ەربولات دوسايەۆ: «ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – جايلى قالالىق ورتا قۇرۋ جانە ساۋلەت مۇراسىن ساقتاۋدا تەڭگەرىمدىكتى تابۋ»
بۇگىن الماتى اكىمى ەربولات دوسايەۆ بىرلەسكەن ساۋلەت-قالا قۇرىلىسى فورۋمىنا قاتىستى. قالا باسشىسى فورۋم اياسىندا كورمەگە قاتىسىپ، قازاقستاننىڭ ءتۇرلى قالالارى مەن وبلىستارىنىڭ ۇزدىك ساۋلەت جوبالارى قويىلعان كورمەدە دە بولدى، دەپ حابارلايدى almaty-akshamy.kz
قازاقستان قالا قۇرىلىسشىلارى وداعىنىڭ پرەزيدەنتى ليۋبوۆ نىسانبايەۆا ءوز كەزەگىندە فورۋمدا ءداستۇرلى تۇردە ءومىردى وزگەرتىپ، ونى بارىنشا جاقسى ءارى ادەمى ەتكىسى كەلەتىن ادامدار جينالاتىنىن اتاپ ءوتتى.
«الماتى-بۇكىل قازاقستان كوز تىگەتىن اسەم قالا. ءبىز الماتى قالاسىندا نە بولىپ جاتقانىن مۇقيات باقىلاپ وتىرمىز، كورمەدە مەگاپوليستە ءارى بۇكىل قازاقستاندا نە بولىپ جاتقانىن كورسەتكىمىز كەلەدى»، - دەدى ليۋبوۆ نىسانبايەۆا.
كورمەدە ۇسىنىلعان جوبالاردى قاراپ شىققان ەربولات دوسايەۆ الماتىلىق جاستاردىڭ «Auyl» بيۋروسى قولدانعان ستاندارتتى ەمەس شەشىمدەردى ەرەكشە اتاپ ءوتتى. NEW ساۋلەت بيۋروسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار ەلۆيرا باكۋبايەۆا مەن ايسۇلۋ ءۋالي اكىمگە سوڭعى ءۇش جىلدا ازىرلەنگەن جوبالاردى تانىستىردى. قازىرگى ۋاقىتتا بيۋرو قالاعا ماعىنالى نارسە ۇسىنۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن دەڭگەيدە.
«الماتىدا كەڭەس داۋىرىنە دەيىن سالىنعان عيماراتتار بار، كەڭەس ءداۋىرى، 1990-2000 جىلدار ارالىعىندا سالىنعان عيماراتتاردىڭ ءوز ەرەكشەلىكتەرى بار. ءبىراق مەنىڭ ويىمشا، ءبىزدىڭ قازىرگى قازاقستانىمىز ءۇشىن وزىندىك ەرەكشەلىك قاجەت، قازاقستان ارحيتەكتۋراسى ونىڭ وزىندىك بىرەگەيلىگى بولعان كەزدە تانىلاتىن بولادى. سوندىقتان ءبىز بيۋرو رەتىندە وسى سايكەستىكتى ىزدەۋدى مىندەت قويامىز. ءبىزدىڭ كومپانيانىڭ ميسسياسى-قازاقستاندىق ساۋلەت ونەرىنىڭ زاماناۋي بىرەگەيلىگىن قالىپتاستىرۋ جانە زەردەلەۋ»، - دەدى ەلۆيرا باكۋبايەۆا. ول ساۋلەتشىنىڭ باستى جۇمىسى قالا پروبلەمالارىن شەشۋ ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
فورۋمنىڭ جۇمىسىن اشقان قالا اكىمى ەربولات دوسايەۆ الماتىدا ەڭ وزىق يدەيالارعا سايكەس كەلەتىن جاڭا جوبالار بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. اكىمدىك ءوز تاراپىنان ساۋلەتشىلەر مەن ديزاينەرلەردىڭ، اسىرەسە جاس جانە تالانتتى مامانداردىڭ كاسىبي قوعامداستىعىن دامىتۋعا بەلسەندى تۇردە كومەكتەسەتىن بولادى.
«ماعان 1-2 قاباتتاردا كورسەتكەن شولۋ كورمەسىندە كوپتەگەن قىزىقتى يدەيالار بار. مەن كەلەسى اپتادا كەيبىر كومپانيالاردى وزىمە شاقىرا الامىن. ءبىزدىڭ تالقىلاۋلار قورىتىندىسى بويىنشا تەك قوسىمشا ۇسىنىستار عانا ەمەس، سونىمەن قاتار الماتىدا نەنى وزگەرتۋ كەرەكتىگى تۋرالى پراكتيكالىق كەڭەستەر الاتىن بولامىز»، - دەپ اتاپ ءوتتى قالا باسشىسى فورۋمعا قاتىسقاندار الدىندا.
«2024 جىلى قالادا ساۋلەتشىلەر مەن ديزاينەرلەرگە قالالىق جوبالارعا ارنايى تاپسىرىستارمەن قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى ارنايى گرانتتار بەكىتىلەدى. ورتاشا العاندا، ءاربىر گرانتقا 5 ملن تەڭگەگە دەيىنگى سوما بولىنەدى. جوبالار ءار ءتۇرلى دەڭگەيدە بولادى: شاعىن جانە ورتا. مەن جاڭا دارىندى ۇرپاعىمىزدى ينفراقۇرىلىمدىق ەمەس، اتاپ ايتقاندا الماتىنىڭ ساۋلەتتىك كەلبەتىن دامىتۋ تۇرعىسىنان ۇلكەن جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا شاقىرعىم كەلەدى»، - دەدى اكىم.
ەربولات دوسايەۆ ءوزىنىڭ سوزىندە الدىڭعى فورۋمدا ايتىلعان يدەيالاردىڭ ءبىر بولىگى ىسكە اسىرىلعانىن ايتتى. الماتى ءبىر جىل ىشىندە ءوز دامۋىندا بەلسەندى ىلگەرىلەدى. پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرمالارىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا «الماتى قالاسىن دامىتۋدىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى باعدارلاماسى جانە 2030 جىلعا دەيىنگى ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆالار» بەكىتىلدى. ونىڭ نەگىزىندە الماتى قالاسىنىڭ 2040 جىلعا دەيىنگى جاڭا باس جوسپارى ازىرلەنىپ، قالا تۇرعىندارىمەن كەڭىنەن تالقىلاندى، ونى اعىمداعى جىلدىڭ مامىر ايىندا ق ر ۇكىمەتى بەكىتتى. جاڭا باس جوسپاردا ءبىزدىڭ مەگاپوليستىڭ دامۋىنىڭ مونوسەنتريستىك مودەلىنەن پوليسەنترلىككە كوشۋ ءپرينسيپى ەنگىزىلگەن. بەس جاڭا پوليوترالىق الماتىنىڭ بىركەلكى جانە تەڭگەرىمدى دامۋىنا جاڭا سەرپىن بەرەدى ءارى تۇرعىنداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنىڭ تۇراقتى ءوسۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
«الماتى-باي تاريحى مەن ەرەكشە مارتەبەسى بار بىرەگەي قالا. ءبارىمىزدىڭ ماڭىزدى مىندەتىمىز-جايلى، ينكليۋزيۆتى جانە ساپالى قالالىق ورتانى قۇرۋ ءارى مادەني جانە ساۋلەتتىك مۇرانى ساقتاۋ اراسىنداعى تەڭگەرىمدىكتى تابۋ. وسى پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن بۇگىن الماتى قالاسىنىڭ جاڭا ديزاين – كودى بەلسەندى تۇردە ازىرلەنۋدە جانە تالقىلانۋدا، ول اعىمداعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن قابىلدانادى جانە قالانىڭ ۇيلەسىمدى كەلبەتىنە قولجەتكىزۋ جانە قالالىق لاندشافتتارعا ەستەتيكا بەرۋ جولىنداعى شارا بولادى»، - دەدى الماتى اكىمى.
ەربولات دوسايەۆ مەگاپوليس جايلىلىق، ءومىر ساپاسى جانە ساۋلەتتىك كەلبەتى بويىنشا الەمدىك ستاندارتتارعا سايكەس بولاتىنىن اتاپ ءوتتى. «الماتىنىڭ قاشاندا وزىندىك قايتالانباس كەلبەتى بولدى جانە بار. الايدا، ونىڭ سوڭعى ەكى ونجىلدىقتاعى شامادان تىس اگرەسسيۆتى ۋربانيزاسيا حاوتيكالىق جانە نۇكتەلىك دامۋ، بىرتەكتىلىك، سەيسميكالىق قاۋىپسىزدىك نورمالارىن ەلەمەۋ سياقتى كۇردەلى ماسەلەلەرگە سوقتىردى. سونىڭ سالدارىنان ءبىزدىڭ قالا ءوزىنىڭ شىنايى كەلبەتىن جوعالتا باستادى»، - دەپ جالعاستىردى ءسوزىن الماتى اكىمى. وسىعان بايلانىستى مەگاپوليستى ساۋلەتتى مودەرنيزاسيالاۋ ماقساتىندا وتكەن جىلدىڭ تامىز ايىندا الماتى قالاسىنىڭ قالا قۇرىلىسى كەڭەسى جۇمىسىن قايتا باستادى. قاراپ شىعۋعا بەرىلگەن بارلىق جوبالاردىڭ 55% - ى پىسىقتاۋعا قايتارىلدى نەمەسە قابىلدانبادى.
اكىم ساۋلەت ونەرىندەگى الەمدىك ۇردىستەردى ەسكەرە وتىرىپ ازىرلەنگەن ديزاين مەن جوبالاۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ قاجەتتىلىگىنە نازار اۋداردى. بۇگىندە جاڭا قالالىق باعدارلامالاردى ازىرلەۋ كەزىندە ءۇش ولشەمدى كەڭىستىكتەگى قۇرىلىس نىساندارىن مودەلدەۋ Building Information Modelling (BIM)، گەودەزيالىق، گەولوگيالىق جانە كارتوگرافيالىق دەرەكتەردى ەسكەرە وتىرىپ، گەواقپاراتتىق مودەلدەۋ جۇيەسى Geographical Information System (GIS) جانە باسقا دا وزىق تەحنولوگيالار بەلسەندى تۇردە ەنگىزىلۋدە.
ايتا كەتەرلىگى، الماتىدا اعىمداعى جىلدىڭ 10-11 قاراشاسىندا العاش رەت «قازاقستان-2023» XVIII قالا قۇرىلىسى فورۋمى مەن قازاقستان ساۋلەتشىلەر وداعىنىڭ فورۋمى ءوتىپ جاتىر. ءىس-شاراعا قازاقستاننىڭ ءار وڭىرىنەن جانە شەتەلدەردەن كەلگەن ساۋلەتشىلەر مەن قالا قۇرىلىسشىلارىنىڭ كاسىبي قوعامداستىعىنىڭ وكىلدەرى جينالدى. فورۋم اياسىندا قونايەۆ قالاسىندا كوشپەلى سەسسيا وتەدى، وندا الماتى وبلىسى G4 قالاسىنىڭ باس جوسپارىنىڭ جوباسى جانە «الماتى قالاسىنىڭ قالا ماڭى ايماعى اۋماقتارىنىڭ قالا قۇرىلىسىن جوسپارلاۋدىڭ كەشەندى سىزباسىن وزەكتەندىرۋ (الماتى اگلومەراسياسى)» جوباسى تانىستىرىلادى.
ەسكە سالساق، الماتى اگلومەراسياسىن دامىتۋدىڭ 2029 جىلعا دەيىنگى كەشەندى جوسپارى ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تاپسىرماسى اياسىندا ازىرلەنگەن، الماتى جانە الماتى وبلىسىنىڭ ءماسليحاتتارى ماقۇلداعان جانە 2023 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن قابىلدانۋى ءتيىس. كەشەندى دامۋ جوسپارى الماتىنىڭ وزىندە دە، وعان ىرگەلەس الماتى وبلىسىنىڭ اۋداندارىندا دا تۇرعىن ءۇي، الەۋمەتتىك، ينجەنەرلىك جانە كولىك ينفراقۇرىلىمدارىنىڭ وزىق دامۋىن ۇيلەستىرۋگە جانە تەڭگەرىمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.