مەملەكەت باسشىسى «قازاقستان-يتاليا» ينۆەستيسيالىق دوڭگەلەك ۇستەلىندە ءسوز سويلەدى
قازاقستان پرەزيدەنتى ريمگە رەسمي ساپارى اياسىندا يتاليانىڭ بيزنەس-قوعامداستىق وكىلدەرىمەن كەزدەستى. دوڭگەلەك ۇستەلگە حالىقارالىق دەڭگەيدەگى 30-عا جۋىق كومپانيا قاتىستى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ يتاليانىڭ بيزنەس «كاپيتاندارىنا» قازاقستاننىڭ ينۆەستيسيالىق مۇمكىندىكتەرى تۋرالى جان-جاقتى مالىمەت بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا، الەمدەگى گەوساياسي جاعدايعا قاراماستان، ەلىمىز ايماقتاعى ەڭ ءىرى جانە قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان ەكونوميكالاردىڭ ءبىرى رەتىندەگى ورنىن سەنىمدى تۇردە ساقتاپ وتىر.
بىلتىر ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى 5،1 پايىز دەڭگەيىندە بولدى. بۇل – بولجامدى جاھاندىق كورسەتكىشكە قاراعاندا شامامەن 2 ەسە جوعارى (دۇنيەجۇزىلىك بانك – 2،6%، بۇۇ – 2،7%). ءبىزدىڭ ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆاداعى ستراتەگيالىق ماقساتىمىز – 2029 جىلعا قاراي ەكونوميكانىڭ كولەمىن ەكى ەسە ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن 6-7 پايىزدىق وسىمگە قول جەتكىزۋ. ول ءۇشىن اۋقىمدى رەفورمالار جۇرگىزۋ قاجەت ەدى. سوندىقتان ساياسي رەفورمالارمەن قاتار، نارىقتىق جانە باسەكەگە قابىلەتتى ەكونوميكامىزدى ايتارلىقتاي نىعايتىپ جاتىرمىز. مەن مۇنى تابىسقا جەتۋدىڭ قاجەتتى شارتى دەپ ەسەپتەيمىن. قازاقستاندا تاياۋ ارادا ەكونوميكامىزدىڭ اشىق، سەنىمدى جانە قارقىندى دامۋىنا ىقپال ەتەتىن اسا ماڭىزدى ءارى تۇبەگەيلى رەفورمالار باستالادى. مۇنى سىزدەرگە سەنىمدى تۇردە ايتا الامىن. ماقساتىمىز – قازاقستانداعى ستاندارتتاردى، ەرەجەلەردى جانە بيزنەس جۇرگىزۋ تاجىريبەسىن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنىڭ دەڭگەيىنە جەتكىزۋ. ءبىز ەڭ جوعارى حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي كەلەتىن ينۆەستيسيالىق احۋال قالىپتاستىرۋعا ۇمتىلىپ جاتىرمىز، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت ەل ەكونوميكاسىنا شەتەلدەن تىكەلەي تارتىلاتىن ينۆەستيسيا كولەمىن ۇلعايتۋ ماقساتىندا پراكتيكالىق جانە زاڭنامالىق تۇرعىدا جوسپارلانعان شارالار تۋرالى يتاليالىق كاسىپكەرلەرگە مالىمەت بەردى.
– ءبىز ينۆەستورلارعا وڭتايلى ءارى ىڭعايلى ورتا قالىپتاستىرۋ ءۇشىن بيزنەسكە قويىلاتىن ارتىق تالاپتاردى انىقتاپ، ولاردى جويدىق. جاقىندا ينۆەستيسيالاردى تارتۋ جونىندەگى كەڭەس قۇرىلىپ، وعان كەڭ اۋقىمدى وكىلەتتىك بەرىلدى. بۇل كەڭەستىڭ جەدەل شەشىم قابىلداۋىنا، كورسەتىلەتىن جان-جاقتى مەملەكەتتىك قولداۋدى قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى ينۆەستيسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋىنا ىقپال ەتەدى، – دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ پىكىرىنشە، ەنەرگەتيكا سالاسى – ەكى ەل اراسىنداعى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزگى باعىتى.
– قازاقستان مۇنايىنىڭ 80 پايىزدان استامى ەۋروپاعا ەكسپورتتالادى. بۇل ەۋروپا وداعىنا قاجەت مۇنايدىڭ شامامەن 10 پايىزىن قامتاماسىز ەتەدى. قازاقستاننىڭ ۇزاق جىلدان بەرگى جانە سەنىمدى ەنەرگەتيكالىق سەرىكتەسى يتالياعا العىس ايتقىم كەلەدى. ءبىز يتاليالىق ENI كومپانياسىنىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىنا قوسقان ۇلەسىن جوعارى باعالايمىز. قازاقستان مۇناي مەن گازدى بارلاۋ سالاسىندا مول مۇمكىندىك ۇسىنىپ وتىر. ءبىز ماڭىزدى كەن ورىندارىن اشۋ ماقساتىندا الەمدىك وزىق تاجىريبەنى ەنگىزىپ جاتىرمىز. سونداي-اق يتاليا كومپانيالارىن مۇناي-گاز سالاسىندا سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتۋ ىسىنە اتسالىسۋعا شاقىرامىز، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ كەلەشەگى تۋرالى ايتا كەلە، قازاقستان وڭىردە ءبىرىنشى بولىپ پاريج كەلىسىمىن راتيفيكاسيالاعان مەملەكەت رەتىندە 2060 جىلعا قاراي كومىرتەگى بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ جونىندە مىندەتتەمە العانىن اتاپ ءوتتى.
– ءبىزدىڭ جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا سالاسىنداعى الەۋەتىمىز 1 تريلليون كۆت/ساع دەپ باعالانادى. وعان فرانسيانىڭ Total، ساۋد ارابياسىنىڭ ACWA Power، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنىڭ Masdar جانە گەرمانيا مەن شۆەسيانىڭ Svevind Energy Group سياقتى ءىرى جاھاندىق كومپانيالارى قىزىعۋشىلىق تانىتتى. بۇل كومپانيالار قۋاتى 43 گۆت بولاتىن جاڭارتىلاتىن ەنەرگيانى ءوندىرۋ جونىندەگى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا نيەتتى. يتاليادا ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ ۇشتەن ءبىرى «جاسىل ەنەرگەتيكا» كوزدەرى ەسەبىنەن وندىرىلەتىنى بەلگىلى. وسى تاجىريبەنى ەسكەرسەك، يتاليالىق كومپانيالار دا اتالعان جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا نيەت بىلدىرگەن كاسىپورىنداردىڭ قاتارىنا قوسىلا الادى. ءبىز بۇل ماڭىزدى سالاداعى ارىپتەستىكتى، مەيلى ول ءوندىرىس، تەحنولوگيا ترانسفەرتى نەمەسە تاجىريبە الماسۋ بولسىن، دامىتۋعا اسا مۇددەلىمىز، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
مەملەكەت باسشىسى تەحنولوگيالىق ريەۆوليۋسيانى جانە الداعى ۋاقىتتا اسا ماڭىزدى شيكىزاتتى ءوندىرۋ جانە وڭدەۋ سالاسىندا جاھاندىق سۇرانىستىڭ ەسەلەپ وسەتىنى جونىندەگى بولجامدى ەسكەرىپ، يتاليا كاسىپكەرلەرىن وسى باعىتتا ىنتىماقتاستىق ورناتۋعا شاقىردى.
– دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ باعالاۋىنشا، قازاقستاندا قۇنى 46 تريلليون دوللاردان اساتىن بەس مىڭنان استام بارلانباعان كەن ورنى بار. بۇگىندە ءبىز ەۋروپا وداعىنا مۇشە ەلدەردىڭ ەكونوميكاسىنا قاجەتتى ەڭ ماڭىزدى 34 شيكىزاتتىڭ 19 ءتۇرىن وندىرەمىز. قاجەتتى ينۆەستيسيا بولسا، كوبالت، ۆولفرام، ليتيي سياقتى پايدالى قازبالاردىڭ 9 ءتۇرىن يگەرۋگە بولادى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، كولىك-لوگيستيكا – ىنتىماقتاستىقتىڭ تاعى ءبىر وزەكتى سالاسى. قازاقستان وڭىرلىك حابقا اينالۋ ءۇشىن ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعىتىن دامىتۋدى بەلسەندى تۇردە قولعا الدى.
– ورتا ءدالىز «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسىن تولىقتىرادى. ءبىز ونى ەۋروپا وداعىنىڭ ترانسەۋروپالىق كولىك جەلىسىمەن جانە «جاھاندىق قاقپا» ستراتەگياسىمەن ۇشتاستىرۋدى كوزدەپ وتىرمىز. سونىمەن قاتار «ۇلكەن جەتىلىكتىڭ» جاھاندىق ينفراقۇرىلىم جانە ينۆەستيسيالار سالاسىنداعى سەرىكتەستىگى (PGII) جونىندەگى باستاماسىن قولدايمىز. سوڭعى 15 جىلدا قازاقستان كولىك ينفراقۇرىلىمىنا 35 ميلليارد دوللاردان ارتىق قارجى قۇيدى. الداعى ءۇش جىلدا 1300 شاقىرىمنان استام تەمىرجول جەلىسىن سالۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بۇل جۇڭگو، وڭتۇستىك ازيا جانە ەۋروپا باعىتتارىنداعى تاۋار تاسىمالىن ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان يتاليالىق ينۆەستورلاردى ءبىزدىڭ ايلاقتارىمىزدى دامىتۋ، جۇك تاسىمالداۋشى كەمەلەردى بىرلەسە شىعارۋ جانە لوگيستيكالىق ورتالىقتار قۇرۋ ىسىنە بەلسەندى اتسالىسۋعا شاقىرامىز. قازاقستان اۋماعى ارقىلى وتەتىن 13 حالىقارالىق باعىتتىڭ، سونداي-اق الماتى مەن ميلان اراسىنداعى تىكەلەي اۋە رەيستەرىنىڭ ارقاسىندا ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسى بۇرىنعىدان دا بەكي ءتۇستى. ءبىز استانانى ريم جانە ميلان قالالارىمەن جالعايتىن تىكەلەي رەيستەردى اشۋ جوسپارىن قۋانا قۇپتايمىز. بۇل ءبىزدىڭ ەكونوميكالىق قاتىناستارىمىزدى جانە حالىقتارىمىز اراسىنداعى بايلانىستى نىعايتۋعا، سونداي-اق ءتۋريزمدى ىلگەرىلەتۋگە وڭ سەپتىگىن تيگىزەتىنى ءسوزسىز، – دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقايەۆ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا بىرلەسكەن ينۆەستيسيالىق جوبالاردى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن زور الەۋەت بار ەكەنىنە توقتالىپ، يتاليا بيزنەس-ەليتاسىنىڭ نازارىن وسى باعىتقا اۋداردى.
– تەرريتوريامىزدىڭ 70 پايىزدان استامى اۋىل شارۋاشىلىعىنا جارامدى. ەلىمىز ورتالىق ازياداعى استىقتى ولكە سانالادى. ءبىز بيداي مەن ۇن ءوندىرۋ بويىنشا الەمدەگى ون ەلدىڭ قاتارىنا كىرەمىز. اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىمىز الەمنىڭ 80-نەن استام ەلىنە جەتكىزىلەدى. الەمدە ازىق-تۇلىك تاپشىلىعى ارتىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىز وسى سەكتوردىڭ ونىمدىلىگىن ءۇش ەسە جانە ەكسپورتتى ەكى ەسە ارتتىرۋدى كوزدەپ وتىرمىز. قازاقستان يتاليالىق سەرىكتەستەرىمەن بىرگە ءداندى جانە مايلى داقىلداردى ءوسىرۋ، سونداي-اق ماكورون، ەت جانە ءسۇت ونىمدەرىن ءوندىرۋ باعىتتارىنداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا مۇددەلى، – دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسى دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسۋشىلاردى بيوتەحنولوگيا، فارماسيەۆتيكا سالالارىنداعى ينۆەستيسيالىق مۇمكىندىكتەر تۋرالى حاباردار ەتتى. قاسىم-جومارت توقايەۆ يتاليانىڭ ءبىرقاتار ءىرى كومپانيالارىن قازاقستاندا جەرگىلىكتى ءوندىرىس اشۋعا شاقىردى.
بۇدان بولەك، قاسىم-جومارت توقايەۆ IT-سالاسىن دامىتۋدىڭ جانە «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ ارتىقشىلىقتارىنا ارنايى توقتالدى.
مەملەكەت باسشىسى ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە، قازاقستاننىڭ الەۋەتتى ينۆەستورلارعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋگە دايىن ەكەنىن ايتتى. سونداي-اق كەزدەسۋگە قاتىسۋشىلاردى «استانا» حالىقارالىق فورۋمىنا قاتىسۋعا شاقىردى.
جيىن بارىسىندا يتاليا رەسپۋبليكاسى مينيسترلەر كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى – سىرتقى ىستەر جانە حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ءمينيسترى انتونيو تاياني، CDP توبىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى داريو سكانناپەكو، Confindustria كومپانياسىنىڭ ينتەرناسيونالداندىرۋ جونىندەگى ۆيسە-پرەزيدەنتى باربارا دجاكومەللو، CONFAPI كومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتى كريستيان كاميسا، Leonardo SpA توبىنىڭ پرەزيدەنتى ستەفانو پونتەكورۆو، Fincantieri SpA كومپانياسىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى پەرروبەرتو فولگەرو، PetrolValves كومپانياسىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى ساندرو مالكوري، Pietro Fiorentini كومپانياسىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى پاولو ناردي جانە تاعى باسقالار ەكونوميكانىڭ ءتيىستى سالالارى بويىنشا قازاقستانمەن اراداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ پەرسپەكتيۆالارىنا قاتىستى كوزقاراستارىن ءبىلدىردى.
ينۆەستيسيالىق دوڭگەلەك ۇستەل اياقتالعان سوڭ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ قاتىسۋىمەن ءبىرقاتار ەكىجاقتى قۇجاتتارعا قول قويۋ ءراسىمى ءوتتى.
- «سامۇرىق-قازىنا» اق مەن Balestra اراسىنداعى تۇركىستان وبلىسى سوزاق اۋدانى تايقوڭىر اۋىلىندا قۋاتى جىلىنا 800 مىڭ توننا بولاتىن كۇكىرت قىشقىلى زاۋىتىن سالۋ جوباسىنىڭ شارتتارى مەن مەرزىمىن ايقىندايتىن كەلىسىم.
- «بايتەرەك» ۇبح» اق مەن SACE اراسىنداعى ەكونوميكانىڭ باسىم سەكتورلارىنداعى ينۆەستيسيالىق جوبالار جونىندە يتاليانىڭ قاتىسۋىمەن جاسالعان مامىلەلەردى ساقتاندىرۋ ءليميتىن بەلگىلەۋ تۋرالى نەگىزدەمەلىك كەلىسىم؛
- «سامۇرىق-ەنەرگو» اق مەن Ansaldo Energia SpA اراسىنداعى قۋاتى 544 مۆت-قا دەيىن جەتەتىن بۋ-گاز قوندىرعىسىن سالۋ ارقىلى الماتىداعى ءۇشىنشى جەو-نى رەكونسترۋكسيالاۋدى كوزدەيتىن ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛
- قازاقستانداعى يتاليالىق كاسىپورىنداردى جانە يتالياداعى قازاقستاندىق كاسىپورىنداردى قولداۋعا، سونداي-اق قازاقستان مەن يتاليا بيزنەسى اراسىنداعى ەكونوميكالىق جانە ساۋدا قاتىناستارىن نىعايتۋعا باعىتتالعان «اتامەكەن» ۇكپ مەن Confiindustria اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم.