دۇنيەجۇزىلىك اۋتيزم تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ كۇنى قارساڭىندا الماتى وڭىرلىك كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىنىڭ بريفينگىندە «اسىل ميراس» اۋتيزم ورتالىعىنىڭ باسشىسى الميرا قاليموۆا اۋتيزم سپەكترى بۇزىلعان ادامدار ءۇشىن ينكليۋزيۆتى ورتا قۇرۋ بويىنشا ۇسىنىستارىمەن ءبولىستى، دەپ حابارلايدى almaty-akshamy.kz
اۋتيزم (اسب) - الەۋمەتتىك ءوزارا ارەكەتتەسۋ مەن قارىم-قاتىناستىڭ بولماۋىمەن، قىزىعۋشىلىقتاردىڭ تار شەڭبەرىمەن جانە مىنەز-قۇلىق ەرەكشەلىكتەرىمەن سيپاتتالاتىن اۋرۋ.
«كەلەسى جەكسەنبى، 2 ءساۋىر - اۋتيزم ماسەلەلەرىمەن قانداي دا ءبىر بايلانىسى بار ادامدار ءۇشىن ماڭىزدى جانە ايتۋلى كۇن. بۇل كۇنى الەمدە دۇنيەجۇزىلىك اۋتيزم تۋرالى اقپاراتتاندىرۋدىڭ كۇنى اتاپ وتىلەدى جانە بۇگىن ءبىز اسب بار ادامدار ءۇشىن جانە جالپى قوعام ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋ تۋرالى ايتقىمىز كەلەدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ا.قاليموۆا.
ول اتا-انالار مەن قورشاعان ورتاعا بالانىڭ مىنەز-قۇلقىنداعى كەلەسى جايتتارعا نازار اۋدارى كەرەكتىگىن ايتى:
- كوزگە قارامايدى (سانالى تۇردە كوزبەن بايلانىس جوق)؛
- اتىن اتاسا، قارامايدى؛
- سۇراۋ، كورسەتكىشتىك يشارانى مەڭگەرمەگەن؛
- ستەرەوتيپتىك مىنەز-قۇلىق كورسەتەدى (كوبەلەك سياقتى قولدارىن بۇلعايدى، قابىرعادان قابىرعاعا جۇگىرەدى، دوڭگەلەكتەردى اينالدىرادى، زاتتاردى ءبىر قاتارعا تىزەدى جانە ت.ب.)؛
- قاۋىپسىزدىك تۇسىنىگى جوق؛
- الەۋمەتتىك قابىلدانباعان جات قىلىق كورسەتەدى (بالا تىستەيدى، ءوزىن قابىرعاعا سوعادى/ باسىن ەدەنگە ۇرادى، جەرگە قۇلايدى، اياعىمەن تارسىلداتادى، اگرەسسيا كورسەتەدى، وزىنەن-وزى اگرەسسيا كورسەتەدى).
ءوز كەزەگىندە «اسىل ميراس» ورتالىعىنىڭ كلينيكالىق سۋپەرۆايزەرى مەرۋەرت احىنشايەۆا اتا-انالار ماماندارعا ەرتەرەك جۇگىنىپ، بالامەن جۇمىس ىستەي باستاسا، بەيىمدەلۋ مەن الەۋمەتتەنۋ مۇمكىندىگى سوعۇرلىم جوعارى بولاتىنىن اتاپ ءوتتى.
وسى ماقساتتاردا ورتالىق «ءاۋتيزمدى دياگنوستيكالاۋدىڭ التىن ستاندارتىن» - ADOS-2 قۇرالىن پايدالانادى. ول بەس مودۋلدەن تۇرادى، ولار بالانىڭ جاسىنا جانە سويلەۋ دامۋ دەڭگەيىنە سايكەس تەكسەرۋ ءۇشىن تاڭدالادى. بۇل قۇرال بۇكىل الەمدە ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن دالەلدەدى.
ورتالىقتىڭ كوپ جىلدىق تاجىريبەسى بار ساراپشىلارى اسب بار ادامدارمەن قارىم-قاتىناس جاساۋ بويىنشا پراكتيكالىق ۇسىنىستارمەن ءبولىستى:
- سابىرلىق ساقتاۋ؛
- بالانىڭ اتا-اناسىنا كوڭىل ءبولۋ؛
- كومەك قاجەت پە ەكەنىن سۇراۋ؛
- بالانىڭ اينالاسىنداعى اۋماقتى ءقاۋىپسىز ەتۋ، نازىك جانە ءقاۋىپتى زاتتاردى الىپ تاستاۋ؛
- بالانى جانە اتا-انانى وزگەلەردىڭ شامادان تىس نازار اۋدارۋىنان قورعاۋ.
سونداي-اق، ماماندار اتا-اناعا ناشار تاربيە تۋرالى ەسكەرتۋ جاساپ، اقىل-كەڭەس بەرۋگە، بالاعا قانداي دا ءبىر تاتتىلەر مەن ويىنشىقتاردى ۇسىنۋعا، بالاعا جاقىنداپ، ونى تىنىشتاندىرۋعا تىرىسۋعا، بالاعا ونى الىپ كەتەتىنىن ايتۋعا، ايعايلاۋعا نەمەسە ۇرسۋعا بولمايتىنىن ايتادى، باسقالاردىڭ نازارىن اۋدارىپ، جەدەل جاردەم، پوليسيا جانە باسقا قىزمەتتەردى شاقىرۋدىڭ قاجەتى جوق.