ەل بولاشاعى ءۇشىن بۇل رەسمي ساپاردىڭ ماڭىزى زور
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ بەيجىڭگە ەكى كۇندىك رەسمي ساپارى تابىستى بولدى. وندا قازاقستان پرەزيدەنتى جۇڭگو باسشىسى شي جىنپىڭمەن (سي سزينپين) جانە وزگە دە جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارىمەن كەزدەستى. ءبىرقاتار قىتايلىق ءىرى كومپانيا وكىلدەرىن قابىلدادى. سونداي-اق، «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» حالىقارالىق ىنتىماقتاستىعىنىڭ III فورۋمىنا قاتىستى. ارينە، قازىرگى حالىقارالىق جاعدايدان قاراعاندا، سىرت كوزگە فورۋمنىڭ ساياسي سيپاتى باسىم كورىنۋى مۇمكىن. ءبىراق ءبىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەمىز تۇرعىسىنان اتالمىش حالىقارالىق جوبانىڭ دا، كەزەكتى فورۋمنىڭ دا ەكونوميكالىق ماڭىزى باسىمىراق. ءارى ەل بولاشاعى ءۇشىن كەزەكتى رەسمي ساپاردىڭ ماڭىزى تىپتەن بولەك. ولاي دەيتىنىمىز، بۇل جولى قول قويعان 24 كەلىسىم قاتارىندا ءبىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىمىزعا تىكەلەي اسەر ەتەتىن باستامالار دا بار. سوندىقتان دا قىتايداعى حالىقارالىق فورۋمنىڭ جاي-جاپسارىن، كەلىسىمدەردىڭ باعىت-باعدارىن ناقتىلاي كەتۋگە تۋرا كەلەدى.
جوعارى ديپلوماتيالىق ءىلتيپات نىشانى
قىتايداعى حالىقارالىق فورۋم قارساڭىندا سول ەلگە ەڭ ەرتە جەتكەن مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ءبىرى – قازاقستان پرەزيدەنتى بولدى. سەبەبى، حالىقارالىق فورۋمعا قاتىسۋدان تىس قازاق دەلەگاسياسىنىڭ وزىنە جۇكتەگەن اسا ماڭىزدى مىندەتتەرى دە بار ەدى. قازاقستان جۇڭگو ءۇشىن جوعارى ديپلوماتيالىق بايلانىسقا يە تاتۋ كورشىسى، ءارى حالىقارالىق جوباداعى ماڭىزدى سەرىكتەسىنىڭ ءبىرى. استانامەن قارىم-قاتىناسقا باسا ءمان بەرەتىنىن بەيجىڭ تاراپى كۇتىپ الۋ كەزىندەگى ءسان-سالتاناتتى ىس-شارالارىمەن، رەسمي كەزدەسۋلەرلەردەگى جىلى لەبىزدەرىمەن اڭعارتتى. ساپ تۇزەگەن سالتاناتتى قۇرمەت قاراۋىلىنان تارتىپ، سامالمەن تەڭسەلگەن گۇل القابىنداي بيشىلەردىڭ قويىلىمى جوعارى ديپلوماتيالىق ءىلتيپاتتىڭ نىشانى بولدى.
بەيجىڭدەگى حالىق جينالىسى ۇيىندە جۇڭگو باسشىسى قازاقستان پرەزيدەنتىن سىرالعى كونە دوسى رەتىندە ىلتيپاتپەن كۇتىپ الدى. ءارى كەلىسسوز وتىرىسى بارىسىندا قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى مەن تۇتاستىعىنا قاتىستى ماڭىزدى ۇستانىمدارىن قايتالادى. جۇڭگو باسشىسى سوزىندە «حالىقارالىق جاعدايدىڭ اۋمالى توكپەلىلىگىنە قاراماستان» قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىنا قولداۋ كورسەتەتىنىن جەتكىزدى. پرەزيدەنت توقايەۆ تا ءوز كەزەگىندە ەكى ەلدىڭ جان-جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم-قاتىناسىنىڭ بارعان سايىن دامىپ كەلە جاتقانىنا باسا ءمان بەرە سويلەدى.
بۇدان كەيىن قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزى باستاعان دەلەگاسيامەن بىرگە قحر مەملەكەتتىك كەڭەسىنىڭ پرەمەرى لي سيانمەن، بۇكىلقىتايلىق حالىق وكىلدەرى جينالىسى تۇراقتى كوميتەت ءتوراعاسى چجاو لەسزيمەن كەزدەسۋ وتكىزدى.
سونىمەن قاتار، جۇڭگو ساپارىنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى اياسىندا قىتايلىق ءبىرقاتار ءىرى كومپانيالارىنىڭ جەتەكشىلەرىمەن كەزدەسىپ، كەلىسىمدەر جاساستى.
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ بەيجىڭدەگى ساپارىنىڭ تاعى ءبىر مازمۇندى بولىگى – بەيجىڭ ءتىل جانە مادەنيەت ۋنيۆەرسيتەتىندە جالعاستى. وندا ءابۋ ناسىر ءال-فارابيدىڭ ءبيۋستىن اشىپ، ءوزىنىڭ بۇرىنعى تالىمگەرىمەن جۇزدەستى. بۇل ءىس-شارا دا استانا مەن بەيجىڭنىڭ ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناسىنىڭ تىڭ داستانى بولىپ قالدى.
كەلىسسوزدەر مەن كەلىسىمدەر
بۇل جولعى كەلىسسوزدەر ناتيجەسىندە 30 كوممەرسيالىق قۇجاتقا قول قويىلدى. كەلىسىمدەردىڭ جالپى قۇنى 16،54 ميلليارد دوللاردى قۇرايدى. قول جەتكىزگەن كەلىسىمدەردىڭ باسىم باعىتى – مۇناي وڭدەۋ ءوندىرىسى، كەن ونىمدەرىن بارلاۋ جانە اشۋ، سونداي-اق، جول-لوگيستيكالىق الەۋەتتى ارتتىرۋ باعدارلارىن كوزدەيدى. بۇعان دەيىن ءبىز ەۋروپا سىندى ۇلكەن نارىقتىڭ قازاقستانداعى جانە جالپى ورتا ازياداعى تابيعي رەسۋرستارعا، سونىڭ ىشىندە ەنەرگەتيكا قورىنا ايرىقشا مۇددەلى بولىپ وتىرعانىن بىلەمىز. دەگەنمەن، الىپ نارىقتىق قاجەتتىلىگىن تولىق قامتاماسىز ەتۋگە قازاقستاننىڭ الەۋەتى دايىن بولماي كەلەدى. سوندىقتان قىتايلىق ءىرى كومپانيالارمەن وسى باعىتتا ءتيىمدى كەلىسىمدەر جاساۋ ماڭىزدى.
«اياگوز – تاچەن» تەمىرجولىن سالۋ جوباسىن ايرىقشا اتاي كەتۋ كەرەك. جۇڭگو ۇسىنعان «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» جوباسىنىڭ قۇرلىق ارقىلى ەۋرازيانى جالعايتىن ەكونوميكالىق جەلىلەرىندە قازاقستاننىڭ ءرولى ايرىقشا. دەگەنمەن، سوڭعى ۋاقىتتاردا ءۇندىستان مەن رەسەيدى جالعايتىن نەمەسە قىتايدان ەۋروپاعا قازاقستاننان تىس وتەتىن تاسىمال دالىزدەرى، تەمىرجولدار حالىقارالىق ماڭىزدى جوباداعى ۇلەسىمىزدى قىسقارتۋ ءقاۋپىن تۋدىرعان. قىتايدىڭ ەڭ باتىس شەكاراسىنداعى شاۋەشەك قالاسى مەن اياگوزدى جالعايتىن جاڭا تەمىرجول جوباسى قازاقستاننىڭ ايماقتاعى ترانسپورتتىق الەۋەتىن جاڭا دەڭگەيگە، ءتىپتى تەڭدەسسىز ورىنعا كوتەرۋى مۇمكىن. بۇل ايماقتىڭ سولتۇستىك باعىتىنداعى تاسىمال مۇمكىندىگىن جوعارىلاتىپ، قىتايدان ەۋروپاعا باعىتتالعان تاۋار تاسىمالىنىڭ قازاقستاننان وتەتىن كولەمىن كوبەيتەدى.
اتالمىش جوبا ەلىمىزدىڭ ايماقتاعى ترانسپورتتىق تابىسىن جوعارىلاتۋمەن بىرگە، شىعىس قازاقستان مەن اباي وبلىستارىنىڭ دا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وسىمىنە وزىندىك ىقپال ەتەتىن بولادى. بۇل جوبا ارقىلى ءبىز وڭتۇستىكتەگى كورشىلەرىمىزبەن باسەكەدە تاعى ءبىر قادام الدىعا تۇسە الاتىنمىز جانە بار.
«ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسى: 1 تريلليون اقش دوللارى
قىتايدا وتكەن «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» حالىقارالىق ىنتىماقتاستىعىنىڭ III فورۋمى اتالعان اۋقىمدى جوبانىڭ 10 جىلدىعىن اتاپ ءوتتى. كوزىقاراقتى جۇرتقا ءمالىم، بۇدان 10 جىل بۇرىن جۇڭگو باسشىسى «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» جوباسىن العاش رەت استانا ساپارى كەزىندە ۇسىنعان ەدى. ونىڭ دا وزىندىك تاريحي سيمۆولدىق ءمانى بار. بەيجىڭ ءاۋ باستان اتالمىش جوبادا قازاقستاننىڭ ايرىقشا ماڭىزعا يە ەكەنىن مويىنداعان. تۋراسىندا، قازاقستاننىڭ تابيعي گەوگرافيالىق مۇمكىندىگىنىڭ ءوزى دە قىتايمەن اراداعى ديپلوماتيالىق بايلانىستاردا ەسكەرمەي كەلە جاتقان ارتىقشىلىقتارىمىزدىڭ ءبىرى.
«ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسىنا قازىرگە دەيىن شامامەن 1 تريلليون اقش دوللارى كولەمىندەگى قارجى جۇمسالعان. الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىندە ەلەكتر ستانسيالارى، جولدار، تەمىرجولدار مەن پورتتار سەكىلدى ينفراقۇرىلىمعا ينۆەستيسيا سالۋ ارقىلى جۇڭگو دا ءوزىنىڭ ساياسي - ەكونوميكالىق ىقپالىن تەرەڭدەتۋگە تىرىستى. بۇل ءبىر جاعىنان، ونىڭ باتىستىق باسەكەلەستەرى ءۇشىن ۇلكەن سىن-قاتەردى دە ۇسىنعانى انىق. سوندىقتان قىتايداعى فورۋمعا قاتىستى باتىس جۇرتىنىڭ پىكىرى الابوتەن. ءتىپتى، ەلىمىز ىشىندە دە كەرەعار كوزقاراستاردىڭ بولاتىنى ءسوزسىز. دەگەنمەن، ىرگەمىزدەگى الىپ ەكونوميكا العا قويعان مەگاجوبادان ءبىز دە تىس قالا الماسىمىز انىق ەدى. ءتىپتى، ودان تىس قالۋ ءبىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەمىزگە ساي كەلمەسى انىق. قازاق دەلەگاسياسىنىڭ كەزەكتى جۇڭگو ساپارىن مىنە وسى تۇرعىدان باعالاۋ كەرەك. باتىس پەن شىعىستىڭ قىزۋ باسەكەسى اراسىندا ۇلتتىق مۇددەنىڭ جالاۋىن جىعىپ الماۋ – كەلىسسوزدەر كەزىندە مەيلىنشە ءتيىمدى كەلىسىمدەرگە جەتۋمەن جۇزەگە اسادى.