«بيۋدجەتكە قاتىسۋ» جوباسىنا ۇسىنىس قابىلداۋ جالعاسىپ جاتىر

1 قازانعا دەيىن كەز كەلگەن ادام قالالىق ورتانى دامىتۋ يدەياسىن ۇسىنا الادى.

23 تامىزدا الماتى قالاسىنىڭ بيۋدجەت قاراجاتىن ءبولۋ پروسەسىنە تۇرعىنداردىڭ قاتىسۋىن قاراستىراتىن «بيۋدجەتكە قاتىسۋ» قالالىق جوباسى اياسىندا جوبالىق ۇسىنىستاردى قابىلداۋ باستالدى. بۇل تۋرالى الماتى قالاسىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى ءىلياس وسەروۆ ايتتى، دەپ حابارلايدى Almaty-akhamy.kz. 

2021 جىلدىڭ 23 تامىزى مەن 10 قىركۇيەگى ارالىعىندا تۇرعىندار 61 جوبا ۇسىنعان. الاتاۋ اۋدانىن اباتتاندىرۋ بويىنشا ەڭ كوپ ءوتىنىم تۇسكەن (28)، ودان كەيىن مەدەۋ (10) جانە اۋەزوۆ (6) اۋداندارى. المالى، تۇركسىب جانە بوستاندىق اۋداندارىنىڭ تۇرعىندارىنان ءتورت ءوتىنىش ءتۇستى. ناۋرىزباي (3) جانە جەتىسۋ (2) اۋداندارى.

جوبالىق ۇسىنىستاردىڭ ىشىندە: شاڭىراق-1 شاعىناۋدانىنىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن جاسىل ايماق، بالالار سپورت الاڭىن قۇرۋ، باعاناشىل شاعىناۋدانىندا نوسەر كارىزىن ورناتۋ جانە ورتالىق كارىز توسەۋ جانە ت. ب. 

1 قازانعا دەيىن budget.open-almaty.kz كەز كەلگەن ادام قالالىق ورتانى دامىتۋ يدەياسىن ۇسىنا الادى. ەگەر بۇل باستاما باسقا تۇرعىنداردىڭ داۋىستارىمەن قولداۋ تاپسا، ول قالالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن جۇزەگە اسىرىلادى. 

ەكى جىل ىشىندە «بيۋدجەتكە قاتىسۋ» اياسىندا ساياباقتاردى، سكۆەرلەردى، اۋلالاردى اباتتاندىرۋ، سونداي-اق جالپى پايدالانۋ اۋماقتارىن جارىقتاندىرۋ جانە جوندەۋ بويىنشا 7،3 ملرد تەڭگە سوماسىنا 317 جوبا (2020 – 49 جوبا، 2021-268 جوبا) ىسكە اسىرىلدى. 

ءىلياس وسەروۆ الداعى ۋاقىتتا «بيۋدجەتكە قاتىسۋ» قارجىلاندىرۋدى ۇلعايتۋ عانا ەمەس، اتاپ ايتقاندا شەت ايماقتار ءۇشىن دە، سونىمەن قاتار جوبالاردى ىرىكتەۋ راسىمدەرىن جەتىلدىرۋ – تۇرعىنداردان ۇسىنىستار جيناۋدى جىل بويى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانعانىن اتاپ ءوتتى.                  

قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى Smart Almaty ستراتەگياسى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان جوبالارعا دا توقتالدى. مەگاپوليستە كوممۋنالدىق تولەمدەردى تولەۋ بويىنشا پيلوتتىق جوبا، سونداي-اق كوللەدجدەر مەن جوعارى وقۋ ورىندارى تۇلەكتەرىنىڭ ەڭبەك كوشى-قونى بويىنشا جوبا ىسكە قوسىلدى. 

بۇدان باسقا، الماتى بيۋدجەتىن جوسپارلاۋ مەن اتقارۋدىڭ سيفرلىق قۇرالدارىن قولدانۋدى كەڭەيتۋ ماقساتىندا وتكەن جىلدان باستاپ وسى راسىمدەردى اۆتوماتتاندىرۋ بويىنشا جۇمىس جالعاسۋدا. 

بۇگىنگى تاڭدا Smart Almaty-دى قالىپتاستىرۋ شەڭبەرىندە ازامات 360/ سينگاپۋر مودەلىنىڭ قاعيداتى بويىنشا دەرەكتەردىڭ ءبىرىڭعاي قويماسى؛  بارلىق جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى، (ات) كومپانيالاردى دارىنداردىڭ اينالاسىنا بىرىكتىرۋگە ارنالعان ءبىرىڭعاي كوممۋنيكاسيالىق كەڭىستىك قۇرىلدى (پلاتفورمادا 1800-گە جۋىق ادام، 15 (ات) كومپانيا تىركەلگەن، الماتىنىڭ بارلىق ىت-ۋنيۆەرسيتەتتەرى). 

سونداي-اق جەكە بيزنەس تاراپىنان تىكەلەي ينۆەستيسيالار ەسەبىنەن شالعاي اۋدانداردا اكت ينفراقۇرىلىمدىق دامىتۋ جۇزەگە اسىرىلۋدا؛ قالا اۋداندارىن ەكونوميكالىق كلاستەرلەۋ (كرەاتيۆتى يندۋستريالارعا نازار اۋدارا وتىرىپ، قالا تۇرعىندارىنىڭ كىرىستەرى مەن شىعىستارى كورسەتكىشتەرىنىڭ سەرپىنىن قاداعالاۋ كارتاسى)؛ Smart City Accelerator (Astana Hub-پەن اقىلدى قالا جوبالارىن دامىتۋ بويىنشا ستارتاپتار ءۇشىن العاشقى اكسەلەراسيا باعدارلاماسى) ىسكە قوسىلدى. 

«قازاقتەلەكوم» اق-مەن بىرلەسىپ «تىركەلگەن سىمسىز قولجەتىمدىلىك» جوباسى ىسكە قوسىلدى، ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىمەن بىرلەسىپ، الماتىنىڭ «سيفرلىق قوسارلى» جوباسى پىسىقتالۋدا.

ءىلياس وسەروۆ سونداي-اق «بيزنەستىڭ جول كارتاسى»، «ەڭبەك»، «قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسى»، «اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋ»، «الماتى بيزنەس-2025» مەملەكەتتىك باعدارلامالارى شەڭبەرىندە جىل باسىنان بەرى 191،6 ملرد تەڭگەگە 1،2 مىڭنان استام جوبا ماقۇلدانىپ، 2،5 مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورنى قۇرىلعانىن ايتتى.                                                                                               

كەشەندى ءتاسىل ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋدىڭ جوعارى قارقىنىن قامتاماسىز ەتتى. ماسەلەن، اعىمداعى جىلدىڭ جەتى ايىندا قىسقا مەرزىمدى ەكونوميكالىق ينديكاتور 109،1% (ق ر -103،7%) قۇرادى. ونەركاسىپتىڭ 22% - عا ءوسۋى قامتاماسىز ەتىلدى (كولەمى – 782،9 ملرد تەڭگە؛ ق ر نكي – 102،5%)، ينۆەستيسيالار 19،7% – عا (538،6 ملرد تەڭگە؛ قر-98،6%)، قۇرىلىس 22،1% - عا (195،5 ملرد تەڭگە؛ قر-111،1%)، شامامەن ءبىر ميلليون 190 (1189،7) مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى، ءوسىم 4،7%. 

ساۋدانىڭ قالپىنا كەلتىرىلەتىن ءوسۋى جۇك اينالىمىنىڭ 19،3%-عا (14127،6 ملن تكم) وسۋىنە الىپ كەلدى. بايلانىس قىزمەتتەرى 13،8%-عا ءوستى (335،4 ملرد تەڭگە؛ قر-112،5%). 

الماتىدا تامىز ايىندا تۇتىنۋ باعالارىنىڭ يندەكسى 105،6%-دى قۇرادى، بۇل رەسپۋبليكا دەڭگەيىنەن تومەن (قر-105،8%). بۇعان جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 10 ملرد.تەڭگە (2018 جىلى – 1 ملرد. تەڭگە، 2019 جىلى – 2 ملرد. تەڭگە، 2020 جىلى – 5 ملرد. تەڭگە، 2021 جىلى – 2 ملرد. تەڭگە) ءبولىندى.)، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار 19 ازىق-تۇلىك تاۋارلارىنىڭ باعاسىن تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن. 

مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە 1 ترلن 803،7 ملرد تەڭگە سالىقتار مەن تولەمدەر ءتۇستى، بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 30،8% - عا ارتىق، ونىڭ ىشىندە رب – 1 281،0 ملرد.تەڭگە (131،8%)، جب-522،7 ملرد. تەڭگە (128،4%). 

ءىلياس وسەروۆ مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ جۇيەسىندەگى سوڭعى وزگەرىستەرگە سايكەس الماتىنىڭ دامۋ باعدارلاماسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق دامۋ جوسپارىنا سايكەس وزەكتەندىرىلگەنىن اتاپ ءوتتى. بۇگىنگى تاڭدا الماتىدا دامۋ باعدارلاماسىمەن قاتار Nur Otan جول كارتاسى، مەملەكەتتىك جانە قالالىق باعدارلامالار، «جاڭا الماتى» كەشەندى دامۋ جوسپارى بەلسەندى جۇزەگە اسىرىلۋدا.                                                                                                                                                

اكىم ورىنباسارىنىڭ ايتۋىنشا، 2021 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن شاڭىراق-1 شاعىناۋدان تۇرعىندارىن سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ جانە الماتى قالاسىنىڭ وڭتۇستىك بولىگىنىڭ تۇرعىندارىن ەلەكترمەن جابدىقتاۋ جوسپارلانعان. بۇگىندە كوپ پاتەرلى تۇرعىن ۇيلەرگە («تەرەمكي»، «Alma City-5» كتۇك) ينجەنەرلىك جەلىلەردى تارتۋ، جىلۋ-ەنەرگەتيكالىق جۇيەنى دامىتۋ مەن جاڭارتۋ جۇمىستارى بەلسەندى جۇرگىزىلۋدە.  

 قالانىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدى ماسەلەلەرىنىڭ قاتارىندا جاڭا وقۋ جىلىندا مەكتەپتەردى سانيتارلىق-گيگيەنالىق قۇرالدارمەن (سانيتايزەرلەر، جۋۋ قۇرالدارى، رەسيركۋلياتورلار) 100% قامتاماسىز ەتۋ، پاسيەنتتەردى سيرەك كەزدەسەتىن (ورفاندىق) اۋرۋلاردىڭ 13 ءتۇرى بويىنشا تەگىن دارىلىك زاتتارمەن قامتاماسىز ەتۋ اتاپ ءوتىلدى. ازاماتتاردى الەۋمەتتىك قولداۋ ءۇشىن 149 الەۋمەتتىك ماڭىزى بار قوعامدىق كولىك باعىتتارى بويىنشا سۋبسيديالاۋ قاراستىرىلعان. 

ءىلياس وسەروۆ الماتىنىڭ بيۋدجەتى الەۋمەتتىك-باعدارلى بولىپ قالا بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى. قالا تاريحىندا العاش رەت بيۋدجەت شامامەن 1 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. بۇل قاراجات قالانىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدى ماسەلەلەرىن شەشۋگە باعىتتالعان. 

2021 جىلدىڭ 8 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، الماتى قالاسىنىڭ كوممۋنالدىق مەنشىگىنە 176 جىلجىمايتىن مۇلىك وبەكتىسى قابىلداندى، ونىڭ ىشىندە «الماتى تەمىرجول اۋرۋحاناسى»، وندا جالعىز قاتىسۋشى قوعامدىق دەنساۋلىق باسقارماسى بولىپ انىقتالدى. 

سونىمەن قاتار رەسپۋبليكالىق مەنشىكتەن ەرىكتىلەر ءۇيىن اشۋ ءۇشىن بايزاقوۆ كوشەسى، 33 مەكەنجايىندا جالپى اۋدانى 782،4 ش.م. جىلجىمايتىن مۇلىك وبەكتىسىن قابىلداۋ قاراستىرىلعان. 

سونداي-اق جەكەشەلەندىرۋدىڭ 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارى بەلسەندى ىسكە اسىرىلۋدا. ي.وسەروۆ اتالعان جوسپاردان قالانىڭ ءۇش ماڭىزدى كاسىپورنىن: «الماتى تازالىق»، «الماتىەلەكتركولىك»، «Eco Almaty» شىعارۋدى جوسپارلاعانىن اتاپ ءوتتى.                                                         

جاسالعان مەموراندۋم نەگىزىندە قارجى كەڭەسشىلەرىمەن بەلسەندى جۇمىس ىستەۋ الماتى اگلومەراسياسىن دامىتۋ شەڭبەرىندە بيۋدجەت زاڭناماسىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەۋگە مۇمكىندىك بەردى. 

جالپى سيپاتتاعى ترانسفەرتتەردى ەسەپتەۋدىڭ جاڭا ادىستەمەسىن قالىپتاستىرۋ بويىنشا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان شارالار الماتى بويىنشا تۇراقتى سيپاتتاعى بارلىق وبەكتيۆتى شىعىستاردى كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.