ق ر قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ قارجى قىزمەتتەرىن تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى الەكساندر تەرەنتيەۆ الماتى قالاسىنىڭ وڭىرلىك كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىنىڭ الاڭىندا سويلەگەن سوزىندە كرەديت بويىنشا مەرزىمى ءوتىپ كەتسە نە ىستەۋ كەرەكتىگىن، كرەديتورعا قالاي جانە قاشان جۇگىنۋ كەرەكتىگىن ايتتى، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
«نەسيە بەرۋشىدەن پايدا بولعان كەشىكتىرۋ تۋرالى حابارلاما العاننان كەيىن، قارىز الۋشى مەرزىمى وتكەن كۇننەن باستاپ 30 كۇن ىشىندە جازباشا وتىنىشپەن نەمەسە شارتتا جازىلعان باسقا تاسىلمەن نەسيەنى قايتا قۇرىلىمداۋ ءۇشىن قىزمەت كورسەتىلەتىن قارجى ۇيىمىنا جۇگىنۋى كەرەك»، - دەدى ا.تەرەنتيەۆ.
وسىلايشا، وتىنىشتە قارىز الۋشى مىنالاردى كورسەتۋى كەرەك:
1. ءوز مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماۋ سەبەبىن كورسەتۋى قاجەت. قولىڭىزدا قارجىلىق جاعدايىڭىزدىڭ ناشارلاۋىن راستايتىن قۇجاتتار بولۋى ماڭىزدى.
2. مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋ بويىنشا ءوز نۇسقالارىن كورسەتۋى قاجەت.
زاڭناماعا سايكەس قارىز شارتى تالاپتارىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ: قارىز شارتى بويىنشا سىياقى مولشەرلەمەسىن ازايتۋ جاعىنا قاراي وزگەرتۋدى؛ نەگىزگى بورىش جانە (نەمەسە) سىياقى بويىنشا تولەمدى كەيىنگە قالدىرۋدى؛ بەرەشەكتى وتەۋ ءادىسىن نەمەسە بەرەشەكتى وتەۋ كەزەكتىلىگىن، ونىڭ ىشىندە نەگىزگى بورىشتى باسىم تارتىپپەن وتەي وتىرىپ وزگەرتۋدى؛ قارىز مەرزىمىن وزگەرتۋدى؛ مەرزىمى وتكەن نەگىزگى بورىشتى جانە (نەمەسە) سىياقىنى، ايىپاقىنى (ايىپپۇل، ءوسىمپۇل)، كوميسسيالاردى جانە بانكتىك قارىزعا قىزمەت كورسەتۋگە بايلانىستى وزگە دە تولەمدەردى جويۋدى كەشىرۋدى؛ كەپىل بەرۋشىنىڭ يپوتەكا ءمانى بولىپ تابىلاتىن جىلجىمايتىن مۇلىكتى دەربەس وتكىزۋىن؛ بانككە (بانك وپەراسيالارىنىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىن جۇزەگە اسىراتىن ۇيىمعا) كەپىل مۇلكىن بەرۋ جولىمەن قارىز شارتى بويىنشا مىندەتتەمەنى ورىنداۋدىڭ ورنىنا باس تارتۋ تولەمىن بەرۋدى؛ ساتىپ الۋشىعا قارىز شارتى بويىنشا مىندەتتەمەلەردى بەرە وتىرىپ، يپوتەكا ءمانى بولىپ تابىلاتىن جىلجىمايتىن مۇلىكتى وتكىزۋدى كوزدەيدى.
بانك ءوتىنىشتى قابىلداۋعا، تىركەۋگە جانە قاراۋعا مىندەتتى. كۇنتىزبەلىك 15 كۇن ىشىندە:
- شارت تالاپتارىنا ءسىز ۇسىنعان وزگەرىستەردى قابىلداي وتىرىپ، كەلىسۋگە؛
- شارت تالاپتارىن وزگەرتۋ بويىنشا ءوز نۇسقالارىن ۇسىنۋعا؛
- باس تارتۋ سەبەپتەرىنىڭ دالەلدى نەگىزدەمەسىن كورسەتە وتىرىپ باس تارتاتىندىعى تۋرالى جاۋاپ بەرۋگە مىندەتتى.
سونىمەن بىرگە، ا.تەرەنتيەۆ قارىز الۋشى شارتقا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى وتىنىشپەن كرەديتورعا جۇگىنە الاتىن جەكەلەگەن جاعدايلاردى اتاپ ءوتتى.
- قارىز الۋشىنى جۇمىسپەن قامتۋ ورگاندارىندا جۇمىسسىز رەتىندە تىركەۋ؛
- ءحاوت نە اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الۋشىعا جاتقىزۋ؛
- قارىز الۋشىنىڭ اۋرۋعا بايلانىستى ۋاقىتشا ەڭبەككە جارامسىزدىعى؛
- قارىز الۋشىنىڭ بالا كۇتىمى بويىنشا دەمالىسقا شىعۋى؛
- قارىز الۋشىنى مەرزىمدى اسكەري قىزمەتكە شاقىرۋ؛
- قوسىمشا شىعىستارعا اكەلەتىن قارىز الۋشىنىڭ جاقىن تۋىسىنىڭ، جۇبايىنىڭ (زايىبىنىڭ) اۋرۋىنا، قايتىس بولۋىنا بايلانىستى وتباسىلىق ءمان-جايلار بويىنشا؛
- قارىز الۋشىعا ماتەريالدىق زالال كەلتىرۋ (ۇرلىق، ءورت، سۋ باسۋ جانە ت.ب.)؛
- وزگە دە جاعدايلار، ونىڭ ىشىندە بانكتىڭ ىشكى قۇجاتتارىندا كوزدەلگەن جاعدايلار.«جاعدايلار تىزبەسى ءاربىر كرەديتوردىڭ ىشكى كرەديت ساياساتىنا بايلانىستى بولىپ كەلەتىن قولدانىستاعى تالاپتاردا شارت بويىنشا مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋ مۇمكىن ەمەستىگىنە اسەر ەتكەن جاعدايعا بايلانىستى تولىقتىرىلۋى مۇمكىن»، - دەپ تولىقتىردى ول.
وسىلايشا، قارىز الۋشى كرەديتورعا ءوزىنىڭ قارجىلىق جانە الەۋمەتتىك جاعدايى تۋرالى اقپاراتتى ءوزى ۇسىنۋى، كىرىسىنىڭ ازايعانى نە جوق ەكەندىگى، ءوز مىندەتتەمەلەرىن تولىق كولەمدە ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرمەۋ فاكتىسىن قۇجاتپەن راستاۋى ءتيىس. سۇراتىلعان قۇجاتتاردى ۇسىنباۋ قارىز الۋشىنىڭ ءوتىنىشىن قاراۋسىز قالدىرۋعا نەگىز بولىپ تابىلادى.
جاسالعان قارىز شارتىنىڭ تالاپتارىنا وزگەرىستەردى ماقۇلداۋ جونىندەگى شەشىمدى كرەديتوردىڭ ۋاكىلەتتى ورگانى قارىز الۋشى ۇسىنعان شارتتىڭ قولدانىستاعى تالاپتارىندا مىندەتتەمەلەردى ورىنداۋ جانە ونىڭ تولەم قابىلەتتىلىگىن باعالاۋ مۇمكىندىگىن راستايتىن قۇجاتتاردى قاراۋ ناتيجەلەرى بويىنشا قابىلدايدى.
«شارتتىڭ تالاپتارىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ كرەديتور وسىنداي شەشىم قابىلداعان كۇننەن باستاپ كۇنتىزبەلىك 15 كۇن ىشىندە جۇزەگە اسىرىلادى.
ەگەر قارىز الۋشى بانكپەن نەمەسە مقۇ-مەن كەلىسىمگە قول جەتكىزبەگەن جاعدايدا، ول اگەنتتىككە جۇگىنۋگە قۇقىلى. بۇل رەتتە ءوزىنىڭ بانككە جۇگىنگەنىن جانە ءوزارا ءتيىمدى شەشىمگە قول جەتكىزبەگەنىن مىندەتتى تۇردە راستاۋى ءتيىس. اگەنتتىك ءوتىنىش نەگىزىندە ءوز وكىلەتتىگى شەڭبەرىندە كرەديتورعا قاتىستى قۇجاتتامالىق تەكسەرۋگە باستاما جاسايدى جانە تەكسەرۋ ءىس-شارالارى اياقتالعاننان كەيىن بانكتىڭ ىس-ارەكەتىن باعالاۋدى ۇسىنادى»، - دەپ ءتۇسىندىردى ا.تەرەنتيەۆ.
ءسوز سوڭىندا سپيكەر نەسيەنى وتەۋدە قيىندىقتارعا تاپ بولعان قارىز الۋشىلارعا جۇگىندى. بۇل جاعدايدا مىندەتتى تۇردە بانككە نەمەسە مقۇ-عا حابارلاسىپ، ءوتىنىش جازۋ قاجەت. قارىز الۋشى مەرزىمى وتكەن بەرەشەكتى رەتتەۋ بويىنشا شارالاردى نەعۇرلىم ەرتەرەك قابىلداسا، سوعۇرلىم تەزىرەك بەرەشەكتى وتەۋدىڭ ءوزارا قولايلى نۇسقاسى تابىلاتىن بولادى.