2023 جىلدىڭ باسىندا قازاقستاندا "اگلومەراسيالاردى دامىتۋ تۋرالى" زاڭ قابىلداندى
بۇل زاڭ ءىرى وڭىرلىك قۇرىلىمدارعا قاتىستى جالپى وڭىرلىك ساياساتتى ايقىندايدى جانە ءۇش قاعيداتقا نەگىزدەلەدى: ەكونوميكالىق نەگىزدىلىك، كەلىسىمدىلىك – تەڭدەستىرىلگەن وڭىرلىك ساياسات، ادىلەتتىلىك – اگلومەراسياعا كىرەتىن اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتەردىڭ مۇددەلەرىن ساقتاۋ، دەپ حابارلايدى اlmaty-akshamy.kz.
2024 جىلى بۇل ساياساتتىڭ قيسىندى جالعاسى جەتىگەن وبلىستىق ماڭىزى بار قالا مارتەبەسىن بەرۋ بولدى، كەيىنىرەك ول الماتى وبلىسىنىڭ قۇرامىندا الاتاۋ قالاسى بولىپ قايتا اتالدى.
بۇعان قوسا، 2022 جىلى الماتى وبلىسىندا قونايەۆ قالاسىندا جاڭا وبلىس ورتالىعى (ەسكى اتاۋى قاپشاعاي) پايدا بولدى. دالىرەك ايتقاندا، اكىمشىلىك ورتالىق تالدىقورعاننان قونايەۆقا كوشىپ، ءىس جۇزىندە جاڭا اكىمشىلىك ورتالىقتى الماتىعا 3 ەسە جاقىنداتتى. قابىلدانعان ساياسي شەشىمنىڭ لوگيكاسى كەلەسى فورمۋلانى قۇرايدى - جاڭا اكىمشىلىك ورتالىق الماتى وبلىسىنىڭ تەڭگەرىمدى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا سەرپىن بەرۋى ءتيىس. بۇل تۇرعىدا جەتىگەندى الاتاۋ قالاسىنا اينالدىرۋدى دا ءتۇسىنۋ قاجەت.
قازىرگى ۋاقىتتا الماتى مەگاپوليسىنىڭ اينالاسىندا ءتورت اۋداندا الماتى وبلىسى حالقىنىڭ 76%-ى تۇرادى، سونداي-اق حالىقتىڭ تىعىزدىعى جوعارى (بۇكىل وبلىس بويىنشا 4 ەسە كوپ). الماتى قالاسىنا كۇندەلىكتى ماياتنيكتىك كوشى-قون كۇشەيتىلۋدە: ساراپشىلار بۇل كوشى-قوندى كۇنىنە 400 مىڭ ادامعا باعالايدى.
وسىلايشا، جىل سايىن الماتىنىڭ جانە جاقىن ماڭداعى ەلدى-مەكەندەردىڭ بولاشاق ەكونوميكالىق دامۋى ماسەلەسى وزەكتى بولا تۇسۋدە. سونىمەن قاتار، الماتىنىڭ حالقى سوڭعى 10 جىلدا 46%-كە وسكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. شەتتەردىڭ تەز ءارى كەيدە رەتسىز ءوسىمى دە بايقالادى. قالالارداعى ءومىر ساپاسى رەيتينگىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا الماتىلىقتار ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى قالا ماسەلەسى رەتىندە شەت ايماقتاردىڭ رەتسىز دامۋىن كورسەتەدى.
جاڭا الاتاۋ قالاسىنىڭ، سونداي-اق اكىمشىلىك ورتالىقتىڭ - قونايەۆ قالاسىنىڭ ەكونوميكالىق دامۋىن ءبىرتۇتاس تۇتاستىق جانە ءىرى اگلومەراسيا شەڭبەرىندە الماتى مەگاپوليسىنىڭ بولاشاق دامۋىنىڭ ىقتيمال بالامالى نۇسقاسى رەتىندە قاراستىرۋ قاجەت.
2 قالانىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا G4 City ەەا ورنىنا Alatau ەەا بولىپ وزگەرتىلگەن ەركىن ەكونوميكالىق ايماق (ەەا) اسەر ەتەتىن بولادى. ول ءۇشىن ەركىن ەكونوميكالىق ايماقتىڭ اۋماعى ءىس جۇزىندە 3 ەسە كەڭەيتىلدى. ەەا اۋماعىندا ەقجج 17 اتاۋى بويىنشا 171 جوبا اشىلادى دەپ جوسپارلانۋدا.
"اگلومەراسيانى دامىتۋ تۋرالى" زاڭعا سايكەس جاڭا الاتاۋ قالاسىنا ارنالعان G4-city قايتا فورماتتالعان جوباسىنان باسقا، جەرگىلىكتى اگلومەراسيا كەڭەسى 5 جىلدىق مەرزىمگە ازىرلەيتىن اگلومەراسيانى دامىتۋدىڭ كەشەندى جوسپارىن قابىلداۋ كوزدەلگەنىن اتاپ وتكەن ءجون. ورتالىق دەڭگەيدە بۇل جوسپاردى ق ر ۇكىمەتى قارايتىن بولادى.
جوسپار الماتى وبلىسىنىڭ الماتى مەگاپوليسىنە تىكەلەي جاقىن ورنالاسقان ەلدى-مەكەندەرىن قامتۋى ءتيىس ەكەنى انىق. حالىقتىڭ جوعارى تىعىزدىعى، جىل سايىنعى وڭ دەموگرافيالىق ءوسىم وڭىردەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق پروسەستەرگە اسەر ەتەتىنى داۋسىز. مىسالى، Euromonitor بولجامى بويىنشا 2021-2025 جىلدار ىشىندە الماتى قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى قالاسى بولىپ قالا بەرمەك. قالا بولجامدى كەزەڭدە 7،1%-كە ءوسىپ، 2025 جىلى 2،4 ميلليونعا جۋىق حالىق سانىنا دەيىن جەتەدى دەپ بولجانۋدا.
ءوسۋ قارقىنى، حالىقتىڭ 3،4%-عا ءوسىمى بولجاناتىن ازيا-تىنىق مۇحيتى ايماعىنا قاراعاندا، ەداۋىر جوعارى.