اڭگەلەك پىسەتىن، بيداي باس تارتاتىن، تاڭ ۇزاراتىن كەز
بيىل جاعىتۇرىم باستالعالى اۋا رايى كوپ قۇبىلىپ تۇر. جىلىلىعىنان سالقىندىعى باسىم تۇسۋدە. قولدانىستاعى كۇنتىزبە بويىنشا، بۇگىن شىلدەنىڭ – 6-سى. اي جۇيەسى بويىنشا، شىلدەنىڭ – 18ء-ى. ال 40 كۇندىك شىلدە امالى بولسا، جارتىسىنا جۋىقتاپ قالدى. ول ماۋسىمنىڭ 24-ىنە باستالعان بولاتىن. قازاقى ەسەپ بويىنشا، شىلدە ايىنىڭ كەلۋىنە ءالى 7 كۇن بار.
وسى ايدىڭ 15، 16-سىنان ۇركەردىڭ تولعاعى امالى باستالادى. اۋا رايىنىڭ تۇراقسىز بولۋى، كۇننىڭ كۇرت سالقىنداۋى، جاڭبىردىڭ جيىلەۋى، ءبارى-بارى ورىن الۋى ابدەن مۇمكىن. ۇركەر تۋعان سوڭ جەر قۇرعايدى، كۇن ىسيدى، شوپتەردىڭ ساباعى قاتايىپ، ءوزى سارعايادى. بۇل مالعا دا، جانعا دا جايلى كەزەڭ.
تابيعات تامىرشىسى اتانعان حالقىمىزدا ۇركەرگە قاتىستى ايتىلعان قاناتتى سوزدەرى كوپ-اق: «…ۇركەر تۋسا تاڭ ۇزارادى، ۇركەر قۇرعاق جەرگە تۇسسە، اڭىزاق جەل كوپ بولىپ، قۋاڭشىلىق بولادى، ۇركەر تاسقا تۇسسە، شىلىڭگىر قاتتى ىستىق بولادى، ۇركەر كوتەرىلسە، بيداي باس تارتادى، ۇركەر جەرگە تۇسپەي، جەر قىزبايدى، ۇركەر جەرگە تۇسەردە قوي قىرقىلادى، ۇركەر تۋسا، سورپا قويۋلانادى، قوي سەمىرەدى، ۇركەر كوتەرىلسە، قوشقار باسىن كوتەرەدى، ۇركەر باتقاندا تاۋتەكە تاستان ۇشادى»، ت.ب. وسىنداي پايىمدار مەن تۇجىرىمدار تولىپ جاتىر. ءقازىر سورپا قويۋلاناتىن، اڭگەلەك پىسەتىن كەز. ەندى ءبىر اپتادان سوڭ شىلدە قاۋىن پىسەدى. وسى امالدىڭ كەزىندە مالشىلار كەپەشپەن ولشەپ ازداعان تارىلارىن ەگەتىن بولعان. كيىز ءۇيدىڭ ماڭايىنا ارىق قازىپ، تاسقىن اپاتىنان (سەلدەن) ساقتانعان.
«شىلدەنىڭ» سوڭىن الا ءشوپ شابۋ ناۋقانى باستالادى. العاشقى وراق «شىتىر»، «قوڭىرباس» سەكىلدى تەز قۋراپ كەتەتىن ءشوپتەرگە تۇسەدى. قىستا تۋعان قوزىلار وسى كەزدە «باعلان»، «مارقا» اتانىپ، قوڭى كوتەرىلىپ قالادى.
«ارۋدان اسقان جان بار ما؟
جىلقىدان اسقان مال بار ما؟
بيەنىڭ ءسۇتى – سارى بال،
قىمىزدان اسقان ءدام بار ما؟»، – دەپ اقتامبەردى جىراۋ تولعاعانداي، قازىرگى كەزدە ەل جايلاۋلارىندا قۇلىن بايلانىپ، بيە ساۋۋ باستالدى. ال قىمىزدىڭ جۇزدەگەن اۋرۋعا ەم ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
…اي جۇيەسى بويىنشا تۋعان ايدىڭ بۇگىن 18ء-ى. ورتاسىنان اۋىپ بارادى. بيىلعى جاز قانشا تۇراقسىز بولىپ تۇر دەسەك تە، جاز جىلۋسىز ەمەس. ارينە، وتكەن جىلدارعا قاراعاندا جاز ايلارىنىڭ سالقىن بولىپ تۇرعانىن جازىپ ءجۇرمىز. الداعى اپتادا الماتى مەن قالا توڭىرەگىندە جاۋىن-شاشىن سيرەك كورىنىس بەرۋى عاجاپ ەمەس. كۇننىڭ ىستىعى «كوتەرىلەدى». باس شىلدە امالى ءجۇرىپ جاتقاندىقتان جەل مەن سەل اپاتىنان ساق بولعان ارتىقتىق ەتپەيدى. وقتا-تەكتە بولسا دا جاڭبىر جاۋۋى، كۇن كۇركۇرەۋى ىقتيمال. ءبىراق ءبارىبىر ىستىق ساقتالادى.