شاراعا بەلارۋس پرەمەر-مينيسترى رومان گولوۆچەنكو، قىرعىزستان مينيسترلەر كابينەتىنىڭ ءتوراعاسى – پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى اقىلبەك جاپاروۆ جانە رەسەيدىڭ ۇكىمەت باسشىسى ميحايل ميشۋستين قاتىسۋدا.

جالپى باس پلەنارلىق سەسسياعا 700-گە جۋىق قاتىسۋشى جينالدى، ولاردىڭ اراسىندا مەملەكەتتىك سەكتوردىڭ جوعارى لاۋازىمدى وكىلدەرى، وڭىرلەردىڭ جانە ءوندىرىس كاسىپورىندارىنىڭ باسشىلارى، ەاەو ەلدەرىنىڭ ونەركاسىپ وداقتارى مەن قاۋىمداستىقتارىنىڭ مۇشەلەرى بار.

ءاليحان سمايىلوۆ ءوز سوزىندە قازاقستاننىڭ قۋاتتى ونەركاسىپتىك نەگىزىن قالىپتاستىرىپ، تولىققاندى ەكونوميكانى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى جۇمىس اياسىندا ۇكىمەت وڭدەۋشى سەكتوردى جەدەل دامىتۋعا باسا نازار اۋداراتىنىن اتاپ ءوتتى. اتاپ ايتقاندا، تەرەڭ وڭدەۋ كلاستەرلەرىن قۇرۋعا باعىتتالعان جوبالار ىسكە اسىرىلۋدا. ەڭ الدىمەن، مۇناي، گاز جانە كومىر حيمياسى، مەتاللۋرگيا، اۋىر ماشينا جاساۋ، اۆتوكولىكتىڭ قۇرامداس بولشەكتەرى مەن تىڭايتقىشتار ءوندىرىسى، ۋران ونەركاسىبى جانە باسقا دا سەگمەنتتەر بويىنشا شارالار قابىلدانىپ جاتىر.

«ول ءۇشىن قازاقستاندا جۇيەلى رەفورمالار جۇرگىزىلۋدە، مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى جەتىلدىرىلىپ، ينۆەستيسيالار تارتۋدىڭ بەلسەندى تاسىلدەرى ەنگىزىلدى»، — دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى 5 جىلدا وڭدەۋ ونەركاسىبى ءوندىرىسىنىڭ كولەمى 2،2 ەسە، ال سالانىڭ جالپى قوسىلعان قۇنىنىڭ كولەمى 2،3 ەسە ءوستى. ال، ەڭبەك ونىمدىلىگى $49 مىڭعا دەيىن ءوستى، بۇل ەكونوميكا بويىنشا ورتاشا كورسەتكىشتەن 2 ەسە ارتىق.

«سالالار تۋرالى ايتاتىن بولساق، تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا كەشەنى وتاندىق وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ نەگىزى بولىپ وتىر. وتكەن جىلى $19،3 ملرد-قا ءونىم ەكسپورتتالدى، بۇل – ەلىمىزدىڭ بارلىق ەكسپورتىنىڭ شامامەن 23%-ى. ءبىز وتاندىق كاسىپورىنداردى قولجەتىمدى شيكىزاتپەن قامتاماسىز ەتۋ تەتىگىن قاراستىردىق. ءىرى شيكىزات جەتكىزۋشىلەرىمەن باستاپقى اليۋمينيي جانە مىسپەن جابدىقتاۋ تۋرالى كەلىسىمدەرگە قول قويىلدى»، — دەدى پرەمەر-مينيستر.

ۇكىمەت باسشىسى ماشينا جاساۋ سالاسى قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىن ايتتى. ماسەلەن، 2022 جىلى سالاعا رەكوردتىق $0،5 ملرد تىكەلەي ينۆەستيسيا تارتىلدى. وسى جىلدىڭ 1-توقسانىندا تىكەلەي ينۆەستيسيالار كولەمى $208 ملن-نان استى. 

اۆتوكولىك وندىرىسىندە وتكەن جىلى ءوندىرىس كولەمى 113 مىڭ كولىكتى قۇرادى. وسى جىلدىڭ 8 ايىندا 41% وسىممەن 100 مىڭعا جۋىق كولىك جاساپ شىعارىلدى. قۇندىق ماندە بۇل 1 ترلن تەڭگەدەن اسادى. سونداي-اق قازاقستاندا قۇرىلىس ماتەريالدارى ءوندىرىسىنىڭ كورسەتكىشى العاش رەت تريلليوندىق مەجەدەن اسىپ وتىر.

«وسى ينديكاتورلاردىڭ بارلىعى بيىل قابىلدانعان وڭدەۋ ونەركاسىبىن دامىتۋ تۇجىرىمداماسىندا كورسەتىلگەن. 2030 جىلعا قاراي ءبىز جالپى قوسىلعان قۇننىڭ 2،8 ەسە، ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ 1،8 ەسە ءوسۋىن قامتاماسىز ەتۋدى، $225 ملرد-قا ءونىم ەكسپورتتاۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز»، — دەدى ۇكىمەت باسشىسى. 

ءاليحان سمايىلوۆ اتاپ وتكەندەي، قولداۋ قۇرالدارىنىڭ كەڭ جيىنتىعى 200 ملرد تەڭگەدەن استام سوماعا ينۆەستيسيالىق جوبالاردى قارجىلاندىرعان ونەركاسىپتى دامىتۋ قورىن قۇرۋمەن كۇشەيتىلدى. بۇعان قوسا جالپى قۇنى 150 ملرد تەڭگە بولاتىن جوبالار بويىنشا جۇمىس ءجۇرىپ جاتىر.

«قازىرگى ۋاقىتتا پۋلدا تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا كەشەنى، ماشينا جاساۋ، مۇناي-گاز حيمياسى، حيميا، فارماسيەۆتيكا ونەركاسىبى جانە باسقا دا سالالار بويىنشا 1 مىڭنان استام جوبا بار. بۇل رەتتە ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارى تەرەڭ وڭدەۋ، بارىنشا لوكاليزاسيالاۋ، جاڭا ونىمدەر ءوندىرۋ جانە ەكسپورتتىق الەۋەت بولىپ ايقىندالدى»، — دەدى پرەمەر-مينيستر. 

سونىمەن قاتار ۇكىمەت باسشىسى جاڭا تەحنولوگيالىق قۇرىلىمدى قالىپتاستىرۋ، ونىڭ ىشىندە بازالىق وندىرىستەن كۇردەلى وندىرىسكە كوشۋ بويىنشا ۇدەرىستەردى زاڭنامالىق تۇرعىدان كۇشەيتۋدى تالاپ ەتەتىنىن اتاپ ءوتتى. ول ءۇشىن ۇكىمەت بيزنەستىڭ ەكونوميكالىق بەلسەندىلىگىن سالىقتىق، بيۋدجەتتىك جانە رەتتەۋشىلىك ىنتالاندىرۋ بويىنشا تاسىلدەردى جاقسارتادى.

ماسەلەن، وتكەن جىلى ەركىن ەكونوميكالىق ايماقتاردىڭ جۇمىسى بويىنشا جاڭا تاسىلدەر زاڭنامالىق تۇرعىدان بەكىتىلدى. ولاردىڭ قىزمەتىندەگى باستى نازار ارالاس ارەكەت ەتۋ رەجيمى بار وڭدەۋ سەكتورىنا اۋدارىلادى. وعان قوسا ينۆەستورلارعا اەا-نىڭ قولدانىلۋ مەرزىمىنە قاراماي، جالعا الىنعان جەر ۋچاسكەسىن مەرزىمىنەن بۇرىن ساتىپ الۋ قۇقىعى بەرىلدى.

شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ ماقساتىندا وڭىرلەردە شاعىن ونەركاسىپ ايماقتارى قۇرىلادى. مۇندا كاسىپكەرلەر ءۇشىن دايىن وندىرىستىك ورىندار جالعا بەرىلەدى.

ءاليحان سمايىلوۆتىڭ ايتۋىنشا، ونەركاسىپتىك سەرپىلىستىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى يننوۆاسيالار مەن وزىق تەحنولوگيالاردى كەڭىنەن ەنگىزۋ بولۋى ءتيىس. UNCTAD (بۇۇ-نىڭ Cاۋدا جانە دامۋ جونىندەگى كونفەرەنسياسى) مالىمدەگەندەي، 2025 جىلى الەمدىك جاڭا تەحنولوگيالار نارىعىنىڭ كولەمى $3 ترلن-نان اسادى.

«ءقازىردىڭ وزىندە جاساندى ينتەللەكت بارلىق سالادا قولدانىلادى، وندىرىستىك سيكلدى وڭتايلاندىرۋعا، ۇدەرىستەردى تولىق اۆتوماتتاندىرۋعا، باقىلاۋ مەن قاۋىپسىزدىكتى باسقارۋعا ىقپال ەتەدى. سوندىقتان مۇنداي جاعدايلاردا يكەمدىلىك پەن بەيىمدەلە ءبىلۋ قابىلەتى ماڭىزدى»، – دەدى پرەمەر-مينيستر.

ءاليحان سمايىلوۆ اتاپ وتكەندەي، جاھاندىق وندىرىستىك تىزبەكتەردىڭ ءۇزىلۋى اياسىندا ينۆەستيسيالار ءۇشىن جاڭا باعدارلار قالىپتاسۋدا، سوندىقتان باسەكەلەستىككە قابىلەتتىلىكتى ءتيىمدى دامىتۋ قاجەت.

«وسىعان بايلانىستى، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ايماقتىق قوسىلعان قۇن تىزبەگىن دامىتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك»، — دەدى پرەمەر-مينيستر.

ۇكىمەت باسشىسى تاعى ءبىر جاھاندىق ترەند سيفرلىق ترانسفورماسيا ەكەنىن، ونى ەاەو ەلدەرىنىڭ كووپەراسياسى ءۇشىن باسىم باعىت رەتىندە قاراستىرۋ قاجەتتىگىن ايتتى.

«بۇگىندە قازاقستاندا FinTech جانە GovTech سياقتى باعىتتاردا اۋقىمدى جوبالار ىسكە اسىرىلدى. ءبىز سيفرلىق شەشىمدەردىڭ كۇندەلىكتى ومىرگە ەنۋىنىڭ جوعارى دەڭگەيىنە جەتتىك. ەندىگى ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – ناقتى سەكتوردا دا وسىنداي دەڭگەيگە جەتۋ. مۇندا ءقازىردىڭ وزىندە “يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار پاركى” دەربەس كلاستەرلىك قورى، “استانا حاب” IT-تەحنوپاركى جانە جوعارى وقۋ ورىندارى جانىنداعى زەرتتەۋ ورتالىقتارى بەلسەندى تۇردە جۇمىلدىرىلدى»، — دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، العا قويىلعان ماقساتتارعا قول جەتكىزۋدىڭ ماڭىزدى فاكتورى – كادرلارمەن قامتاماسىز ەتۋ. وسىعان بايلانىستى رەسپۋبليكادا جاقىن جانە الىس شەت ەلدەردىڭ جەتەكشى تەحنولوگيالىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ فيليالدارىن اشۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.

«بۇل يننوۆاسيالىق جوبالاردى باسقارۋ جانە كاسىبي جاعىنان دامۋ بويىنشا جاڭا كوزقاراستاعى مامانداردى، بولاشاق ينجەنەرلەردى دايارلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»، — دەدى پرەمەر-مينيستر.

قورىتىندىلاي كەلە، ۇكىمەت باسشىسى ونەركاسىپتى دامىتۋ ماسەلەلەرىن شەشۋمەن قاتار، ەكولوگيالىق ماسەلەلەردىڭ وزەكتىلىگىن دە ەستەن شىعارماۋ كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى: كاسىپورىندار قىزمەتىندە زياندى قالدىقتاردىڭ شىعۋىن باقىلاۋ، وندىرىستەردە تازا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ، قالدىقتاردى قايتا وڭدەۋ جانە كادەگە جاراتۋعا باسىمدىق بەرىلۋى ءتيىس.