شاھارىمىزدا عالىمدار گەنەتيكا جانە فيزيولوگيا سالاسىنداعى وزىق زەرتتەۋلەرىمەن ءبولىستى.
گيپوكسيالىق كامەرادا جاتتىعۋ
وڭىرلىك كوممۋنيكاسيالار قىزمەتى مەن گەنەتيكا جانە فيزيولوگيا ينستيتۋتى ۇيىتقى بولىپ ب ا ق وكىلدەرىنە ارناپ ۇيىمداستىرىلعان پرەسس-تۋر بارىسىندا قاتىسۋشىلار گەنەتيكا، فيزيولوگيا، ونكولوگيا مەن وزگە دە وزەكتى عىلىمي باعىتتارداعى ينستيتۋتتىڭ سوڭعى جەتىستىكتەرىمەن تانىستى. جۋرناليستەرگە ينستيتۋتتىڭ مولەكۋلالىق گەنەتيكا، جانۋارلار گەنەتيكاسى مەن سيتوگەنەتيكاسى، گەنەتيكالىق مونيتورينگ، ەكسپەريمەنتتىك مۋتاگەنەز سياقتى 11 زەرتحانانىڭ جۇمىسى كورسەتىلدى.
باسپا ءسوز تۋرىنىڭ نەگىزگى جوباسىنىڭ ءبىرى – قازاقتىڭ تازى يتتەرىنىڭ گەنەتيكالىق قۇرىلىمىن زەرتتەۋ جانە فيزيولوگيالىق-گەنەتيكالىق باعالاۋ نەگىزىندە سپورتشىلاردى دايىنداۋ جۇيەسىن ازىرلەۋ. بۇل جوبا گيپوكسيالىق جاتتىعۋلاردىڭ سپورتشىلاردىڭ كوگنيتيۆتى فۋنكسياسى مەن بەيىمدەلۋ قابىلەتىنە وڭ اسەرىن زەرتتەۋگە باعىتتالعان. تىلشىلەرگە سپورتشىلاردىڭ گيپوكسيالىق كامەرادا جاتتىعۋ بارىسىن باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرىلدى. ءبىر قىزىعى، بۇل كامەرا ءتۇرلى بيىكتىكتەگى تاۋ شىڭىنا كوتەرىلۋ كەزىندەگى گيپوكسيالىق اسەردى يميتاسيالايدى.
سونىمەن بىرگە، ينستيتۋت عالىمدارى سپورتشىلاردىڭ فيزيكالىق جۇكتەمە كەزىندەگى جاعدايىن باقىلايتىن ارنايى ماسكانى تانىستىردى. ونى عالىمدار وزدەرى ازىرلەگەن. ماسكا ساتۋراسيانى، ءپۋلستى، ەكگ، ىلعالدىلىقتى، كومىرقىشقىل گازىنىڭ بولىنۋىمەن تىنىس الۋ جاعدايىن باقىلايدى. قۇرىلعى جۇگىرۋ كەزىندە كورسەتكىشتىڭ تولىق تالداۋىمەن قامتاماسىز ەتەدى. سپورتشىلار جاتتىعۋ بارىسىندا وسى ماسكانى كيىپ، دەنساۋلىعى مەن كورسەتكىشىن باقىلاۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. بۇل پروتوتيپ كەلەسى جىلى كوممەرسيالاندىرۋعا شىعارىلادى دەپ جوسپارلانۋدا. ينستيتۋتتا سپورتشىلارعا ارنالعان گەنەتيكالىق پاسپورت تا ازىرلەنگەن. بۇل قۇجات سپورتتىق مۇمكىندىك پەن تاۋەكەل تۋرالى اقپارات بەرەدى.
لاستانعان توپىراقتى تازالاۋ
سونىمەن قاتار، جۋرناليستەرگە قازاقستاندىق جانۋارلار تۇقىمدارىنىڭ گەنەتيكالىق ارتۇرلىلىگىن ساقتاۋدا جاسالعان جۇمىستار كورسەتىلدى. سونداي-اق، اۋىر مەتالدارمەن لاستانعان توپىراقتى تازالاي الاتىن ەندەميك وسىمدىكتەر مەن «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن وسىمدىكتەرمەن جۇمىس ىستەۋ جونىندەگى زەرتتەۋلەرمەن تانىستىرىلدى. بۇل وسىمدىكتەر ەكوجۇيەنى قالپىنا كەلتىرۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. سونداي-اق، سەمەي ايماعى سياقتى ەكولوگيالىق قولايسىز وڭىرلەردە ءومىر سۇرەتىن ادامداردىڭ دەنساۋلىعىنا ەكولوگيالىق فاكتورلاردىڭ اسەرىن زەرتتەۋمەن اينالىساتىن عالىمداردىڭ قىزىقتى مالىمەتى دە كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلدى.
پرەسس-تۋر كەزىندە قاتىسۋشىلار جانۋارلار گەنومىن تەرەڭىرەك زەرتتەپ، گەنەتيكالىق مۋتاسيانى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن دنق سەكۆەنيرلەۋ ءتارىزدى جاڭا تەحنولوگيالارمەن تانىستى. البەتتە، بۇل تەحنولوگيالار جانۋارلار تۇقىمدارىنىڭ ەرەكشەلىگى مەن ولاردىڭ قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋىن زەرتتەۋدە قولدانىلادى. سونىمەن قاتار، عالىمدار لەيپسيگتەگى مولەكۋلالىق ەۆوليۋسيالىق انتروپولوگيا ينستيتۋتى مەن نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى سۆانتە پاابومەن بىرلەسكەن حالىقارالىق جوبالار تۋرالى باياندادى. بۇل جوبالار نەاندەرتالدىقتاردىڭ دنق-سىن زەرتتەۋگە باعىتتالعان.
ءىس-شارا قوس تاقىرىپ: «قازاقتىڭ ۇلتتىق تازى تۇقىمىنىڭ گەنەتيكالىق قۇرىلىمى» مەن «قازاقستان ءۇشىن ماڭىزدى سپورت تۇرلەرى بويىنشا جوعارى بىلىكتى سپورتشىلار مەن وليمپيادالىق رەزەرۆتى دايىنداۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ» جونىندە شاعىن باسپا ءسوز كونفەرەنسياسىنا ۇلاستى. باسقوسۋدا تىلشىلەر ءتۇرلى زەرتتەۋلەر جايىندا تولىعىراق ماعۇلمات الىپ، سپورتتىق تاعامداردىڭ دا ءدامىن تاتىپ كوردى. ەلىمىزدەگى الدىڭعى قاتارلى عىلىمي زەرتتەۋلەرىمەن تانىسقان تىلشىلەر عالىمدارعا وزدەرىن قىزىقتىرعان ساۋالدارىن قويىپ، عىلىمي تانىمنىڭ كوكجيەگىنە بويلادى.