ورتاشا جوندەۋدىڭ جوندەۋ ارالىق قىزمەت مەرزىمى 5 جىلدى قۇرايدى.
پيلوتتىق جوبا مەن تالداۋ اياقتالعاننان كەيىن جولداردىڭ باسقا ۋچاسكەلەرىن قامتۋ ماسەلەسى قارالاتىن بولادى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz
- ءقازىر الماتىدا جولدار قالاي سالىنۋدا جانە نەگە جاڭا تەحنولوگيالار؟
بۇگىنگى تاڭدا جولشىلار بيتۋمدى جوندەۋ ءۇشىن پايدالانادى، ول بارلىق جەڭىل، شايىرلى جانە حوش ءيىستى زاتتار مۇنايدان الىنعاننان كەيىن قالادى.
الايدا، "يندورتەح" عىلىمي-زەرتتەۋ جانە ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىنىڭ زەرتتەۋ جانە جاڭا تەحنولوگيالار دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى عاليا ىسمايىلوۆانىڭ ايتۋىنشا، بيتۋمنىڭ ساپاسى جىلدان جىلعا ناشارلاي تۇسۋدە. بۇل ءۇردىس تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە. اسفالتبەتونداعى بيتۋم فۋنكسياسىن جەلىممەن سالىستىرۋعا بولادى. سوندىقتان الماتىدا جابىسقاق قاسيەتتەرىن جاقسارتۋ ءۇشىن پيلوتتىق فورماتتا اسفالتبەتون قۇرامىنداعى پوليمەرلەر قولدانىلا باستادى.
ساراپشى گ. ىسمايىلوۆانىڭ بايقاۋى بويىنشا، جازدىڭ ىستىق كۇندەرىندە الماتىداعى اسفالتبەتون 60-63°س دەيىن قىزادى، ال بيتۋم 47-50°س تەمپەراتۋرادا جۇمسارادى.
الماتىدا اسفالتبەتون قوسپالارىنىڭ قۇرامىندا پوليمەرلەردى قولدانۋ تۋرالى شەشىم وتاندىق جانە شەتەلدىك عالىمدارمەن بىرلەسىپ قابىلداندى. الەمنىڭ ءارتۇرلى قالالارىنىڭ، دامىعان جانە دامۋشى ەلدەردىڭ، اۆتوموبيل جولدارىندا قوزعالىس قارقىندىلىعى جوعارى جانە كۇرت كونتينەنتالدى كليماتتىڭ تاجىريبەسى قاراستىرىلدى. بۇل شەشىمدى قابىلداۋداعى شەشۋشى فاكتور جۇرگىزۋشىلەر مەن جولاۋشىلار ءۇشىن ىڭعايلىلىقتى، جايلىلىق پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ كريتەرييى بولدى.
- نەلىكتەن ۇشقىش ءۇشىن شەتىندەگى اۋداندىق دەڭگەيدەگى جولدار ەمەس، ماگيسترالدىق كوشەلەر تاڭدالدى؟
پوليمەردى پايدالانۋ بويىنشا ۇشقىش قالانىڭ 15 ماگيسترالدىق كوشەسىندە (ءال-فارابي، تىلەندييەۆ، بايزاقوۆ، اباي، تۇرعۇت وزال، ساين، تولە بي، شالياپين، ماناس، قالداياقوۆ، قۇرمانعازى، جۇمالييەۆ، شاگابۋتدينوۆ، دوسمۇحامەدوۆ، تۇركەبايەۆ) ساتىلادى.
جالپى ۇزىندىعى 44 كم بولاتىن بۇل ماگيسترالدىق كوشەلەر 2008 جىلدان 2015 جىلعا دەيىن جوندەلدى. جالپىۇلتتىق رەگلامەنتكە سايكەس الماتى قالاسىنىڭ (IV) جول-كليماتتىق ايماعىن ەسكەرە وتىرىپ، ورتاشا جوندەۋدىڭ جوندەۋ ارالىق قىزمەت مەرزىمى 5 جىلدى قۇرايدى. سونىمەن قاتار، جاڭا ءادىستىڭ ارقاسىندا توزۋعا توزىمدىلىكتىڭ ارتۋى كۇتىلۋدە، بۇل جولداردىڭ پايدا بولۋىنا جول بەرمەيدى جانە جوندەۋ ارالىق مەرزىمدى قازىرگى 5 جىلدان كۇتىلەتىن جىلعا دەيىن، ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، 8-10 جىلعا دەيىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
الماتى قالاسى ءوسىپ كەلەدى جانە ونىڭ جولدارىندا كوبىرەك كولىك پايدا بولادى. پوليمەراسفالتبەتوندى قالالىق جىلدامدىقتى جانە ماگيسترالدىق كوشەلەردە جابىننىڭ جوعارعى جانە تومەنگى قاباتتارىندا قولدانۋ كەرەك. قوسپانى تىعىزداۋ قازىرگى زامانعى تالاپتارعا سايكەس كەلەتىن، اسىرەسە جولاۋشىلار كولىگى كوپ جۇرەتىن ۋچاسكەلەردە جول جابىنىنىڭ جەتكىلىكتى جوعارى سيپاتتامالارىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. باسقاشا ايتقاندا، پوليمەر ماگيسترالدىق كوشەلەردە قوزعالىس قارقىندىلىعىنا بايلانىستى قولدانىلادى.
جول قۇرىلىسىندا پوليمەرلەردى پايدالانۋدىڭ ارتىقشىلىعى-جولعا جانە جارىققا توزىمدىلىكتى ارتتىرۋ، بيتۋمدى جۋۋ، سونداي-اق جول توسەمىنىڭ قىزمەت ەتۋ مەرزىمىن ۇزارتۋ، بەرىكتىكتى نىعايتۋ جانە اسفالتبەتون توسەمىنىڭ ايازعا توزىمدىلىگىن ارتتىرۋ.
ماگيسترالدىق جولداردىڭ جوعارى وتىمدىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، اتالعان ۋچاسكەلەردى ۇشقىشپەن قامتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. پيلوتتىق جوبا مەن تالداۋ اياقتالعاننان كەيىن جولداردىڭ باسقا ۋچاسكەلەرىن قامتۋ ماسەلەسى قارالاتىن بولادى.
بۇل رەتتە ءداستۇرلى جول-جوندەۋ جۇمىستارىمەن قاتار اۋداندىق ماڭىزى بار كوشەلەر دە قامتىلعان. جوندەۋدىڭ نەگىزگى بولىگى - العاباس، تەرەكتى، توميريس، قاراسۋ، اقبۇلاق، زەردەلى، شاپاعات، شۇعىلا، تاۋسامالى، قالقامان، راحات، جاس قانات جانە ت. ب. شاعىن اۋدانداردا.
- نەلىكتەن كۇندىز جولداردى جابۋ كەرەك؟
اسفالتبەتون جابىندارىن جاساۋدىڭ ءوندىرىستىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە، سونىڭ ىشىندە اسفالتبەتون زاۋىتىندا قوسپانى دايىنداۋدا، ونى توسەۋدە، قاباتتى تىعىزداۋدا وزىندىك نازىكتىكتەرى مەن نيۋانستارى بار. اسفالتبەتوننىڭ كوپتەگەن سورتتارى ءۇشىن قاجەتتى قۇرىلىمدى، قاتتىلىقتى جانە بەرىكتىكتى الۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر ۋاقىت قاجەت. وسى تالاپتاردىڭ ءبىرىن بۇزۋ قاجەتتى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرمەيدى.
BASF نەمىس كونسەرنىنىڭ اسفالتبەتون جانە بيتۋم باعىتىنىڭ ديرەكتورى ماريو ساندور پوليمەردىڭ كەمشىلىكتەرى دەپ اتالاتىنداردىڭ اراسىندا جوندەۋگە بايلانىستى قالانىڭ ءىرى "ارتەريالارىن" ۇزاق مەرزىمگە جابۋ ەكەنىن ايتتى.
ەۋروپا ەلدەرى مەن اقش-تىڭ تاجىريبەسىن زەرتتەي وتىرىپ، جاڭا جابىن توسەلگەننەن كەيىن قوزعالىس قاباتتاسادى، بۇل تاجىريبەنى ساپانى جاقسارتۋ، جابىننىڭ قىزمەت ەتۋ مەرزىمىن ۇزارتۋ جانە اۆتوموبيل جولدارىندا ودان ءارى قاۋىپسىزدىك ءۇشىن قابىلداۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. اسفالت توسەۋ جىلدىڭ ىستىق كەزەڭىندە جاسالاتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، پوليمەرلى قوسپالار ءۇشىن بەرىكتىك جيناۋ ۋاقىتى ورتا ەسەپپەن 36 ساعاتتى قۇرايدى.
"مۇنىڭ ءوز قاجەتتىلىگى بار. ەۋروپالىق تاجىريبە كورسەتكەندەي: اسفالتبەتون جابىنى تۇراقتى جانە جاقسى ناتيجە كورسەتۋى ءۇشىن جول بويىنداعى كولىك قوزعالىسىن جابۋ قاجەت. سودان كەيىن اسفالتبەتون جابىنى قاسيەتتەرىن بەكىتۋ ءۇشىن سالقىنداتىلادى. ءبىز، ارينە، جولدى ەرتەرەك اشىپ، وعان كولىك جۇرگىزە الامىز، ءبىراق سودان كەيىن اسفالتتىڭ ۇزاق مەرزىمدى قىزمەتى ءۇشىن قاجەت قاسيەتتەر ساقتالمايدى"، - دەپ تۇسىندىرەدى ماريو ساندور.
سونىمەن، پوليمەر اسفالتبەتون توسەۋ كەزىندە ونىڭ تەمپەراتۋراسى 150-160 گرادۋس. روليكتەردى توسەپ، تىعىزداعاننان كەيىن قوسپاسى 130-140 گرادۋسقا دەيىن سالقىنداتىلادى، ال بيتۋم ءالى دە تۇتقىر كۇيدە بولادى، سوندىقتان قيىرشىق تاستان جاسالعان قوسپانىڭ قاڭقاسى وعان اۆتوموبيل شينالارى اسەر ەتكەندە سدىسۋى مۇمكىن. قاجەتتى بەرىكتىككە جەتۋ ءۇشىن قوسپانى 40 گرادۋسقا دەيىن سالقىنداتۋ كەرەك. ايتپەسە، قوسپانىڭ قاڭقاسى كولىك قۇرالدارىنىڭ جۇكتەمەلەرىنىڭ اسەرىنەن بۇزىلادى، بۇل بولاشاقتا جول تۇرىندە جارىقتار مەن سدىسۋلاردىڭ پايدا بولۋىنا اكەلەدى.
ەگەر توسەۋ تەحنيكاسى دۇرىس ساقتالسا جانە جوندەلگەن جولدارداعى اۆتوموبيلدەر مەرزىمىنەن بۇرىن رۇقسات ەتىلمەسە، وندا بۇل اسفالتتى كەيىنىرەك وزگەرتۋ قاجەت بولادى، ويتكەنى ول ۇزاققا سوزىلادى.
"ءبىز اسفالت-بەتون قوسپاسىنا كەز-كەلگەن قوسپانى قوسا الامىز، قوسپانى تاڭداۋدان باستاپ ونى توسەۋگە دەيىنگى بارلىق پروسەستى ساقتاي الامىز، ءبىراق ەگەر بۇكىل تەحنولوگيالىق پروسەسس ورىندالماسا جانە قوسپالار سالقىنداۋعا جانە قالىپتاسۋعا مۇمكىندىك بەرمەسە، وندا بارلىق جۇمىس بەكەر بولادى"، - دەپ قورىتىندىلادى ساراپشى.
الماتى اكىمدىگى ازاماتتاردان جولدارداعى ءماجبۇرلى ۋاقىتشا شەكتەۋلەرگە تۇسىنىستىكپەن قاراۋدى سۇرايدى. بۇل قالانىڭ جولدارى بىزگە ۇزاعىراق قىزمەت ەتۋى ءۇشىن قاجەتتى شارا. جابىندى توسەۋ جۇمىستارى تۇندە جۇرگىزىلەدى، الايدا جۇرگىزىلەتىن جۇمىستاردىڭ ساپاسىنىڭ ناشارلاۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن بەتتى سالقىنداتۋ جانە ءتيىستى قاتتىلىق پەن بەرىكتىكتى جيناۋ ءۇشىن ورتا ەسەپپەن 36 ساعاتقا شىداۋ ۇسىنىلادى. بۇل كەزەڭ، ادەتتە، كۇندىزگى ۋاقىتقا سايكەس كەلەدى، بۇل قوزعالىستىڭ قاباتتاسۋىن تۇسىندىرەدى. ىستىق قوسپالاردى توسەۋ كوكتەمدە جانە جازدا قورشاعان اۋا تەمپەراتۋراسى 5°س-تان تومەن ەمەس، كۇزدە-10°س-تان تومەن ەمەس جۇرگىزىلۋى كەرەك. جۇمىستار ۋچاسكەلەردە جۇرگىزىلەدى جانە جۇمىستار ءبىر ۋچاسكەدە اياقتالۋىنا قاراي ەكىنشى ۋچاسكەدەگى جۇمىس مەرزىمدەرى ايقىندالادى. سونداي-اق، اۋا-رايى جاعدايلارى جۇمىس ۋاقىتىنا اسەر ەتەدى، ويتكەنى اسفالتبەتون قوسپالارىنىڭ جابىندارى مەن نەگىزدەرىن قۇرعاق اۋا-رايىندا ورنالاستىرۋ كەرەك. قالا تۇرعىندارىنا ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن توبەلەر تۋرالى الدىن الا حابارلانادى.
كەستەدە ءسىز ورتاشا جوندەۋ، شۇڭقىر جانە ت.ب. تۋرالى اقپاراتتى تابا الاسىز. ورتاشا جوندەۋ كوشەلەرىنىڭ ءتىزىمى اۋدان اكىمدىكتەرىنىڭ وتىنىمدەرى، تۇرعىنداردىڭ تىكەلەي وتىنىشتەرى جانە قالالىق ۇتقىرلىق باسقارماسى ماماندارىنىڭ تەكسەرۋى نەگىزىندە جاسالادى. ەگەر سىزدە جولدىڭ قوسىمشا ۋچاسكەلەرىن جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ كەستەسىنە ەنگىزۋ جونىندە تىلەكتەرىڭىز ءبولسا-تيىستى اۋدان اكىمدىگىنىڭ وكىلدەرىنە جۇگىنۋىڭىزدى وتىنەمىز.
انىقتاما: ورتاشا جوندەۋ جوسپارىن قالالىق موبيلدىلىك باسقارماسىنىڭ ماماندارى كوشە-جول جەلىسىن تەكسەرۋ قورىتىندىسى بويىنشا جاسايدى. سونداي-اق، ءتىزىمدى قالىپتاستىرۋ كەزىندە اۋدان اكىمدىكتەرىنىڭ وتىنىمدەرى جانە پد جبپ ۇيعارىمدارى قارالادى. بەرىلگەن تىزىمدەر بويىنشا ءتيىستى ليسەنزياسى جانە رۇقسات قۇجاتتارى بار جوبالاۋ ۇيىمى جول توسەمىنىڭ جاي-كۇيىن انىقتاۋ بويىنشا زەرتحانالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزەدى. قانداي دا ءبىر ۋچاسكەدە جوندەۋ قاجەتتىگى تۋرالى شەشىم تەحنيكالىق ساراپتامادان كەيىن ساراپشىلاردىڭ قورىتىندىلارى بويىنشا قابىلدانادى، "جول اكتيۆتەرى ساپاسىنىڭ ۇلتتىق ورتالىعى" رمك تەكسەرەدى جانە مەملەكەتتىك ساراپتامادان وتەدى. الماتىدا جولدارعا جۇكتەمە ارتىپ كەلەدى. قالا ءوسىپ كەلەدى جانە ونىڭ جولدارىندا كوبىرەك كولىك پايدا بولادى. بارلىق سالالاردا تيىمدىلىكتى ارتتىرۋ ءۇشىن يننوۆاسيالىق ادىستەر ەنگىزىلۋدە.