الماتىدا بەلسەندىلەر كۇزگى «تازا قازاقستان» باعدارلاماسى اياسىنداعى «جارقىن كۇز» ناۋقانىن قولداپ، المااراسان ىستىق بۇلاعىندا كەزەكتى سەنبىلىككە جينالدى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋشىلاردان قۇرالعان توپ ءار دەمالىس سايىن تاۋعا شىعىپ، تازالىق جۇمىستارىن جۇرگىزەدى. ولار قولدارىنا قولعاپ پەن قاپ الىپ، شىنايى نيەتپەن ىسكە كىرىسىپ، تۋريستەر تاستاپ كەتكەن بوتەلكەلەردى، پلاستيكالىق قاپتامالاردى جانە ەكوجۇيەگە ءقاۋىپ توندىرەتىن باسقا دا قوقىستاردى جينايدى.
بەلسەندىلەردىڭ ءبىرى تيمۋر حاسەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، ولاردىڭ توبى باستاپقىدا 2023 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا شىنىعۋ ماقساتىندا قۇرىلعان جانە 35 ادامنان تۇرادى.
— ءبىز تاۋعا دەنساۋلىعىمىزدى نىعايتۋ جانە وزەنگە شومىلۋ ءۇشىن كەلەتىنبىز. ءبىراق ادامداردان قالعان قوقىستى كورىپ، ونى جيناي باستادىق. وسىلايشا ءار سەنبى-جەكسەنبى سايىن تازالىق جۇرگىزۋدى ادەتكە اينالدىردىق. كەيىن كوماندا ۇلكەيە ءتۇستى. ءقازىر مۇنى شامامەن ەكى جىل بويى جاساپ كەلەمىز، اپتاسىنا 3-4 رەت توپقا ءبولىنىپ، قوقىس جينايمىز. العاشىندا ءبىر قاپ قوقىس جيناساق، ءقازىر ءار شىققان سايىن 6-7 قاپتان جينايمىز. ورتا ەسەپپەن 75-80 كەلى قوقىس شىعارامىز، ءبىز ارنايى قاپتاردى ولشەپ كورگەنبىز، — دەيدى تيمۋر.
ونىڭ ايتۋىنشا، قاڭتار ايىندا ول TikTok-تا پاراقشا اشىپ، تاۋداعى بەينەلەرىن جاريالاي باستاعان. قازىرگى ۋاقىتتا پاراقشاسىندا 16 مىڭ جازىلۋشى بار.
— جازدا ادامدار شومىلىپ، قالدىرعان زاتتار سۋعا اعىپ كەتەدى، ال كوكتەمدە ولار جاعالاۋعا جينالادى. اقپاندا جاعالاۋدان ەكى قاپ تاپىشكە جينادىق. سول كەزدە شولاق شالبار پەن فۋتبولكا كيىپ، قوقىس جيناعان ءساتىمدى ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ، اۋەنمەن ارلەپ جەلىگە جاريالادىم. جازىلۋشىلار بىردەن رەاكسيا ءبىلدىردى: «قۇدايىم-اۋ، ادام ءولىپ قالۋى مۇمكىن، ال ول قوقىس جيناپ ءجۇر. اكىمدىك قايدا قاراپ وتىر؟» — دەيدى بەلسەندى.
بەينە بارلىق الەۋمەتتىك جەلىگە تاراپ، باق-تىڭ نازارىن اۋداردى. قوقىس جيناۋ ءۇشىن ادامدار اقشا جىبەرە باستادى، كەيبىرەۋلەر قولعاپ، قاپ جانە انتيسەپتيك جىبەرىپ تۇرادى. نەلىكتەن ادامدار ءالى دە تاۋدا قوقىس تاستايتىنى تۋرالى تيمۋر بۇل ماسەلەنى مەنتاليتەتپەن بايلانىستىرادى.
— ءبىز قوقىستىڭ 80%-ىن كەشكى ۋاقىتتا جينايتىنىمىزدى بايقادىق. مۇندا شلاگباۋم اشىق، باقىلاۋسىز، الكوگول الىپ كەلگەن ادامداردى كىرگىزبەۋ ءۇشىن بۋدكادا ەشكىم وتىرمايدى. ونىڭ ۇستىنە، جارىق جوق، سوندىقتان ادامدار وزدەرىنىڭ ارتىنان قوقىس قالدىرىپ كەتەدى. تاۋدىڭ جوعارى جاعىندا جاعداي ءتىپتى ناشار. بۇرىن قوقىس جاشىكتەرى بولماعاندىقتان، ادامدار قوقىستى بۇتالارعا لاقتىرا سالاتىن. وكىنىشكە وراي، ەكسكۋرسيا جۇرگىزەتىن گيدتەر دە بۇل ماسەلەگە نازار اۋدارمايدى. ۇلتتىق ساياباق جەكە مەنشىك اۋماق بولعاندىقتان، مۇندا تازالىقتى تەك بەلسەندىلەر مەن ەرىكتىلەر ۇستاپ وتىر، — دەدى تيمۋر حاسەنوۆ.
بەلسەندىلەردىڭ تاعى ءبىر مۇشەسى ۆلاديسلاۆ ۆولكوۆ ولاردىڭ قوعامدىق ەڭبەگى جاستار مەن الماتىلىقتارعا ۇلگى بولاتىنىن ايتادى.
— ءبىز قوقىس جيناپ قانا قويماي، تاپىشكەلەر اعىپ كەتپەس ءۇشىن وزەن جاعالاۋىنا تورلار ورناتامىز، ادامدار قۇلاپ كەتپەۋ ءۇشىن كىلەمشەلەر توسەيمىز جانە تازالىقتى ساقتاۋعا شاقىراتىن تاقتايشالار ىلەمىز. بىرىنشىدەن، مۇنداي جورىق سەرگەكتىك بەرەدى. ەكىنشىدەن، ءبىز تابيعاتتى قورعايمىز جانە وعان قامقورلىق جاسايمىز. كوپ ادام تابيعاتقا دۇرىس قارامايدى — قوقىس تاستاپ كەتەدى. ءبىز جۇمىس كۇندەرى دە كەلىپ، قوقىس جينايمىز — ءار ادامعا 1،5-2 قاپ قوقىس شىعادى، ال دەمالىس كۇندەرى 8-9 قاپقا دەيىن جينايمىز، — دەيدى ۆلاديسلاۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، جاعداي تاۋدا عانا ەمەس، قالادا دا وسىنداي — ادامدار بارلىق جەردە قوقىس تاستايدى.
— مەن ءاردايىم ەسكەرتۋ جاسايمىن، ءبىراق پايدا جوق. ادامدارعا ايتارىم، ءبىرىنشى كەزەكتە وزدەرىڭىزدى قۇرمەتتەڭىزدەر — قوقىستى قوقىس جاشىگىنە دەيىن جەتكىزىڭىزدەر. قايدا بولسا، سوندا تۇكىرمەڭىزدەر، سەبەبى ول ءۇشىن ايىپپۇل بار. قالا تۇرمىسىن جاقسارتايىق، — دەپ الماتىلىقتارعا ۇندەۋ جاسادى بەلسەندى.
— ساياباقتاعى باستى ماسەلە — دەمالۋشىلاردان كەيىن قالاتىن قوقىس. بىزگە بەلسەندىلەر كومەكتەسەدى. ولاردىڭ ارقاسىندا ساياباق تازا بولىپ تۇر. ءبىز ولارعا قولداۋ كورسەتىپ، تەگىن كىرە الاتىنداي جاعداي جاسادىق جانە جاڭا ەرىكتىلەردى ءاردايىم قۋانا قارسى الامىز، — دەيدى ىلە-الاتاۋ مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي ساياباعىنىڭ ينسپەكتورى قايرات مايزابايەۆ.
مۇنداي باستامالار تابيعي اۋماقتى لاستاۋدىڭ ماسەلەسىنە نازار اۋدارۋعا، قوعامنىڭ ەكولوگيالىق تاربيەسىنە ىقپال ەتىپ، كەڭ تانىلۋدا.