زەرتتەۋشىلەردىڭ مالىمەتىنشە، 1927-1953 جىلدارى قازاقستان بويىنشا 125 مىڭنان استام ادام قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان
الماتى وبلىسىنىڭ جاڭالىق اۋىلىندا 5000-عا جۋىق رەپرەسسيا قۇربانى جەرلەنگەن، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz Almaty.tv-گە سىلتەمە جاساپ.
الايدا، «ءالى كۇنگە دەيىن ءار بۇرىشتان ولاردىڭ قاڭقا سۇيەكتەرى تابىلادى» دەيدى اۋىل ازاماتتارى. ءبىر كەزدەرى اتۋ جازاسىنا ۇشىراعان «قىزىل تەرروردىڭ» قۇرباندارىن مۇندا كولىكپەن تيەپ اكەپ، شۇڭقىرعا تاستاعان. سول قارالى تاريحتىڭ كۋاسى بولعان مەكەن بۇگىن قۋعىن قۇرباندارىن ەسكە الدى، رۋحىنا تاعزىم جاسادى.
قابىرعاداعى قارا تاقتادا 4125 ادامنىڭ ءاتى-جونى جازىلعان. ءدىنى، ءتىلى ءتۇرلى بولعانىمەن بۇل تىزىمدەگىلەردىڭ ءبارى «الاشتىق» يدەيانىڭ جاقتاۋشىلارى سانالىپ، الماتى وبلىسىندا اتۋ جازاسىنا ۇشىرادى. ۇلت تاريحىندا ۇلى، ال كەڭەستىك تاريحتا «حالىق جاۋى اتانعان» ازاماتتار تۋرالى تولىق اقپاردى مىنا مونيتوردان ءتيىستى ءنومىردى تەرىپ، كورۋگە بولادى. مۇندا رەپرەسسياعا ۇشىراعان قۇرباننىڭ نەمەن اينالىسقانى، قانداي ايىپ تاعىلىپ، قاي كۇنى جازاعا كەسىلگەنى تۋرالى اقپار بار.
جازىقسىزداردىڭ ءجۇزىن جاسىرعان جاڭالىقتاعى زيرات ماڭىندا ساياسي قۋعىن قۇرباندارىنا ارنالعان مۋزەي بار. بۇل – ازىرگە الماتى ايماعىنداعى اشتىق پەن زۇلماتتان قازا بولعاندارعا ءتاۋ ەتەتىن جالعىز ورىن. ال تىزىمدە بار دەگەن 4000-نان اسا ادام وسىندا جەرلەنگەندەردىڭ رەسمي تىركەلگەنى عانا.
«ءبىزدىڭ مۋزەيدەگى مىنا 4125 ادامنىڭ ءتىزىمى كۇن سايىن تولىقتىرىلۋدا. سەبەبى، بۇل تىزىمگە كىرمەي قالعان 10 مىڭعا جۋىق الماتى وبلىسى بويىنشا قۋعىنعا ۇشىراعاندار بار. ولاردىڭ ءارقايسىسىن كۇندەلىكتى ۇرپاعىنىڭ اكەلەگەن قۇجاتىمەن جانە ءوزىمىزدىڭ ارحيۆتەن تاپقان دەرەكتەردىڭ نەگىزىندە ءتىزىم تولىقتىرىلىپ جاتىر»، – دەدى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى مۋزەيىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مەيىرجان مۇسابايەۆ.
زەرتتەۋشىلەردىڭ سوڭعى مالىمەتىنە سۇيەنسەك، 1927-1953 جىلدارى قازاقستان بويىنشا 125 مىڭنان استام ادام قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان. ولاردىڭ ىشىندە كوشباسشى، كوزى اشىق، زيالى دەگەن 25 مىڭىنىڭ جەلكەسىنە وق ءتيدى. وسى رەپرەسسيا جىلدارىندا كسرو اۋماعىندا 953 لاگەر بولسا، ءبىر عانا قازاقستاندا ونىڭ 20-دان استامى ورنالاستى.
«نە 10 جىلعا سوتتايدى، نە اتۋ جازاسى. باسقا ول جەردە باپ جوق. ياعني، وسى بويىنشا ءبىز الماتى وبلىستىق مەملەكەتتىك ارحيۆىندە 2 مىڭنان اسا ادامنىڭ ءتىزىمىن انىقتادىق. ولار دا اقتالعان جوق. ءتىزىم ءقازىر تولىقتىرىلىپ جاتىر. نەگىزى سول باياعىدا ءبىرىنشى كوميسسيادا ايتىلعان ساننىڭ 10 ەسەلەنگەن ءتۇرى عوي دەپ ەسەپتەيمىن»، – دەدى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ توپ جەتەكشىسى ەركىن ستامشالوۆ.
تاريحتىڭ قاندى بەتى قايتا قارالعالى بيىل 2-جىل. مەملەكەت باسشىسى بەكىتكەن جارلىققا سايكەس، ءقازىر ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋعا بايلانىستى جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر. كوميسسيانىڭ قىزمەتى تۇسىنىكسىز باپپەن تۇرمەگە توعىتىلعان، جازىقسىز جازالانىپ، جاسىرىن كومىلگەندەرگە ءادىل باعا بەرىلگەندە عانا اياقتالادى.