سۋ تاپشىلىعى - قازاقستاندا عانا ەمەس، الەمدىك دەڭگەيدە وتكىر تۇرعان ەكولوگيالىق ماسەلە. وسى تۇستا «اۋىز سۋ قايدا كەتىپ جاتىر؟» دەگەن زاڭدى سۇراق تۋادى. الماتى قالاسىندا كولىك جۋاتىن ورىنداردىڭ كوبى وندىرىستىك ماقساتتا تازا اۋىزسۋدى پايدالاناتىنى كوپشىلىككە بەيمالىم. بۇل ساۋالدىڭ جاۋابىن Aqshamnews.kz ءتىلشىسى «الماتى سۋ» مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق كاسىپورنىنان انىقتاپ كوردى.
الماتىدا تەحنيكالىق سۋ جەلىسى جوق
الماتى قالاسىندا تەحنيكالىق (اۋىزسۋدان بولەك) سۋمەن جابدىقتاۋ جەلىسى جوق. سوندىقتان اۆتوكولىك جۋۋ بەكەتتەرى كادىمگى اۋىز سۋ جۇيەسىنە قوسىلعان. ياعني، ءبىز ىشەتىن، تۇرمىستا پايدالاناتىن اۋىز سۋ كولىك جۋۋعا دا جۇمسالىپ جاتقان كورىنەدى.
قازىرگى تاڭدا «الماتى سۋ» مەملەكەتتىك كاسىپورنىنىڭ رەسمي دەرەگىنە سۇيەنسەك، قالادا 587 كولىك جۋۋ ورنى تىركەلگەن. ءبىراق سونىڭ 260-ىندا عانا سۋدى اينالىممەن قايتا پايدالانۋ جۇيەسى بار. قالعان 327 نۇكتە سۋدى ءبىر رەتتىك رەجيمدە پايدالانىپ، كەيىن اعىن سۋلارمەن بىرگە كارىزگە جىبەرىلەدى.
اينالىمداعى سۋ جۇيەسى – بۇل جۇيە ارقىلى پايدالانىلعان سۋ تازارتىلىپ، قايتادان قولدانۋعا جىبەرىلەدى. بۇل — ەكولوگيالىق ءتيىمدى ءتاسىل.
جاڭا سۋ كودەكسى نە دەيدى؟
2025 جىلعى 10 ماۋسىمدا كۇشىنە ەنگەن جاڭا سۋ كودەكسى سۋدى ۇتىمدى پايدالانۋعا ناقتى تالاپتار بەلگىلەدى:
• بارلىق سۋ تۇتىنۋشى، سونىڭ ىشىندە اۆتوجۋۋ ورىندارى ەكى جىل ىشىندە سۋدى اينالىمدا نەمەسە قايتا پايدالانۋ جوسپارىن ازىرلەۋى ءتيىس؛
• جاڭا تالاپتارعا بەس جىل ىشىندە تولىق كوشۋ مىندەتتى؛
• سۋدى پايدالانۋ قۇقىعى تەك قايتا پايدالانۋ جۇيەسىنە كوشۋ جوسپارى بولعان جاعدايدا عانا بەرىلەدى.
دەگەنمەن بۇل نورمالاردىڭ ورىندالۋىن باقىلاۋ تەتىكتەرى ءالى دە ءالسىز. ولاي دەۋىمىزگە سەبەپ: ماسەلەن، «الماتى سۋ» مكك بۇل قوندىرعىلاردىڭ بار-جوعىن باقىلاۋعا ۋاكىلەتتى ەمەس بولىپ شىقتى.
قولدانىلعان سۋ قايدا كەتەدى؟
قايتا وڭدەۋ جۇيەسى جوق كولىك جۋۋ بەكەتتەرىندە لاس سۋ اعىنمەن بىرگە كارىز جۇيەسىنە تۇسەدى. مۇنداي سۋدىڭ قۇرامىندا حيميالىق زاتتار، اۆتوحيميا، ماي قالدىقتارى بولۋى مۇمكىن. ەكولوگيا تۇرعىسىنان العاندا، بۇل تەك سۋدىڭ ىسىرابى عانا ەمەس، قورشاعان ورتاعا ءقاۋىپ.
سۋ باعاسى بارىنە بىردەي مە؟
اۆتوكولىك جۋۋ ورىندارىنداعى سۋدىڭ سۇراۋى جوقتاي. اسىرەسە، كولىك يەلەرى اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەگە تيىن-تەبەن سالىپ، وزدەرى جۋىپ الاتىن ورىنداردا اعىل-تەگىل اققان سۋ كول-كوسىر بولىپ جاتادى.
«الماتى سۋ» مكك مالىمەتىنشە، اۆتوجۋۋ بەكەتتەرى ءۇشىن سۋ ءتاريفى باسقا زاڭدى تۇلعالارمەن بىردەي. ياعني، ارنايى ديففەرەنسيالانعان (جوعارى) تاريف قاراستىرىلماعان. بۇل دا سۋ ۇنەمدەۋگە ىنتالاندىرۋدىڭ جەتكىلىكسىز ەكەنىن كورسەتەدى.
نە ىستەۋ كەرەك؟
سۋ كودەكسىنىڭ نەگىزگى قاعيداتتارىنىڭ ءبىرى – سۋدى ۇتىمدى جانە ءتيىمدى پايدالانۋ.
ەندى جاڭا كودەكسكە ساي، وسى باعىتتا سۋدى ۇنەمدەۋ جونىندەگى اقپاراتتىق جۇمىستاردى كۇشەيتۋ، ءبىرىنشى كەزەكتە مەكتەپتەردە سۋ ۇنەمدەۋدى تۇسىندىرۋمەن اينالىسۋ جوسپارلانۋدا.
«بارلىق سۋ تۇتىنۋشىلار ەكى جىلدىڭ ىشىندە، ءقازىر اۆتوكولىك جۋۋ جانە ونەركاسىپتىك كاسىپورىنداردان تالاپ ەتىلەتىندەي سۋدى قايتا جانە اينالىمدا پايدالانۋعا كوشۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارىن ازىرلەۋى ءتيىس.
اينالمالى (قايتا پايدالانىلاتىن) سۋ جۇيەلەرىن ورناتۋ مىندەتتى بولاتىن ۇيىمداردىڭ ءتىزىمى كەڭەيتىلدى» ، - دەپ جازىلعان مەملەكەتىك كاسىپورىننىڭ جاۋابىندا.
ەسكە سالا كەتەيىك، سۋ ۇنەمدەۋدى ىنتالاندىرۋدىڭ جاڭا تەتىكتەرى ەنگىزىلدى، ولار بۇعان دەيىنگى قولدانىستاعى رەداكسيادا بولماعان.
الماتى قالاسىنىڭ اۆتوجۋۋ ورىندارىندا اۋىز سۋ پايدالانىلۋى – قازىرگى ەكولوگيالىق تالاپتارمەن سايكەس كەلمەيتىن كورىنىس. جاڭا سۋ كودەكسى ءۇمىت ۇيالاتادى، ءبىراق ونىڭ ناقتى ورىندالۋى تەك تالاپپەن ەمەس، باقىلاۋمەن جانە ىنتالاندىرۋمەن جۇزەگە اسادى. سۋدىڭ ءار تامشىسى قىمباتقا تۇسەتىن بولاشاقتا — كولىك جۋاتىن ورىنداردىڭ دا جاۋاپكەرشىلىگى ارتا تۇسەدى.