بيىل الماتىدا العاش رەت 1200 ۋچاسكە جارىقتاندىرىلادى – بۇل 2024 جىلمەن سالىستىرعاندا 10 ەسە كوپ
الماتىدا سىرتقى جارىقتاندىرۋ جۇيەسىن اۋقىمدى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا. 2024 جىلى قالا كوشەلەرىندەگى جارىقتاندىرۋ دەڭگەيى 85%-دان استى، ال وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن بۇل كورسەتكىشتى 100%-عا جەتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
جىلدىڭ العاشقى ءۇش ايىندا 12 مىڭنان استام جارىق نۇكتەسى قالپىنا كەلتىرىلىپ، شامامەن 110 شاقىرىم كابەل اۋىستىرىلدى جانە 450 جاڭا جارىق باعانى ورناتىلدى. بۇل جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە كوشە جارىعىنا قاتىستى ازاماتتاردان تۇسكەن شاعىمدار وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 70%-عا ازايدى. الايدا الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا سىن پىكىرلەر ءالى دە كەزدەسىپ تۇرادى.
شجق «الماتى قالا جارىق» مكك باسشىسى يگور مىسيك الماتىداعى كوشە جارىعىنىڭ قازىرگى جاعدايى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى اقپارات بەرىپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس بارلىق كوشەءنى تولىق جارىقتاندىرۋ جۇمىستارى جوسپارلى تۇردە ءجۇرىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
– يگور يۆانوۆيچ، قازىرگى تاڭدا قالاداعى سىرتقى جارىقتاندىرۋ جۇيەسىندە جاعداي نەشىك؟ تۋىنداعان ماسەلەلەردى شەشە الدىڭىزدار ما؟
– ءيا، شىنىمەن دە، ءبىز سىرتقى جارىقتاندىرۋ بويىنشا كۇردەلى ماسەلەگە تاپ بولدىق. 2019–2023 جىلدار ارالىعىندا قالالىق جارىقتاندىرۋ جەكەمەنشىك كومپانيالاردىڭ باسقارۋىندا بولدى – ونى مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك (ءمجا) اياسىندا ءۇش كومپانيادان قۇرالعان كونسورسيۋم باسقاردى. الايدا جەكەمەنشىك سەرىكتەس مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماعاندىقتان، «الماتى قالاسىنىڭ سىرتقى جارىقتاندىرۋىن جاڭعىرتۋ» جوباسى بويىنشا كەلىسىمشارت 2023 جىلدىڭ جازىندا سوت تارتىبىمەن بۇزىلدى. سول سەرىكتەس 2023 جىلدىڭ قاراشاسىندا اپەللياسيالىق شاعىم ءتۇسىردى، ءبىراق سوت 2024 جىلدىڭ قاڭتارىندا بۇل شاعىمدى قاناعاتتاندىرمادى. وسىلايشا، كەلىسىمشارتتى بۇزۋ تۋرالى سوت شەشىمى زاڭدى كۇشىنە ەندى. قالا اكىمى سىرتقى جارىقتاندىرۋدى رەتكە كەلتىرۋدى جانە جەلىلەردى «الماتى قالا جارىق» مكك-عا بەرۋدى، ال ولاردىڭ بالانسىن اۋدان اكىمدىكتەرىنە وتكىزۋدى تاپسىردى. باستى ماسەلە – سىرتقى جارىقتاندىرۋ جەلىلەرىنىڭ توزۋى، جابدىقتاردىڭ ەسكىرۋى جانە شامداردىڭ ساپاسىنىڭ تومەندىگى ەدى. بۇرىنعى جەكەمەنشىك سەرىكتەس بۇل جەلىلەردى دۇرىس تاپسىرماي، بايلانىسقا شىقپاي قويدى.
2023 جىلدىڭ تامىزىندا الماتىدا وتكەن جيىندا ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قالانى 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تولىق جارىقتاندىرۋدى تاپسىردى. ءبىز قالا اكىمدىگىمەن بىرگە ونى ورىنداۋعا كىرىستىك. 2024 جىلى جارىقتاندىرۋ دەڭگەيىن 85%-عا جەتكىزدىك، ال 2025 جىلعى مىندەت – بۇل كورسەتكىشتى 100%-عا جەتكىزۋ.
قالا اكىمىنىڭ تاپسىرماسىمەن ءۇش كەزەڭنەن تۇراتىن جوسپار ازىرلەندى. ءبىرىنشى كەزەڭ – قولدانىستاعى جارىقتاندىرۋدى قالپىنا كەلتىرۋ. بۇل جۇمىستار ءىس جۇزىندە اياقتالدى: بارلىق جەلى جۇمىسقا جارامدى كۇيگە كەلتىرىلىپ، تەحنيكالىق كۇتىم جۇرگىزىلۋدە. «الماتى قالا جارىق» مىندەتتەرىنە تولىق كىرىسكەن ساتتەن باستاپ (بۇل 2024 جىلدىڭ قاڭتارى) قالادا 45 مىڭ شامدى اۋىستىرىپ، 3 مىڭ جاڭا باعان ورناتىپ، 500 كم كابەل تارتتىق.
ارينە، اقاۋلار بولىپ تۇرادى، ويتكەنى بۇل جەلىلەر ابدەن توزعان. ءبىز ولاردى تولىق جاڭارتقان جوقپىز، قالپىنا كەلتىردىك. بۇل ەسكى كولىكتى جوندەۋمەن سالىستىرۋعا بولادى – جوندەۋگە بولادى، ءبىراق ول جاڭا كولىككە قاراعاندا ءجيى بۇزىلادى.
ەكىنشى كەزەڭ – جارىقتاندىرۋدى جەتىلدىرۋ. جارىق جەتكىلىكسىز جەرلەردە – كۇشەيتىپ، جارىق مۇلدە بولماعان ۋچاسكەلەرگە جاڭادان جارىق ورناتۋدامىز. بىلتىر 120 قاراڭعى ۋچاسكە جارىقتاندىرىلسا، 2025 جىلى بۇل كورسەتكىش 1200-گە دەيىن جەتەدى – بۇل 10 ەسە كوپ.
جاڭا جەلىلەردى سالۋ تولىق قارقىنمەن ءجۇرىپ جاتىر، ءبىراق قۇرىلىس نورمالارى مەن ستاندارتتارىن ساقتاۋ قاجەت. ءبىز ساپالى جارىقتاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ قاعيداتىنان اينىمايمىز. جۇمىستار جوسپارعا ساي جۇرگىزىلۋدە.
ءۇشىنشى كەزەڭ – جارىقتاندىرۋ جۇيەسىن تولىق اۆتوماتتاندىرۋ. بۇل جۇيەنىڭ سەنىمدىلىگى مەن باسقارۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. قازىرگى ۋاقىتتا ءبىز جاڭا باسقارۋ شكافتارىن (شۋنو) ورناتىپ، باعدارلامالىق جاساقتامانى جاڭارتىپ، جابدىقتاردى اۋىستىرىپ جاتىرمىز. سىرتقى جارىقتاندىرۋدى باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن 2025 جىلدىڭ باسىنان باستاپ 1100ء-دىڭ 320 شۋنو-سى جاڭارتىلدى (قالادا بارلىعى 1500 شاماسىندا). جىل سوڭىنا دەيىن ولاردىڭ 70%-ىن جاڭارتۋ جوسپارلانعان.
– ەگەر سىزدەر بارلىق زاقىمدانعان ۋچاسكەنى قالپىنا كەلتىرسەڭىزدەر، نەگە كەيبىر جەرلەردە شامدار قايتا سونەدى؟
– ءبىز «الماتى قالا جارىق» فۋنكسيالارىن العانعا دەيىن بولعان بارلىق اقاۋدى قالپىنا كەلتىردىك.
مىسالى، الماتىلىقتار مەن تۋريستەردىڭ سۇيىكتى سەرۋەن ورنى – ەسەنتاي وزەنى بويىنداعى سكۆەردە بيىل اقپاندا جەر استىنداعى كابەل ۇزىلگەن. شاعىمدار تۇسە باستاعاندا، ءبىزدىڭ بريگادالار بىردەن اقاۋ ورنىن انىقتاپ، جوندەدى. ءبىراق كابەل قاتتى توزعاندىقتان، ناۋرىزدا جانە ساۋىردە باسقا بولىكتەردە قايتا-قايتا ءۇزىلدى. ناتيجەسىندە 400 مەتر كابەل تولىق اۋىستىرىلدى. ءقازىر بۇل ۋچاسكەدە جارىق تولىق قالپىنا كەلتىرىلدى.
ءبىز بۇكىل ەسكى جۇيەنى تولىق الىپ تاستاپ، جاڭاسىن ورناتا المايمىز. باسقا شارۋانىڭ ءبارىن جيىستىرىپ قويىپ، تەك جارىقپەن اينالىسۋ دا مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ءبىز مۇراعا قالعان جەلىلەردى كۇتىپ-ۇستاۋمەن اينالىسامىز.
الماتى قارقىندى دامىپ كەلەدى، ءبىز كەز كەلگەن وزگەرىسكە جەدەل ارەكەت ەتۋىمىز كەرەك. قۇرىلىس، قالىڭ قار جاۋعاندا جانە قاتتى جەر سوققاندا اعاشتاردىڭ قۇلاۋى، جول-كولىك وقيعالارى دا جارىق باعاندارىنا زاقىم كەلتىرەدى.
– نەلىكتەن كەيبىر كوشەلەردە، مىسالى، تيميريازيەۆ كوشەسىندە جارىق ءبىر جاقتا عانا بار، ال ەكىنشى جاعىندا مۇلدە جوق؟ جول بويى مەن تروتۋاردا دا سونداي.
– مۇنىڭ سەبەبى – كەي كوشەلەردىڭ جارىقتاندىرۋ جۇيەسى العاشىندا ءبىرجاقتى بولىپ جوبالانعان. كەڭەس زامانىندا كولىك قوزعالىسى از بولعان، سوندىقتان ءبىر جاقتاعى شامدار جەتكىلىكتى دەپ ەسەپتەلگەن. ءقازىر جاعداي وزگەردى، ءبىز جاڭا تالاپتارعا ساي تۇزەتۋلەر ەنگىزىپ جاتىرمىز.
ازاماتتاردىڭ شاعىمى مەن مونيتورينگىمىز نەگىزىندە جارىعى جەتكىلىكسىز ۋچاسكەلەردى انىقتاپ، قوسىمشا شامدار ورناتىپ جاتىرمىز. مىسالى، گوگول مەن رايىمبەك اراسى بايزاقوۆ كوشەسىندە 50 كرونشتەين، 8 جاڭا باعانا، 60 شام ورناتتىق. وسىلايشا باتىس جاعى دا قوسىمشا جارىقتاندىرىلدى.
اۋەزوۆ كوشەسىندە دە (تولە بي مەن گوگول اراسى) 20 جاڭا شام ورناتتىق. قوعامدىق كەڭىستىكتەرگە ەرەكشە نازار اۋدارامىز. مىسالى، رەسپۋبليكا الاڭىندا 9 قوسىمشا باعان، ال رەسپۋبليكا سارايىنىڭ الدىنداعى اباي الاڭىنا 16 پروجەكتور ورناتتىق.
تيميريازيەۆ كوشەسىندەگى قاراڭعى ۋچاسكەلەر انىقتالىپ، جوسپارعا سايكەس جارىقتاندىرۋ كۇشەيتىلەدى.
– قالا ورتالىعى جارىقتاندىرىلعانىمەن، بۇرىن الماتىعا قوسىلعان اۋدانداردا جاعداي ناشار دەگەن پىكىرگە نە ايتاسىز؟
– دۇرىس ايتاسىز، اسىرەسە بۇرىن الماتى وبلىسىنا قاراعان اۋدانداردا ونداي جاعداي بار. ءبىز بۇل ۋچاسكەلەر تۋرالى بىلەمىز جانە ولاردى 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن جارىقتاندىرۋ جوسپارى بار.
ازاماتتار مەن اۋداندىق اكىمدىكتەردەن اقپارات جيناپ جاتىرمىز. مىسالى، الاتاۋ اۋدانىنداعى تۇركىستان شاعىن اۋدانىندا بىردە-بىر شام بولماعان. ءبىزدىڭ ماماندار ۋچاسكەنى ارالاپ، جوبالاپ، قاجەت ماتەريالداردى ەسەپتەپ، 7 كوشەگە 90 شام، باعان جانە كرونشتەين ورناتتى. مۇنداي 120 ۋچاسكە وتكەن جىلى جارىقتاندىرىلدى. 2025 جىلى 1200-گە دەيىن ارتتىرىلادى. جۇمىس توقتاۋسىز جۇرگىزىلىپ جاتىر.
– 28 گۆاردياشى-پانفيلوۆشىلار ساياباعىنداعى جارىقتاندىرۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟ كەي تۇرعىندار كوكتەمنىڭ باسىندا اللەيادا كەيبىر شامدار جانباي تۇر دەدى…
– 28 گۆاردياشى-پانفيلوۆشىلار ساياباعىنداعى 500-دەن استام جارىق شامدارى ورناتىلعان، بارلىعى قالىپتى رەجيمدە جۇمىس ىستەپ تۇر. كوكتەم باسىندا 10%-ى ىستەن شىققان، ءبارى جەدەل اۋىستىرىلىپ، ءقازىر تولىق جارىقتاندىرىلعان.
ۇلى جەڭىستىڭ 80 جىلدىعىنا دايىندىق اياسىندا بۇل ساياباق ماڭىزدى ورىنداردىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، باقىلاۋ كۇشەيتىلگەن. اقج-تىڭ ارقاسىندا قوسىمشا 11 ۇلكەن باعان، 22 جاياۋ جۇرگىنشى شامى، 30 پروجەكتورمەن ساۋلەتتىك جارىقتاندىرۋ ورناتىلدى.
– قالاداعى باسقا ساياباقتاردا جارىقتاندىرۋ جاعدايى قالاي؟
– قالانىڭ بارلىق ساياباعى مەن سكۆەرلەرىندەگى جارىقتى باقىلاۋدا ۇستايمىز. قاجەت بولعان جاعدايدا جوندەۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەمىز. ءقازىر «شۇعىلا»، «جەلتوقسان» ساياباقتارىندا جانە سەيفۋللين مەن شولوحوۆ قيىلىسىنداعى سكۆەردە جەر استى كابەلى اۋىستىرىلىپ جاتىر. كىشى الماتى وزەنى بويىمەن (ماقاتايەۆ كوشەسىنەن قۇرمانعازى كوشەسىنە دەيىن) 5 كم كابەلدى اۋىستىرۋ باستالدى. بۇل ايماقتا دا قالا تۇرعىندارى ءجيى سەرۋەندەيدى جانە ولاردىڭ شاعىمدارى نەگىزىندە اۋقىمدى اۋىستىرۋ جۇمىستارىن باستادىق. ول جازعا قاراي اياقتالادى.
- نەلىكتەن قالاداعى جولداردىڭ بويىندا وسىنداي بيىك باعانالار بار جانە اعاشتار كوكتەم-جاز مەزگىلىندە جارىقتاندىرۋعا قيىندىق تۋعىزباي ما؟
- باعانالاردىڭ بيىكتىگى حالىقارالىق نورمالارمەن رەتتەلەدى جانە ولار جارىقتاندىراتىن اۋماقتىڭ تۇرىنە بايلانىستى. بيىك باعانالار (7-12 مەتر) كوشەلەردە، جولداردا جانە كوپىرلەردە كەڭ جارىقتاردى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەت، ال ساياباقتار، سكۆەرلەر مەن بۋلۆارلار ءۇشىن بيىكتىگى تومەن (3-7 مەتر) باعانالار قولدانىلادى.
الماتى وتە جاسىل قالا جانە اعاشتاردىڭ كوپتىگى - قالالىق ەكوجۇيەنىڭ ءبىر بولىگى. قالادا شامداردى كولەڭكەلەيتىن كوپتەگەن ەكپەلەر بار، ءبىز ۇنەمى باسقا كاسىپورىندارمەن بىرگە اعاشتاردى سانيتارلىق كەسۋمەن اينالىسامىز جانە جارىقتاندىرۋ ماسەلەلەرىن بولدىرمايتىن جاڭا 4 مەترلىك كرونشتەيندەردى ورناتامىز. بۇل ءبىزدىڭ وسى جىلى ەنگىزگەن جاڭالىعىمىز.
كرونشتەيندەر جولدىڭ ۇستىنە ورناتىلىپ، تىكەلەي جولدىڭ ورتاسىنا شىعىپ، اشىق جارىق بەرەدى. مۇنداي شامدار بيىك اعاشتاردىڭ تاساسىندادا قالمايدى ءارى جولداردى جارىقتاندىرۋ ساپاسىن ارتتىرادى. ءبىز مۇنداي كرونشتەيندەردى الماتىنىڭ ورتالىعىنداعى بىرنەشە كوشەگە ورناتتىق،ەندى ولاردى قالانىڭ باسقا اۋداندارىندا دا ورناتاتىن بولامىز.
- جۇرگىزۋشىلەرءدىڭ مۇنداي جاڭالىقتارعا ريزا بولاتىنى ءسوزسىز. جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە جايلىلىعى ءۇشىن نە جاسالۋدا؟
-الماتىدا سىرتقى جارىقتاندىرۋدىڭ 4 ءتۇرى جۇمىس ىستەيتىنىن اتاپ ءوتۋ ماڭىزدى: كوشە، اۋلا، ساياباق (جاياۋ جۇرگىنشىلەر ايماقتارى، تروتۋارلار) جانە ساۋلەت-ساندىك (عيماراتتاردىڭ قاسبەتتەرى). قالادا تۇرعىنداردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن جايلىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن قالالىق جۇيەنىڭ جاڭا، جەكە ەلەمەنتى رەتىندە قالىپتاساتىن تروتۋاردى جارىقتاندىرۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلادى. 2025 جىلدان باستاپ كوشەلەردى جارىقتاندىرۋدىڭ بارلىق جاڭا جوبالارىن ىسكە اسىرۋ كەزىندە تروتۋارلاردى جارىقتاندىرۋ بويىنشا جۇمىستار قاراستىرىلعان.
سونداي-اق، بيىل قالا اكىمى ەربولات دوسايەۆتىڭ باستاماسىمەن ءبىز العاش رەت جاياۋ جۇرگىنشىلەر وتكەلدەرىندە تۇنگى جارىقتاندىرۋدى ورناتا باستادىق، ونى الماتىلىقتار وڭ باعالادى.
جولداردى جارىقتاندىرۋدى جاقسارتقاننان كەيىن، كەيبىر جەرلەردە جاياۋ جۇرگىنشىلەر ايماقتارى جەتكىلىكسىز جارىقتاندىرىلعانى بىزگە بەلگىلى بولدى. ءبىز ونى تۇزەتە باستادىق. ءبىز ءقازىردىڭ وزىندە قالا ورتالىعىنداعى جاياۋ جۇرگىنشىلەر كەڭىستىگى مەن نەگىزگى تۋريستىك مارشرۋتتاردى قامتىدىق. مىسالى، المالى اۋدانىندا عانا تروتۋارلاردا 300-دەن استام كرونشتەين جانە سونشا شام ورناتىلدى، بۇل جۇمىس باسقا اۋدانداردا دا جالعاساتىن بولادى.
مۇنىڭ ءبارى سىرتقى جارىقتاندىرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى جوسپارىمىزدىڭ ەكىنشى كەزەڭى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلۋدا. ءبىز ۋاقىتپەن بىرگە جۇرەمىز جانە قولدانىستاعى جۇيەگە جاڭا نارسە ەنگىزۋگە تىرىسامىز. قىستا ءبىز ءتۇرلى-تۇستى شامدارمەن اعاشتاردى جارىقتاندىردىق، بۇل قالا تۇرعىندارىنا وتە ۇنادى. ءبىز سونداي-اق تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىن بولەكتەدىك، ەندى ولار كورنەكى بولىپ كورىنەدى، كەشكە ادامداردىڭ مۇنداي جەرلەردىڭ جانىندا ءجيى سۋرەتكە تۇسەتىنىن بايقاۋعا بولادى.
- ال ءۇشىنشى كەزەڭ، ءسىز باسىندا ايتقانىڭىزداي، اۆتوماتتاندىرۋ-ياعني جاڭا سىرتقى جارىقتاندىرۋدى باسقارۋ شكافىنا (سجبش) كوشۋ. بۇل نە جانە ول قالانى تولىق جانە ساپالى سىرتقى جارىقتاندىرۋدى تەزدەتۋگە قالاي كومەكتەسەدى؟
- سجبش نەمەسە سىرتقى جارىقتاندىرۋدى باسقارۋ شكافتارى قالاداعى نەگىزگى قۋات نۇكتەلەرى بولىپ تابىلادى جانە بارلىق سىرتقى جارىقتاندىرۋدى باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جارىق ينفراقۇرىلىمىنىڭ تۇراقتىلىعى ولاردىڭ سەنىمدى جۇمىسىنا بايلانىستى.
سىرتقى جارىقتاندىرۋ ماسەلەلەرىن كەشەندى شەشۋ ءۇشىن سجبش جاڭارتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. الماتىلىقتاردى ۇزدىكسىز سىرتقى جارىقتاندىرۋمەن قامتاماسىز ەتۋدەگى جاڭا سجبش-نىڭ ءرولى وتە زور. قالادا ەسكى باسقارۋ شكافتارىن جاڭالارىنا اۋىستىرۋ قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. ولاردا ورناتىلعان زاماناۋي جابدىق اقاۋلىقتاردى انىقتاۋ جانە جويۋ پروسەسىن جەدەلدەتۋ جانە جالپى ۇزدىكسىز جانە ساپالى سىرتقى جارىقتاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى اپاتتىق ءسوندىرۋ سانىن ايتارلىقتاي ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. اعىمداعى جىلى 800 جاڭا سجبش ورناتۋ جوسپارلانۋدا. بۇرىن جەلىلەردىڭ ءۇزىلۋىنىڭ 60% - ى ءدال وسى جابدىقتىڭ توزۋىنان بولعان.
- كوپتەگەن ءىرى قالالار مەن استانالاردا وسى مەگاپوليستەردىڭ ۆيزيت كارتوچكالارى مەن كورىكتى جەرلەرى بولىپ سانالاتىن نىساندار مەن عيماراتتاردىڭ قاسبەتتەرى جارىقتاندىرىلادى. الماتىدا جاعداي قانداي؟
- ءبىز دە بۇل پروسەستەن ارتتا قالمايمىز. قالادا ەكى تەمىرجول ۆوكزالىندا دا، رەسپۋبليكا الاڭىنداعى بيىكتىكتەردە، قازگيدرومەت عيماراتتارىندا، اكىمدىكتەردە، ارميا ۇيلەرىندە جانە باسقا دا كورنەكتى نىسانداردا جارىقتاندىرۋ ورناتىلعان. ەندى قاراڭعىدا ولار بىردەن كورىنەدى. بيىل ساۋلەت جانە كوركەمدىك جارىقتاندىرۋمەن قالا بويىنشا 70-كە جۋىق قاسبەت قامتىلادى. بۇل الماتى ءۇشىن مادەني، ءبىلىم بەرۋ جانە الەۋمەتتىك ماڭىزى بار عيماراتتار. ولاردىڭ ىشىندە- قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، بالۋان شولاق اتىنداعى سپورتتىق-مادەني كەشەن، سۇڭقار ءترامپلينى جانە باسقالارى بار.
- حالىقتىڭ شاعىمدارىمەن جۇمىس قالاي جۇرگىزىلەدى؟ ءسىزدەر تۇرعىنداردىڭ وتىنىشىنە ۋاقىتىلى جاۋاپ بەرەسىزدەر مە؟
- اعىمداعى جىلدىڭ 4 ايىندا ءبىزدىڭ بريگادالار شامامەن 4300 قالا تۇرعىندارىنىڭ وتىنىشتەرىن پىسىقتادى، ال وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىندە كوشەنى جارىقتاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا 13 مىڭنان استام حالىقتىڭ شاعىمدارى تىركەلدى. وتىنىشتەر سانىن 70% - عا ءقىسقارتۋ-بىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ ماڭىزدى كورسەتكىشتەرىنىڭ ءبىرى.
اقاۋلىقتاردى جويۋ مەرزىمى ءقازىر 5 كۇننەن اسپايدى، ال بۇرىن تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن بىرنەشە اپتا، كەيدە ايلار قاجەت بولدى. قالا اكىمىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ءبىز قىزمەتكەرلەر قۇرامىن ۇلعايتتىق جانە قوسىمشا تەحنيكا ساتىپ الدىق. كۇن سايىن تاۋلىك بويى كەزەكشىلىككە 40 بريگادا قاتىسادى، بۇل ءبىر جارىم جىل بۇرىنعىدان 5 ەسە كوپ.
- نەلىكتەن قالادا كۇندىز جانىپ تۇرعان شامداردى ءجيى كورۋگە بولادى؟ كەيبىر باعانالاردا قاقپاقتار اشىق جانە سىمدار سول جەردەن شىعادى، ساياباقتاردا سىنعان پلافوندار بار ما؟
- شامداردىڭ كۇندىزگى جانۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى – سىرتقى جارىقتاندىرۋ جەلىلەرىن مىندەتتى تۇردە قىسقا مەرزىمگە قوسۋدى تالاپ ەتەتىن جوندەۋ-قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ.
اشىق باقىلاۋ ليۋكتەرى مەن بۇلىنگەن پلافوندار تۋرالى ايتاتىن بولساق، بۇل، وكىنىشكە وراي، ءۆانداليزمنىڭ سالدارى. بۇزاقىلاردىڭ جارىق ەلەمەنتتەرىن، سونىڭ ىشىندە رۇقسات ەتىلمەگەن اۋتوپسيانى شۋلى تۇردە زاقىمداۋى ءجيى جانە بۇل وتە ءقاۋىپتى. مۇنداي ارەكەتتەر بىزدەن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن ايتارلىقتاي ۋاقىت پەن رەسۋرستىق شىعىنداردى تالاپ ەتەدى.
- مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، 2025 جىلدىڭ سوڭىنا قاراي الماتى 100% سىرتقى جارىقپەن قامتاماسىز ەتىلۋگە ءتيىس. قالانىڭ جارىق دەڭگەيىن قالاي انىقتايسىزدار؟ قانداي كورسەتكىشتەردەن باس تارتاسىزدار؟
– مەملەكەت باسشىسىنىڭ الماتىلىقتاردى ساپالى جارىقپەن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋء-بىزدىڭ باستى باسىمدىعىمىز. قالانىڭ جارىقتاندىرىلۋى ەكى كورسەتكىشپەن ولشەنەدى: ساندىق جانە ساپالىق.
قالادا شامامەن 190 مىڭ جارىق نۇكتەسى بار. سونىمەن قاتار، ءبىز حالىق اراسىندا ساۋالناما جۇرگىزۋ جانە ءوز مونيتورينگىمىز ارقىلى 1200-گە جۋىق جارىقتاندىرىلماعان ۋچاسكەلەردى انىقتادىق. ولاردى جارىقتاندىرۋ ءۇشىن 22 600 شام ورناتۋ كەرەك. بۇل كورسەتكىش قالانى 100% جارىقتاندىرۋدى تەزدەتۋ ءۇشىن ورناتىلاتىن شامداردىڭ سانىن كورسەتەدى.
ساپالىق كورسەتكىشتەرگە كەلەتىن بولساق، ءبىز قولدانىستاعى جارىقتاندىرۋدى جاقسارتامىز جانە جاڭارتامىز ءارى قوسىمشا شامدارمەن كۇشەيتەمىز، شامداردى قۋاتتى شامدارعا اۋىستىرامىز، سول ساياباقتار مەن سكۆەرلەردە قاراڭعى جەرلەردى انىقتاپ، ولاردى جارىقتاندىرامىز.
بەلگىلەنگەن جوسپاردىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى اياقتالدى: وتكەن جىلى ءبىز قالا اۋماعىنىڭ 85% - ىن قامتيتىن قولدانىستاعى جارىقتاندىرۋ جۇيەسىن قالپىنا كەلتىردىك. ءقازىر ءبىز سىرتقى جارىقتاندىرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە جانە اۆتوماتتاندىرۋعا نازار اۋدارامىز – ەكىنشى جانە ءۇشىنشى كەزەڭدەر.
تاعى دا قايتالايمىن، قالا ۇنەمى دامىپ كەلەدى، قۋاتتار وسۋدە، بارلىق جەردە جاڭا قۇرىلىس نەمەسە قايتا قۇرۋ ءجۇرىپ جاتىر، ولار ءوز تۇزەتۋلەرىن ەنگىزۋدە. مىسالى، جاڭا جەلىنى سالۋ ءۇشىن مەردىگەرلەر قولدانىستاعى جەلىنى بولشەكتەيدى جانە بۇكىل ۋچاسكە بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا جارىقسىز قالادى. بۇل وسى جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا مامەتوۆا – جەلتوقسان كوشەلەرى قيىلىسىنداعى ساياباقتا بولدى. وندا قايتا قۇرۋ ءجۇرىپ جاتىر جانە قۇرىلىسشىلار ەلەكتر قۋاتىن تولىعىمەن ءوشىردى. وكىنىشكە قاراي، قۇرىلىس جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتقان ۋاقىتتا بۇل اۋماقتا جارىق بولمايدى. ءقازىر قۇرىلىس ءجۇرىپ جاتقاندىقتان، جالپى كورىنىس بايقالمايدى - بۇل تابيعي جاعداي. الايدا جۇمىس تولىق اياقتالعان سوڭ الماتىلىقتار جاڭارعان ساياباققا كەلىپ، اتقارىلعان اۋقىمدى شارۋانى كورە الادى.
ءبىز ءبىر ۋاقىتتا اعىمداعى اقاۋلاردى جويامىز جانە جاڭا جەلىلەر بارلىق تالاپتارعا ساي جانە كوپتەگەن جىلدار بويى قىزمەت ەتەتىنىنە كوز جەتكىزەمىز. بۇل مىندەتتەرگە كەشەندى كوزقاراس بۇكىل قالادا جارىقتاندىرۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىنە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىز مەملەكەت باسشىسى قويعان مىندەتتەردىڭ ماڭىزدىلىعىن جاقسى تۇسىنەمىز جانە سولاردى ورىنداۋ ءۇشىن ەكى جىلدان بەرى جۇيەلى تۇردە جۇمىس ىستەپ كەلەمىز.