عىلىم قىزمەتكەرلەرى كۇنى قارساڭىندا الماتىدا «ۇلى دالانىڭ ۇلى ەسىمدەرى» جوباسى اياسىندا «قارادالا جانە كەگەن وڭىرلەرى: تاريح جانە قازىرگى زامان» عىلىمي ەكسپەديسياسى جۇرگىزىلدى. ەكسپەديسياعا تاريحتىڭ قارا شاڭىراعى – ش.ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنان، ءا.ح. مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتىنان جانە ەلىمىزدىڭ وزگە بەدەلدى جوو-نان تاريحشى، ارحەولوگ، ساياساتتانۋشى ماماندار جانە جاس زەرتتەۋشىلەر قاتىستى.
ەكسپەديسيا مارشرۋتى الماتى – ۇيعىر اۋدانى (مۋزەي، ارحيۆ) – ءۇيسىن وبالارى، ساق قورعاندارى – سۇمبە اۋىلى – كەگەن اۋدانى (مۋزەي، ارحيۆ) – قۇمتەكەي قالاشىعى – قارقارا اۋىلى (ەرەۋىلتوبە تاريحي ورنى) – ساتى اۋىلىنداعى پەتروگليفتەر – الماتى باعىتتارىن قامتىدى.
كەگەن جانە ۇيعىر اۋداندارىنداعى ارحيۆ، مۋزەي، كىتاپحاناعا ش.ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىندا سوڭعى جىلدارى جارىق كورگەن كىتاپتار سىيعا تارتىلدى.
ەكسپەديسيا بارىسىندا عالىمدار: ن. مۇحامەتحان ۇلى، ش.ب. تىلەۋبايەۆ، ر.ە. ورازوۆ، ج.ق. سيمتيكوۆ، م.س. نوعايبايەۆا ايماقتىڭ كونە زاماننان بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى تاريحىنا شولۋ جاساپ، ولكەنى تانۋعا بايلانىستى ەستى اڭگىمەلەرىمەن ءبولىستى. ەسكى ەسكەرتكىشتەر، كونە پەتروگليفتەر، تاريحي ورىندار جاس عالىمدارعا ءجىتى تانىستىرىلدى. بۇل شۇرايلى جەردى ەجەلدەن ادامزات بالاسى مەكەن ەتكەنى بەلگىلى. ال ولكەدەگى شارىن شاتقالى – بىردەن ءبىر ەرەكشە تابيعات كورىنىسى، جەر جاۋھارى دەۋگە بولادى. سول سياقتى قۇمتەكەي قالاشىعى، قارادالا ءوڭىرى اۋداننىڭ تاريحي وتكەنىنەن سىر شەرتەدى. كورسەتىلگەن تاريحي ورىنداردى ناسيحاتتاپ، اتاۋلارىن جانداندىرۋ، ياعني قازىرگى اكىمشىلىك بولىنىستەردە قولدانۋ وتە قاجەت. ول ءوز كەزەگىندە تۋعان جەردىڭ تاريحىنان سۋسىنداپ، ءتۇپ-تامىرىنان ءنار الۋعا جول اشادى. جەر تاريحىن، ەل تاريحىن وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ساناسىنا سىڭىرۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى.
زەرتتەۋشى ماماندار اۋدان تاريحىن زەردەلەۋگە قاتىستى ءوز ويلارىن جانە ۇسىنىستارىن دا ورتاعا سالدى. ش.ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ز.ە. قابىلدينوۆ اۋدانداردىڭ تاريحىن جۇيەلى زەرتتەۋ قاجەتتىگىنە كوڭىل اۋدارىپ، اقساقالداردان اۋىلداردىڭ تاريحى جايلى ەستەلىك اڭگىمە جيناستىرۋ يدەسىن ۇسىندى. الداعى ۋاقىتتا بۇل جۇمىستى قولعا الۋ ءۇشىن وبلىستىق اكىمدىكپەن بىرلەسىپ، ارنايى شارالار قابىلدانۋى ءتيىس. ال ارحەولوگ ە.ش. اقىمبەك ولكەدەگى جەكەلەگەن پەتروگليفتەردىڭ اۋداندىق تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ جيناعىنا ەنگىزىلمەگەنىنە نازار سالىپ، بولاشاقتا وسى باعىتتا جۇمىس جاساپ، ارنايى عىلىمي-زەرتتەۋ جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ قاجەتتىگىن ءسوز ەتتى.
جوعارىدا كوتەرىلگەن ۇسىنىستار كوپشىلىك قاۋىم تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ، قۇزىرەتتى مەكەمەلەر ماسەلەنى شەشۋگە اتسالىسادى دەپ سەنەمىز.
قۇرمانالينا نۇرگۇل نۇرسۇلتان قىزى،
ش.ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ عالىم حاتشىسى، PhD