ماسكەۋ مەن بەيجىڭگە قانداي پايدا اكەلمەك؟
قءازىر ءالەمدە كءۇردەلى گەوساياسي جاعداي قالىپتاسقان. ءاسكەري قاقتىعىستار مەن ەكونوميكالىق سانكسيا ەلەسى كەزىپ جءۇر. مۇنداي جاعدايدا ءار مەملەكەت ءوز ۇلتتىق مءۇددەسىنە ساي ءارەكەت ەتۋدە. مءاسكەۋ مەن بەيجىڭ كءوءپپوليۋستى ءالەم جايلى ءجيى ايتا باستادى. بۇل ءالەمدە ءبىر نە ەكى الىپ دەرجاۆا بولمايدى دەگەنى. ءبىر قاراعانعا نيەتتەرى دۇرىس سياقتى. الايدا، مءاسەلەنىڭ بايىبىنا بارماي جاتىپ، جاقسىلىققا جورىماعان ابزال.
ماسكەۋدىڭ جولى
باتىس پەن وزگە الەم تەكەتىرەسى ءبازبىرەۋلەرگە ءتيىمدى. ولاردىڭ كىم ەكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن الىسقا بارۋدىڭ قاجەتى جوق. سوڭعى ۋاقىتتاعى ماسكەۋ مەن بەيجىڭنىڭ ساياسي مالىمدەمەلەرىندە الەمدى باتىس وركەنيەتىنە قارسى قايرايتىن سوزدەر ءجيى ايتىلۋدا. الايدا، ەكەۋى ەكى ءتۇرلى جولمەن ءوز نيەتىن جەتكىزۋدە.
رەسەي اشىق تۇردە باتىس الەمىن ايىپتاپ كەلەدى. سوزىمەن عانا ەمەس، ىسىمەن دە اشىق تەكەتىرەسكە ءتۇستى. مۇنداي بەتبۇرىس قاشان بولدى دەگەن سۇراق تۋىنداۋى مۇمكىن. ول ۆلاديمير پۋتين بيلىككە كەلگەننەن باستاۋ الدى. وعان دەيىن جاعداي باسقا بولاتىن. 1991 جىلى كسرو ىدىرادى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن الەمدە ورناعان ەكى ءپوليۋستى ءتارتىپ كەلمەسكە كەتتى. ون جىلداي الەمدە اقش ءۇستەمدىگى ورنادى.
2000 جىلداردىڭ باسىندا ۆ.پۋتين بيلىككە كەلىسىمەن ەلدىڭ ىشكى ماسەلەلەرىمەن اينالىستى. سىرتقى ساياساتىندا ديپلوماتيا ۇستەمدىك ەتتى. باتىس الەمىمەن بارىنشا جاقىنداسۋعا تىرىسۋ ارەكەتتەرى بايقالدى. الايدا، 2008- 2009 جىلدارداعى الەمدەگى قارجى-ەكونوميكالىق داعدارىس، ءارى بيلىكتى ۇستاپ قالۋ نيەتى سىرتقى ساياساتتا بەتبۇرىس جاساۋعا ءماجبۇر ەتتى.
2000 جىلدارداعى مۇناي ساتقاننان ءبىز عانا ەمەس، رەسەي دە بايىدى. حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى جاقساردى. الەۋمەتتىك جاعدايى جاقسارعان حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمى جوعارى بولاتىنى ايدان انىق. ال داعدارىس قالىپتى جاعدايدى وزگەرتتى. ەندى قالتاسى تارىلعان حالىققا باسقا نارسە بەرۋ كەرەك ەدى. جاۋاپ تا تابىلا قالدى. مەملەكەت سىرتقى ساياساتتى اگرەسسيۆتى جۇرگىزە باستادى. ديپلوماتيادان گورى ساياسي مۇددە العا شىقتى. باستى سىرتقى جاۋ رەتىندە اقش باستاعان باتىس ەلدەرى اتالا باستادى. مۇندا كەڭەس ۇكىمەتى ساناعا سىڭدىرگەن امەريكالىق ءقاۋىپ قولدانىلدى.
ەندى مىنە، ءقازىر كورشى ەلدىڭ ءار مالىمدەمەسىندە باتىستى ايىپتاۋ باسىم. سوڭعى بولعان شىۇ، BRICS سياقتى ۇيىمدارداعى كەزدەسۋلەردە وسىنداي مالىمدەمەلەر جاسالۋدا.
بەيجىڭ جولى
ال بەيجىڭ بولسا ءوز مۇددەسىن استارلاپ جەتكىزۋدە. ول ءۇشىن ءوزى مۇشە ءتۇرلى حالىقارالىق ۇيىمداردى قولدانىپ كەلەدى.
ولارعا شىۇ، BRICS سياقتى حالىقارالىق ۇيىمدار كىرەدى.
جۇڭگو ەلىنىڭ سىرتقى ساياساتتاعى بەتبۇرىسى وڭاي بولعان جوق. ءار ارەكەتىن جەتى رەت ويلاپ ءبىر كەسەتىن مەملەكەتتە ساياسي شەشىم قابىلداۋ ۇزاق مەرزىمگە نەگىزدەلەدى. شىعىستاعى كورشىمىز سىرتقى ساياساتتا ەكونوميكانى ساياسي امبيسيادان جوعارى قويادى. مۇنداي ءداستۇر دەن ءسياوپيننىڭ كەزىنەن باستالدى. الايدا، وسىدان ون جىلداي بۇرىن جاعداي وزگەردى. وعان سي ءسزينپيننىڭ بيلىككە كەلۋى اسەر ەتتى. ول 2012 جىلدان بەرى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى وك باس حاتشىسى قىزمەتىن اتقارۋدا.
قىتايدىڭ قازىرگى باسشىسى بيلىككە كەلگەننەن بەرى ەلدىڭ سىرتقى ساياساتى وزگەردى. ءوز مۇددەسىن جاسىرىپ كەلسە دە وزگەرىس بايقالادى. وعان ءتۇرلى فاكتورلار اسەر ەتتى. ەڭ الدىمەن، سي ءسزينپيننىڭ جەكە ساياسي امبيسياسىن اتاپ وتكەن ءجون. ول دەن ءسياوپيننىڭ نەگىزىن سالعان ساياسي ءداستۇردى وزگەرتتى. ءقازىر ەندى ۇزاق مەرزىم بيلىكتە وتىرۋعا نيەتتى.
ەكىنشى سەبەپ – سىرتقى فاكتور. وعان دونالد ترامپتىڭ اقش پرەزيدەنتى بولعان جىلدارى جۇرگىزگەن سىرتقى ساياساتى اسەر ەتتى. ول 2016–2020 جىلدارى اقش-نىڭ پرەزيدەنتى بولدى. ول بيلىككە كەلىسىمەن قىتايمەن ساۋدا- ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناس ناشارلادى. ولاي بولارىدا الدىن الا بەلگىلى بولعان . ءوزىنىڭ سايلاۋ الدى باعدارلاماسىندا قىتايمەن ساۋدا بايلانىسىن سىنعا الىپ ەدى. وسىلايشا سىرتقى جاۋ تابۋ ارقىلى سايلاۋدا جەڭىسكە جەتتى.
بيلىككە كەلىسىمەن سايلاۋداعى ۋادەلەرىن ورىنداي باستادى. ەكونوميكالىق تۇرعىدان قارايتىن بولساق، اقش– جۇڭگو ساۋدا بايلانىسىندا شىنىمەن دە ۆاشينگتون ءالسىز بولىپ كورىنگەن. سەبەبى، ولاردىڭ قىتايعا ساتقانىنان گورى، ساتىپ العانى كوپ. 2017 جىلى اقش-تىڭ ەكسپورتى 187،5 ملرد دوللار بولسا، ەكسپورتى 522،9 ملرد بولعان. سوعان وراي، ترامپ 2018 جىلدىڭ 23 قاڭتارىندا قىتايدان كەلەتىن تاۋارلارعا سالىناتىن ءتاريفتى 30% ەتىپ بەكىتتى. بۇدان كەيىن ەكى ەل اراسىندا ساۋدا سوعىسى باستالدى. ءقازىر ەكى ەل اراسىنداعى كيكىلجىڭ ۋاقىتشا باسىلدى. دەگەنمەن، تەكەتىرەس ءالى جالعاسۋدا.
كوپپوليۋستى الەمدى قالاي ورناتپاق؟
ماسكەۋ مەن بەيجىڭ ەكونوميكالىق جاعىنان دامۋشى جانە ارتتا قالعان ەلدەردى باتىس الەمىنە قارسى قويا باستادى. ولاردىڭ سوزىنشە G7 دەپ اتالاتىن دامىعان ەلدەر وزگە ەلدەردىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرۋدە. ال شىندىعىندا، ولاردىڭ جەكە مۇددەسى بار.
بيىل ناۋرىز ايىندا رەسەي مەن جۇڭگو باسشىلارى ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسىن ودان ءارى نىعايتتى. ورتاق مالىمدەمەدە ەكى ەل ءبىرجاقتى سانكسيالارعا جانە ەكسپورتتى سىرتتان شەكتەۋگە قارسى ەكەنىن اتاپ وتكەن. سانكسيا دەگەنى باتىس ەلدەرىنىڭ رەسەيگە قارسى ەكونوميكالىق شەكتەۋ ساياساتىن مەڭزەيدى. ال ەكسپورتتى سىرتتاي شەكتەۋ دەگەنى اقش-تىڭ 2018 جىلى قىتايدان كەلەتىن ەكسپورتتى شەكتەۋ ساياساتى. سونداي-اق، باتىس ەلدەرىنىڭ ەكولوگيانى قورعاۋعا قاتىستى باستامالارىنىڭ استارىندا وزگە ەلدەردىڭ سىرتقى ساۋداسىن شەكتەۋ جاتىر دەگەن پىكىردە.
جاقىندا وتكەن BRICS سامميتىندە دە وسىعان ۇقساس ويلار ايتىلدى. ۇيىم مۇشەلەرى كوبەيىپ، بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى تۇراقتى مۇشەلەردىڭ سانىن ارتتىرۋدى جانە بۇكىلالەمدىك ساۋدا ۇيىمىنداعى ويىن ەرەجەلەرىن وزگەرتۋدى كوزدەپ وتىر.