بالالار قاۋىپسىزدىگى باستى نازاردا بولۋعا ءتيىس
اتكەنشەك اۋىستىرعاندا ءۇزىلىس كەرەك
م ىنە، جادىراعان جاز دا باستالىپ كەتتى. الماتىداعى اتتراكسيون جۇمىسى قىزدى. فرانسۋزدىڭ «قىزىعۋ» سوزىنەن تامىر تارتاتىن، ادرەناليندى ارتتىراتىن وسى ءبىر ويىن-ساۋىق ورنىنا كەلىپ-كەتۋشىلەر توبى ازايار ەمەس. مۇنداي قىزىعى مول ورىنعا اعىلاتىندار اراسىندا جاستار، جاسوسپىرىمدەر، بالالار قاراسى قالىڭ بولعانىمەن، ەرەسەكتەر دە ولاردان قالىسپاۋدا. ءتىپتى، ەگدە جاستاعى ءبىر- ەكى كىسىنى دە كورىپ قالدىق. ولار دا قىزىعادى ەكەن.
پاركتەگى اتتراكسيونعا نەمەرەسىن جەتەلەپ كەلگەن كەيۋانانىڭ: «ويباي، انالار ءولدى عوي!» دەپ اشىنا ايقايلاعان داۋسىنا جالت قارادىق. سوڭىنان ۇلكەن كىسى «ۋھ» دەپ دەمىن ءبىر الدى-اۋ. شىنىندا، اتكەنشەكتىڭ ونداعان مەتر بيىكتىككە كوتەرە جونەلىپ، سوڭىنان تاستاي سالۋى جۇرەكتى «ءدۇرس» ەتكىزەرى ءسوزسىز. اجەيدىڭ ابىگەرگە ءتۇسۋى سودان.
وسى ءبىر قىزىعىنان شىجىعى كەم تۇسپەيتىن ويىن تۇرىنە تەك ءبىرىڭعاي ۇلتتىق ستاندارت بەكىتىلسە دە، وسىندا ورىن العان وقىس وقيعاعا قاتىستى شاعىم ايتىپ، ارىز تۇسىرەر مەكەمە اتىمەن جوق. سوندا دا ەكسترەمالدى كوڭىل كۇيگە بولا، ءتۇرلى اتتراكسيونعا اعىلاتىندار سانى ازايار ەمەس. العاشىندا قىزىق ىزدەپ، اتكەنشەككە مىنگەن بالالاردىڭ كەيىننەن دەنساۋلىعى سىر بەرىپ جاتاتىنى بار. مۇنداي السىزدىك 13–16 جاس ارالىعىنداعى جاس ورەندەردە كوبىرەك بايقالاتىن كورىنەدى.
«جۇرەگى اينىپ، باسى اينالعانىن ايتىپ كەلەتىندەر از ەمەس. كوبىنەسە قان قىسىمى بارلار مەدبيكەلىك كومەككە جۇگىنەدى. ءبىر اتكەنشەكتەن تۇسە سالىپ، ىلە-شالا ەكىنشى اتكەنشەككە وتىرماۋ كەرەك. ءبىراز دەمالعان سوڭ ءارى قاراي ەكىنشى اتكەنشەككە مىنگەن ءجون»، – دەيدى مەديسينا قىزمەتكەرى گۇلزيرا تۇياقوۆا.
قاۋىپسىزدىكتى ويلاساق، جاۋاپكەرشىلىك الدىمەن ازاماتتاردىڭ وزىنە جۇكتەلەدى. اتكەنشەكتىڭ سىرىن بىلسە دە ساۋىققۇمار كوپ. وزگە قالالارداعى بىردى-ەكىلى وقىس ءجايتتى ايتپاعاندا، الماتىدا ازىرگە پالەندەي بۇلىنگەن جاعداي بولعان جوق. ال ساياباق ماماندارى «كەز كەلگەن قايعىلى وقيعانىڭ الدىن الۋ ءۇشىن كۇن سايىن كەشەندى جۇمىس جۇرگىزىلەدى» دەپ ءوز جۇمىسىنىڭ كەمىستىگىن كولەگەيلەپ، اقتالىپ الەك. «اتتراكسيوندار كۇندەلىكتى قاتاڭ تەكسەرىلەدى. قاۋىپسىزدىك جاعىنان كەپىلدىك بەرە الامىز. ءبىز الدىمەن كەلۋشىلەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن ويلايمىز»، – دەيدى ويىن-ساۋىق ساياباعىنىڭ مەنەدجەرى جىلقىبەك جوراحان.
«ءبىز بۇل اتتراكسيونعا ەرەكشە كوڭىل بولەمىز. اسىرەسە، ەكسترەمالدى اتتراكسيون – باستى نازاردا. نەگىزى، تالاپقا ساي تەحنيكالىق تەكسەرۋدى جىلىنا 1 رەت وتكىزسە دە بولادى. ءبىراق ءبىز ەكى رەت تەكسەرۋ جۇرگىزەمىز. ادامداردىڭ قاۋىپسىزدىگى – ەڭ ماڭىزدى ماسەلە»، – دەيدى ويىن-ساۋىق ساياباعىنىڭ اعا ينجەنەرى پاۆەل رۋداكوۆ.
ماسەلەن، پەتروپاۆل قالاسىنداعى ورتالىق ساياباقتاعى اتتراكسيوندار جىل سايىنعى تەكسەرۋدەن ءوتۋى ءوز الدىنا، كۇندەلىكتى تەحنيكالىق قاتاڭ قاداعالاۋدا بولادى. اتكەنشەكتەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قاداعالايتىن مۇنداي جاۋاپتى جۇمىستى قالاداعى «اتتراكسيوندار الەمى» ج ش س موينىنا العان. مادەنيەت جانە دەمالىس ساياباعىنىڭ جابدىقتارى سانالاتىن بۇل جۇمىس بىرنەشە كۇنگە سوزىلادى. تەحنيكالىق جابدىقتاردىڭ بەرىكتىگىن سىناۋ ءۇشىن اتكەنشەكتەرگە ارناۋلى جۇكتەر قويىلادى.
56 ملن تەڭگەلىك «ۆالس»
«بىزدە كوپ جىل تەحنيكالىق قۇرالدارمەن جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان بىلىكتى ماماندار بار. ارناۋلى مامانداردىڭ اتكەنشەكتىڭ تەحنيكالىق جاي-كۇيىن باقىلاپ، بارلاۋعا قۇقىق يەلەنگەن سەرتيفيكات پەن ديپلومى بار. ماۋسىم الدىندا بارلىق جابدىقتى تەكسەرىپ شىقتىق. ساياباقتا جاڭادان ءبىر اتكەنشەك ىسە قوسىلدى. «ۆالس» اتالاتىن بۇل تەحنيكالىق جابدىق بەلارۋس ەلىنەن «دامۋ» قورىنان كومەگىمەن الىندى. قۇنى 56 ملن تەڭگە تۇرادى، – دەيدى «اتتراكسيوندار الەمى» ءجشس-نىڭ ينجەنەرى تاتيانا كولچيەۆا. اتالعان ج ش س ديرەكتورى الەكساندر كوزلوۆ «ءۆالستىڭ» تانىمال وتباسىلىق اتكەنشەك ەكەنىن العا تارتادى. اتكەنشەك تمد-داعى اتتراكسيونداردىڭ كوبىندە بار ەكەن. قىزىلجارداعى وسى ساياباقتا 50-دەن استام اتكەنشەك جۇمىس ىستەپ تۇر.
مەحانيكالىق، تەحنيكالىق جابدىعىنىڭ ءبىرازى ساياباق جۇمىس باستاعاننان بەرى اۋىستىرىلماعان ويىن ورىندارى دا بار. قالاداعى كوپ اتكەنشەكتىڭ سيقى – وسى. بىلىكتى مامانداردىڭ تۇراقتى تەكسەرۋى قۇرىلعىلاردىڭ ۇزاق قىزمەت ەتۋىنە جاعداي جاساپ وتىرعانىن دا اتاپ وتكەن ءجون. دەگەنمەن، ءقاۋىپتىڭ الدىن الۋداعى ەڭ باستى قاعيدا – قاراپايىم ەرەجەگە باعىنۋ. 2019 جىلى بەكىتىلگەن ۇلتتىق ستاندارتقا سايكەس، اتتراكسيونداعى قاۋىپسىزدىككە، ءتىپتى قايعىلى جاعدايعا سول ساياباقتىڭ باسشىسى مەن ماماندارى جاۋاپتى. الايدا، مۇنداي ءقاۋپى قاپەردە تۇرار ويىن ورنىنداعى جۇمىس بارىسىن، قاۋىپسىزدىگىن ءجىتى باقىلاپ، تەكسەرىپ وتىراتىن ارنايى مەكەمەنىڭ ازىرگە جوعى «اتتەڭ» دەگىزەدى.
اتكەنشەكتەردەن الدەبىر شۋ شىققان جاعدايدا اكىمدىكتەردى كىنالاۋ داعدىعا اينالعانداي. اكىمدىكتىڭ ءتيىستى سالاسى دەر كەزىندە جالپى باقىلاۋ شارالارىن وتكىزسە دە، ساياباق قوجايىندارى مەن اتكەنشەك يەلەرى تىكەلەي ءوز مىندەتىن ءتۇسىنىپ، جاۋاپكەرشىلىك جۇگىن سەزىنسىن. ايتپاقشى، وسى اتكەنشەكتەردەن شىققان داۋ-دامايدىڭ جوعارى زاڭ شىعارۋشى ورگاننىڭ دا ەسىگىن قاعىپ، دەپۋتاتتىق ساۋال قويۋعا تۇرتكى بولدى.
ءبارى ساقاداي ساي بولۋعا ءتيىس
«جازاتايىم وقيعالارعا تەرگەۋ كەزىندە ونداي نىسانداردى ورناتۋ مەن قولدانۋ ەرەجەسى ورەسكەل بۇزىلعانى اشكەرەلەندى. بۇل رەتتە جەرگىلىكتى بيلىك پەن اپاتقا ۇشىراعان اتتراكسيون يەلەرى ونداي نىساندى ورناتۋعا رۇقسات بەرمەگەندەرىن ايتىپ، جالتارىپ شىعا كەلەدى. شىنىندا دا، رۇقساتناما قاعازى جوق بولسا، وندا قالاي ساياباقتان ورىن العان؟ تۇسىنىكسىز»، – دەيدى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى اندرەي پلاتونوۆ.
ويىن-ساۋىق ساياباقتارىنا ورىن العان ەڭسەلى اتكەنشەكتەردى پايدالاناتىنداردى اۋرەگە سالاتىن نە نارسە؟ وسى ماسەلە ۇنەمى نازاردا تۇرۋى ءتيىس. بالا دەنساۋلىعىنا تىكەلەي جاۋاپ بەرەتىن بۇل جابدىقتارعا قاتىستى ەلىمىزدىڭ زاڭدارى نەگە ءجوندى جۇمىس ىستەمەيتىنى بەيمالىم. بىلتىر وسكەمەندە «مەتاللۋرگتەر» ساياباعىندا كاسىپكەرلەر «اتتراكسيوندا جۇمىس ىستەۋگە رۇقسات بەرمەدى» دەپ شاعىمدانعان. سەبەپ – پايدالانۋعا جارامىز اتتراكسيوننىڭ بولۋىندا. قالا اكىمدىگى ساياباقتا كاسىپكەرلىككە رۇقسات جوق دەپ ءوز تالابىن قويعان.
كاسىپكەرلەر تەك جاز مەزگىلىندە عانا جۇمىس ىستەيتىن بولعاندىقتان، بانككە تولەر نەسيەسى بارىن العا سالادى. الايدا، ماسەلە ويىن-ساۋىق جابدىقتارىنىڭ جۇمىس ىستەۋگە ساقاداي ساي ءازىر بولماۋىندا ءتارىزدى. ال ويىن-ساۋىق مەكەمەسىنىڭ يەلەرى ساياباقتاعى كوممۋنالدىق تولەمدەردىڭ ءبارى ءوز قالتالارىنان شىعىپ جاتقانىن ايتىپ، زار يلەيدى. «اتتراكسيونداردىڭ جاي-كۇيىن ۇلكەن-كىشىسىن، ءبارىن باستان- اياق تەكسەرەمىز. باستىسى – قاۋىپسىزدىك» دەيدى جەرگىلىكتى اكىمدىك.
اتكەنشەكتەردىڭ الەگى ءالى تىنشىعان جوق. نە دەگەنمەن، تەحنيكانىڭ اتى – تەحنيكا. تەربەتكەنىمەن قويماي، سەنى ۇرشىقشا ءۇيىرىپ، شىر اينالدىراتىن جابدىقتى ۋاقىتىلى تەحنيكالىق تەكسەرۋدەن وتكىزىپ، مىندەتتى تۇردە باپتاۋ قاجەت. بىزدە ساياباقتاعى بۇل سايمانداردى كوبىنە ماۋسىم اشىلار ساتتە ازىرلەپ، بالالاردى قورعاۋ كۇنى ەسكە الىپ جاتادى. تەحنيكا بولعاندىقتان ول دا توزادى، بۇلىنەدى. سوندىقتان اتتراكسيونداردىڭ اقاۋ بايقالعان جەرىن الدىن الا جوندەپ، قوسالقى بولشەكتەرىن جاڭارتىپ تۇرۋ – كەزەك كۇتتىرمەس شارۋا.
تاقىرىپقا وراي
* اتتراكسيون يەلەرى «اتتراكسيونداردى پايدالانۋعا بەرۋ جانە قاۋىپسىزدىك تالاپتارى» زاڭىنىڭ تەحنيكالىق رەگلامەنتىن ەرەكشە ەسكەرۋ كەرەك.
* بالالاردىڭ اتتراكسيوندا قوزعالىس بارىسىنداعى قاۋىپسىزدىگى باستى نازاردا بولۋى قاجەت. ساياباقتاعى اتكەنشەكتەردىڭ بارلىق ىقتيمال ءقاۋىپتى جەرلەرى تايانىش پەن قورشاۋلارمەن قامتاماسىز ەتىلۋى ءتيىس. بۇل – تەحنيكالىق رەگلامەنتتەگى باستى تالاپ.
* ەگەر اتتراكسيون قۇرىلعىسى بۇزىلعان بولسا، جابدىقتىڭ جۇمىسىن دەرەۋ توقتاتۋ كەرەك. ال اتتراكسيوندى پايدالانۋ ەرەجەسىن ساقتاماعان كاسىپكەرلەرگە قولدانىلار جازا قاتاڭ بولادى.