكتىگى بار ادامعا كۇتىم جاسايتىن ادامعا؛

مۇگەدەكتىگى بار بالانى (مۇگەدەكتىگى بار بالالاردى) تاربيەلەپ وتىرعان اناسىنا نەمەسە اكەسىنە، اسىراپ الۋشىعا، قورعانشىعا (قامقورشىعا).

ءقازىر بۇل جاردەماقىلاردىڭ مولشەرى 1،4 ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىن نەمەسە 2023 جىلى 56 794 تەڭگەنى قۇرايدى. ەندى وسى ايدان باستاپ ونىڭ مولشەرى 1،61 ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنە نەمەسە 65 313 تەڭگەگە دەيىن ارتادى. بۇل ءۇشىن قازىنادان قوسىمشا 6،4 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان.

"التىن القا"، "باتىر انا"، I جانە II دارەجەلى "انا داڭقى" وردەندەرىمەن ناگرادتالعان، ياعني 7 جانە ودان دا كوپ بالانى ومىرگە اكەلىپ تاربيەلەگەن انالاردىڭ جاردەماقىسى 7،4 اەك-كە دەيىن نەمەسە 2023 جىلى 25 530 تەڭگەگە دەيىن كوتەرىلەدى.

بۇدان بولەك، مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان تولەنەتىن ەڭبەككە قابىلەتتىلىگىنەن ايىرىلۋ جانە اسىراۋشىسىنان ايىرىلۋ جاعدايلارى بويىنشا الەۋمەتتىك تولەمدەر 14،5%-كە وسەدى. بۇل تولەمدەر رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن تولەنەتىن ۇقساس جاردەماقىلارعا قوسىمشا جۇزەگە اسىرىلادى.

ەڭبەك سىڭىرگەن جىلدارى ءۇشىن زەينەتكە شىققاندار بارلىق زەينەتاقى جيناعىن جۇمساي الادى

ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىندا زەينەتاقى جيناعى بار ەڭبەك سىڭىرگەن جىلدارى بويىنشا زەينەتكەرلەرگە باسپانا ساتىپ الۋعا نەمەسە ەمدەلۋگە زەينەتاقى جيناعىنىڭ بارلىق سوماسىن پايدالانۋ قۇقىعى بەرىلەدى.

ەڭبەك مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتىنشا، بۇل قۇقىقتى جالپى سوماسى 120 ملرد تەڭگەگە 75 مىڭعا جۋىق زەينەتكەر پايدالانا الادى.

قازاقستاندا ەڭبەك سىڭىرگەن جىلدارى ءۇشىن زەينەتكەرلىككە كۇش قۇرىلىمدارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى شىعادى. ولار: اسكەري قىزمەتشىلەر؛ ارناۋلى، مەملەكەتتىك جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى؛ مەملەكەتتىك فەلدەگەرلىك قىزمەت.

زەينەتاقى اكتيۆتەرىن باسقارۋ

قازاقستاندىقتار زەينەتاقى جيناعىنىڭ 50%ء-ىن ءوز تاڭداۋىمەن جەكە ينۆەستيسيالىق كومپانيالارعا اۋدارىپ، تابىس تابا الادى. جوبا 1 شىلدەدەن باستاپ جۇزەگە اسادى. وسىلايشا ازاماتتار زەينەتاقى اكتيۆتەرىن باسقارۋعا قاتىسادى.

سالىمشى جەكە باسقارۋشى كومپانياعا اۋدارعان زەينەتاقى جيناقتارىن بجزق-داعى شوتىنا قايتارۋعا قۇقىعى بار.

ەسكەرە كەتەتىن ءجايت، مەملەكەت ۇلتتىق بانك باسقاراتىن، ياعني بجزق-داعى جيناقتاردىڭ ساقتالۋىنا عانا كەپىلدىك بەرەدى. ينۆەستيسيالىق كومپانياعا بەرىلگەن زەينەتاقى جيناعىنا سول كومپانيا عانا جاۋاپتى بولادى.

مۇگەدەك جانداردىڭ تۋىستارىنا كۇتىم جاساعانى ءۇشىن جالاقى تولەنەدى

قازاقستاندا بۇگىننەن باستاپ مۇگەدەكتىگى بار ادامعا كۇتىم جاساۋعا وتباسى مۇشەلەرى تارتىلادى. ياعني مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ تۋىستارى جەكە كومەكشى رەتىندە جۇمىسقا الىنىپ، ولارعا ەڭبەكاقى تولەنەدى. ءتيىستى الەۋمەتتىك اۋدارىمدار جاسالادى.

تاكسيستەر مەن كۋرەرلەر سالىق تولەيدى

ياندەكس، Uber، Wolt جانە Glovo سياقتى ءتۇرلى ونلاين-پلاتفورمالاردا جۇمىس ىستەيتىن تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى مەن كۋرەرلەر الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ جۇيەسىنە قوسىلادى.

ەندى بۇل ساناتتاعى ازاماتتار "تاۋەلسىز جۇمىسشى" دەپ اتالادى. ياعني تابىس اكەلەتىن قىزمەتپەن اينالىساتىن، ءبىراق ءتيىستى ۋاكىلەتتى ورگانداردا رەسمي مەملەكەتتىك تىركەۋى جوق تۇلعا. مۇنداي قىزمەتكەرلەر ونلاين-پلاتفورمالار وفەرتاسىنا قوسىلۋ نەمەسە جاريا شارت جاساسۋ ارقىلى قىزمەت اتقارسا، وندا ولار رەسمي جۇمىسپەن قامتىلدى دەپ تانىلادى.

ونلاين-پلاتفورمالاردىڭ وپەراتورلارى قولدانىستاعى سالىق رەجيمىنە سايكەس جۇمىسشىلارى ءۇشىن سالىق تولەپ، الەۋمەتتىك اۋدارىمداردى اۋدارادى. وسىدان كەيىن تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى مەن كۋرەرلەر رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن، مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان جانە ساقتاندىرۋ كومپانيالارىنان الەۋمەتتىك تولەم الۋعا قۇقىلى بولادى.

قازاقستاندىق "گرين-كارتا"

شىلدەدەن باستاپ وزگە ەلدەگى ەتنيكالىق قازاقتار "اتا جولى" كارتاسىن الىپ، قازاقستانعا وڭايلاتىلعان تارتىپپەن كىرۋگە مۇمكىندىك الادى.

"اتا جولى" كارتاسىن ەنگىزۋدەگى ماقسات – تاريحي وتانمەن بايلانىستى نىعايتۋ، ۇلتتىق داستۇرلەردى ساقتاۋ، ەلىمىزگە كاسىپقويلار مەن تابىستى بيزنەسمەندەردى تارتۋ.

كارتا شەتەلدە تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتارعا ازاماتتىعىن ساقتاي وتىرىپ بەرىلەدى. "اتا جولى" كارتاسىنىڭ يەگەرلەرى ەلگە كىرگەن كەزدە 10 جىل مەرزىمگە تۇرۋعا رۇقسات الادى.

"اتا جولى" كارتاسى بار ەتنيكالىق قازاقتىڭ قانداستاردان ايىرماشىلىعى – ول باسقا ەلدىڭ ازاماتى بولا تۇرا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن جانە قانداستارىمەن تەڭ قۇقىققا يە.

"بولنيچنىي" مولشەرى وسەدى

ەڭبەككە ۋاقىتشا جارامسىزدىعى بويىنشا ءبىر ايعا تولەنەتىن الەۋمەتتىك جاردەماقى 15 اەك-تەن (51 750 تەڭگەدەن) 25 اەك-كە (2023 جىلى – 86 250 تەڭگەگە) دەيىن ۇلعايادى.

"ەڭبەككە ۋاقىتشا جارامسىزدىعى بويىنشا 1 ايعا تولەنەتىن الەۋمەتتىك جاردەماقىنىڭ مولشەرى ءتيىستى جىل ءۇشىن ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتىڭ 25 ەسەلەنگەن مولشەرىنەن اسپاۋعا ءتيىس"، - دەلىنگەن جاڭا نورمادا.

ءتورت كۇندىك جۇمىس اپتاسى

ەلىمىزدە ءتورت كۇندىك جۇمىس اپتاسى پايدا بولدى. ەندى ەڭبەك ەتەتىن قازاقستاندىقتار جۇمىس اپتاسىن ءتورت كۇندىك، بەس كۇندىك نەمەسە التى كۇندىك ەتىپ كەزەكتەستىرە الادى. الايدا مۇنى جۇمىس بەرۋشىمەن كەلىسۋ قاجەت.

بەس كۇندىك، التى كۇندىك نەمەسە ءتورت كۇندىك جۇمىس اپتاسى كەزىندە جەكسەنبى ورتاق دەمالىس كۇنى بولىپ سانالادى. بەس كۇندىك جانە (نەمەسە) ءتورت كۇندىك جۇمىس اپتاسىندا ەكىنشى نەمەسە ءۇشىنشى دەمالىس كۇنى ۇجىمدىق شارتپەن نەمەسە ەڭبەك ءتارتىبى ەرەجەلەرىمەن بەلگىلەنەدى.

حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارىنىڭ جۇمىسى توقتايدى

1 شىلدەدەن باستاپ قازاقستاندا جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارىنىڭ جۇمىسى توقتايدى. ولاردىڭ ورنىنا وبلىس ورتالىقتارى مەن رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردا ەڭبەك موبيلدىگى ورتالىقتارى قۇرىلادى. مۇنداي ورتالىقتاردىڭ فيليالى "مانساپ ورتالىعى" دەگەن اتاۋمەن جۇمىس ىستەيدى.

ەڭبەك موبيلدىگى ورتالىقتارى "حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ تۋرالى" زاڭ نەگىزىندە جۇمىس ىستەيدى. "جاستار پراكتيكاسى"، "العاشقى جۇمىس ورنى"، "كۇمىس جاس"، "ۇرپاقتار كەلىسىمشارتى" جوبالارىن جۇزەگە اسىرادى.

اۆتوگاز قىمباتتايدى

رەسپۋبليكادا سۇيىتىلعان گاز باعاسى وسەدى.

ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى سۇيىتىلعان مۇناي گازىنىڭ شەكتى باعاسىن بەكىتۋ تۋرالى بۇيرىق شىعاردى. وعان سايكەس، سۇيىتىلعان مۇناي گازىنىڭ شەكتى باعاسى 2023 جىلعى 1 شىلدەدەن 2024 جىلعى 30 ماۋسىمعا دەيىن قوسىلعان قۇن سالىعىن قوسپاعاندا تونناسىنا 40 320 تەڭگەنى قۇرايدى.

كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ ءتاريفى وزگەرەدى

1 شىلدەدەن باستاپ بارلىق وڭىردە كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ تاريفتەرى كەزەڭ-كەزەڭىمەن وزگەرتىلەدى.

ماسەلەن، الماتى قالاسىندا جىلۋ تاريفتەرى 20%-كە كوتەرىلەدى. بيزنەسمەندەر ءۇشىن 30%، ال بيۋدجەتتىك ۇيىمدار ءۇشىن 36%-كە ارتادى. سۋىق سۋ مەن كاناليزاسيانىڭ تاريفتەرى 15 پروسەنتكە وسەدى. كاسىپكەرلەر ءۇشىن 70 پايىزعا ارتىق بولادى.

"1 شىلدەدەن باستاپ الماتى تۇرعىندارىنا 1 شارشى مەترگە، ياعني مىڭ ليترگە سۋدىڭ باعاسى 55 تەڭگە 20 تيىن بولادى. قازىرگى باعا 48 تەڭگە. ياعني 7 تەڭگەگە تاريف وسەدى. كارىز قىزمەتىنىڭ ءتاريفى 29 تەڭگە 74 تيىن قۇرايدى"، - دەدى "الماتى سۋ" مكك رەسمي وكىلى سەرىك شاگىروۆ.

شەتەلدىك اۆتوكولىكتەردى زاڭداستىرۋ اياقتالادى

بۇگىن شەتەلدىك اۆتوكولىكتەردى زاڭداستىرۋعا ءوتىنىش قابىلداۋ توقتايدى. بۇعان دەيىن ىشكى ىستەر مينيسترلىگى كولىكتەردى زاڭداستىرۋ مەرزىمى ۇزارتىلمايتىنىن ەسكەرتكەن بولاتىن. ءبىراق 1 شىلدەگە دەيىن قۇجات تاپسىرعان بارلىق ادامنىڭ ءوتىنىشى قارالادى.

ءىىم اقپاراتىنشا، وسى ۋاقىتقا دەيىن 177 مىڭنان استام اۆتوكولىك زاڭداستىرىلعان. ونىڭ ىشىندە 10 مىڭ قۇراستىرمالى كولىك بار.

سونداي-اق ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ەلدەرىندە بۇرىنعى تىركەلگەن جەرى بويىنشا ەسەپتەن شىعارىلماعان جانە زاڭداستىرىلماعان اۆتوكولىكتەردى 5 جىلعا ۋاقىتشا ەسەپكە قويۋعا رۇقسات بەرىلەدى.

ەسكە سالساق، 2022 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنە دەيىن اكەلىنگەن شەتەلدىك اۆتوكولىكتەردى زاڭداستىرۋ بيىل قاڭتار ايىندا باستالعان ەدى. شارا جارتى جىلعا سوزىلدى.

ورمانشىلاردىڭ جالاقىسى كوبەيەدى

1 شىلدەدەن باستاپ ورمان جانە تابيعات قورعاۋ مەكەمەلەرى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىنا 100% قوسىمشا اقى تاعايىندالادى.

سونىمەن قاتار، 2025 جىلعا دەيىن قوسالقى پەرسونال مەن تابيعات قورعاۋ ۇيىمدارىنىڭ شتاتتان تىس قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن 2 ەسەگە ۇلعايتۋ جوسپارلانىپ وتىر. اتاپ ايتقاندا، 2023 جىلعى 1 شىلدەدەن 70%-كە، 2024 جىلعى 1 قاڭتاردان 85%-كە 2025 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ 100%-كە.

وسىلايشا قارجى، ۇيىمداستىرۋ جانە وندىرىستىك-شارۋاشىلىق بولىمدەرى قىزمەتكەرلەرىنىڭ، جۇرگىزۋشىلەردىڭ، تراكتورشىلاردىڭ، وندىرىستىك جانە اكىمشىلىك ءۇي-جايلاردى تازالاۋشىلاردىڭ جانە ورماندى قالپىنا كەلتىرۋ، ورمان قورعاۋ جانە ورمان شارۋاشىلىعى جۇمىستارىمەن اينالىساتىن ۋاقىتشا جانە ماۋسىمدىق جۇمىسشىلاردىڭ جالاقىلارى وسەدى دەپ كۇتىلۋدە.

قازاقستاندىقتار قايدا ۇشا الادى؟

3 شىلدەدەن باستاپ قازاقستان مەن وزبەكستان اراسىندا رەيستەر سانى ارتادى. "FlyArystan" اۋە كومپانياسى "استانا – تاشكەنت" باعىتى بويىنشا تىكەلەي تۇراقتى جولاۋشىلار رەيستەرىن اشادى.

رەيستەر اپتاسىنا ەكى رەت – دۇيسەنبى جانە سارسەنبى كۇندەرى ورىندالادى. جولاۋشىلاردى ا-320 ءتيپتى اۋە كەمەلەرى تاسىمالدايدى.

سونىمەن قاتار 25 شىلدەدەن باستاپ استانا – ۋفا تۇراقتى رەيستەرى ىسكە قوسىلادى. "Red Wings" كومپانياسى جولاۋشىلاردى سەيسەنبى جانە جۇما كۇندەرى "Sukhoi Superjet-95" ۇشاقتارىمەن تاسىمالداۋدى جوسپارلاپ وتىر.

بۇدان بولەك Qazaq Air 15 شىلدە مەن 8 تامىز ارالىعىندا الاكولگە رەيستەر اشپاق. وسىلايشا قازاقستاندىقتار الماتىدان ءبىر ساعات ىشىندە كۋرورتتى ايماققا جەتە الادى. رەيستەر اپتاسىنا بەس رەت ورىندالادى. ۇشاقتار ءۇشارالعا دۇيسەنبى كۇندەرى ساعات 13.30-دا، سەيسەنبى، سارسەنبى، بەيسەنبى جانە سەنبى كۇندەرى 9.35-تە ۇشادى.

تەمەكى قىمباتتايدى

شىلدە ايىنان باستاپ تەمەكى ونىمدەرىنىڭ باعاسى وسەدى.

20 ءفيلترلى، ءفيلترسىز سيگارەت، پاپيروستار، سيگاريللالار جانە قىزدىرىلاتىن تەمەكىسى بار بۇيىمداردىڭ ەڭ تومەنگى بولشەك ساۋدا باعاسى:

2023 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ 2023 جىلعى 31 جەلتوقسانعا دەيىن – 710 تەڭگە؛

2024 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ 770 تەڭگە بولادى.