العاشقى تروللەيبۋس اشىق پاۋەسكە سەكىلدى بولعان.
العاشقى تروللەيبۋستى 1882 جىلى گەرمانيادا ۆەرنەر فون سيمەنس جاساعان. ەكسپەريمەنتتىك جەلى ينستەربۋرگ قالاسىندا (قازىرگى چەرنياحوۆسك، كالينينگراد وبلىسى) سالىندى. ءبىرىنشى تۇراقتى تروللەيبۋس جەلىسى 1882 جىلى 29 ساۋىردە بەرليننىڭ گالەنسە ماڭىندا اشىلعان.
بايلانىس سىمدارى وتە جاقىن قاشىقتىقتا ورنالاسىپ، قاتتى جەلدەن قىسقا تۇيىقتالۋلار ورىن الدى. العاشقى تروللەيبۋستاردا شتانگالار بولماعان؛ توك جيناۋ ءۇشىن كابەلدىڭ تارتىلۋىنا بايلانىستى سىمدار بويىمەن ەركىن قوزعالاتىن نەمەسە ءوزىنىڭ ەلەكتر قوزعالتقىشى بار بولدى. سونىڭ كومەگىمەن تروللەيبۋستار ەركىن قوزعالاتىن بولعان. كەيىنىرەك جىلجىمالى توك جيناعىشتارى بار تاياقشالار ويلاپ تابىلدى.
1902 جىلى «اۆتوموبيل» جۋرنالىندا «جول بويىنداعى سىمداردان الىنعان ەلەكتر ەنەرگياسىمەن باسقارىلاتىن، ءبىراق رەلستەرمەن ەمەس، قاراپايىم جولدا جۇرەتىن اۆتوموبيل» سىناقتارى تۋرالى جازبا جاريالاندى. كولىك جۇك تاسىمالداۋعا ارنالعان. بۇل 1902 جىلى 26 ناۋرىزدا بولدى جانە بۇل كۇندى وتاندىق تروللەيبۋستىڭ تۋعان كۇنى دەپ ساناۋعا بولادى. ەكيپاج بولىگىن پيتەر فرەز، ال قوزعالتقىش پەن ەلەكتر جابدىقتارىن گراف س.ي.شۋلەنبەرگ جاساعان. سيپاتتامالارعا قاراعاندا، بۇل كەرنەۋى 110 ۆولت جانە توك كۇشى 7 امپەر بولاتىن جەلىدەن جۇمىس ىستەيتىن ەلۋ فۋنتتىق ۆاگون بولدى. كارەتكا سىمدارعا كابەل ارقىلى قوسىلدى، ونىڭ سوڭىندا ەكيپاج قوزعالعان كەزدە سىمدار بويىمەن سىرعاناپ تۇراتىن ارنايى اربا بولدى. سىناقتاردا «اۆتوكولىك ءتۇزۋ سىزىقتان وڭاي بۇرىلىپ، ارتقا ءجۇرىپ، ەركىن بۇرىلا الدى». الايدا، سودان كەيىن ونى ارى قاراي دامىتىلماي، جۇك تروللەيبۋستارى شامامەن وتىز جىلعا ۇمىتىلدى.
ال ماسكەۋدە تروللەيبۋس العاش رەت 1933 جىلى پايدا بولدى. ءبىرىنشى باعىت بويىنشا قوزعالىس، سول كەزدەگى «ءبىر جولدى»، 1933 جىلدىڭ 15 قاراشاسىندا اشىلعان تۆەرسكايا زاستاۆادان (بەلارۋس تەمىرجول ۆوكزالى) ۆسەحسۆياتسكيي اۋىلىنا (قازىرگى سوكول مەترو ستانسياسىنىڭ اۋدانى). ماسكەۋدە تروللەيبۋس جەلىسىن سالۋ يدەياسى العاش رەت 1924 جىلى ايتىلدى. ءبىراق ونى جۇزەگە اسىرۋ تەك 9 جىلدان كەيىن باستالدى. 1932 جىلى جەلتوقساندا وتاندىق زاۋىتتارعا العاشقى ەكى تاجىريبەلىك كەڭەستىك تروللەيبۋستاردى جوبالاۋ جانە سالۋ تاپسىرىلدى. 1933 جىلدىڭ جازىندا ياروسلاۆل اۆتوموبيل زاۋىتىندا اۆتوموبيل ونەركاسىبى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا ازىرلەنگەن جوبا بويىنشا شاناعى (يا-6 اۆتوبۋسى نەگىزىندە) شىعارىلا باستادى. قازان ايىندا ولار ستالين اتىنداعى (زيس، قازىرگى امو-زيل) اۆتوكولىك زاۋىتىنا جىبەرىلدى. مۇندا ارنايى جاسالعان كۋزوۆ قويىلدى. 1933 جىلدىڭ 1 قاراشاسىنا قاراي LK يندەكسىن العان ەكى جاڭادان شىققان تروللەيبۋس (لازار كاگانوۆيچ) زيس-تەن «دينامو» زاۋىتىنا جەتكىزىلىپ، ەلەكتر جابدىقتارى ورناتىلدى (توك روليكتەر ارقىلى جينالدى). ترولەيبۋستىڭ العاشقى تەحنيكالىق سىناقتارى وسى زاۋىت اۋماعىندا جۇرگىزىلدى.
العاشقى كەڭەستىك تروللەيبۋستا مەتالل قابىقپەن قاپتالعان اعاش قاڭقاسى، شاناعىنىڭ ۇزىندىعى 9 م، ەنى 2،3 م، سالماعى 8،5 توننا بولدى. ونىڭ جوعارعى جىلدامدىعى 50 كم/ساعاتقا جەتكەن. سالوندا 37 ورىندىق (ورىندىقتار جۇمساق)، اينالار، نيكەلمەن قاپتالعان تۇتقالار، جۇك تورلارى بولدى. ورىندىقتاردىڭ استىنا ەلەكتر پليتالارى ورناتىلعان. ەسىكتەرى قولمەن اشىلىپ، جابىلعاندىقتان الدىڭعى ەسىكتى جۇرگىزۋشى، ارتقى ەسىكتى كوندۋكتور اشىپ تۇرعان. كولىكتەردىڭ ءتۇسى قارا كوكپەن بويالعان (ۇستىڭگى جاعىندا كرەمدى سارى جولاق، تومەنگى جاعىندا اشىق سارى شتريح بولدى). ترولەيبۋستىڭ ماڭدايشاسىنا «ستالين اتىنداعى مەملەكەتتىك اۆتوموبيل زاۋىتىنىڭ، «دينامو» زاۋىتىنىڭ، ياروسلاۆل اۆتوموبيل زاۋىتىنىڭ، ناتي جۇمىسشىلارىنان، ينجەنەر-تەحنيك قىزمەتكەرلەرىنەن جانە قىزمەتشىلەرىنەن» دەگەن جازۋى بار جىلتىر مەتالل قالقان بەكىتىلدى. 1933 جىلدىڭ قازانىندا لەنينگراد تاس جولىنىڭ بويىمەن تۆەرسكايا زاستاۆادان پوكروۆسكيي-سترەشنيەۆوداعى وكرۋجنايا تەمىر جولىنىڭ كوپىرىنە دەيىن ءبىر جولدى تروللەيبۋس جەلىسى جۇرگىزىلدى. 5 قاراشادا وسى ترولەيبۋستاردى سىناقتان وتكىزۋشى كوميسسيا قۇرامىندا بۇكىلوداقتىق بولشيەۆيكتەردىڭ كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ حاتشىسى ن.حرۋششيەۆ بولسا، ال 6 قاراشاداعى سىناققا ماسكەۋ قالالىق كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى ن.بۋلگانين قاتىسقان. ال 7 قاراشادان 15 قاراشاعا دەيىن جۇرگىزۋشىلەر جولاۋشىلاردى مىنگىزبەي كولىكتە جۇرگىزۋگە ماشىقتانعان. وسىلايشا تروللەيبۋستىڭ تۇراقتى قوزعالىسى 1933 جىلدىڭ 15 قاراشادا تاڭعى ساعات 11-دە باستالدى. كەلەسى كۇنى ونىڭ جۇمىس ۋاقىتى انىقتالدى - تاڭعى ساعات 7:00-دەن كەشكى 24:00-گە دەيىن ۇزارتىلعان. ترولەيبۋستىڭ ورتاشا جىلدامدىعى 36 كم/ساعات بولعان. وسىلايشا ماسكەۋدە جانە كسرو-دا العاشقى تروللەيبۋس جەلىسى اشىلعان. تروللەيبۋستاردى شىعارۋ جۇمىسى ءۇش جىلدان كەيىن ياروسلاۆلدە جولعا قويىلدى.
قىزىقتى فاكتىلەر
كسرو-دا ۇزىندىعى 86 كم بولاتىن ەڭ ۇزىن تاۋ قالاارالىق جەلىسى سالىندى. ول يالتا مەن سيمفەروپولدى بايلانىستىردى.
جەنيەۆادا ارنايى اككۋمۋلياتورمەن جۇمىس ىستەيتىن سىمسىز تروللەيبۋس شىعارىلعان.
ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا اسكەري قاجەتتىلىكتەر ءۇشىن ارنايى تروللەيبۋستار شىعارىلىپتى. وسىلايشا كولىك جەتىسپەۋشىلىكتى شەشكەن. جۇك تاسىمالىن جاساۋ ماقساتىندا زاۋىتتاردا ارنايى جۇك ترولەيبۋستار شىعارىلدى. ونىمەن وتىن، كومىر، كوكونىس، ۇن، نان، اسكەري ماقساتتاعى زاتتار تاسىمالداندى.
الەمدەگى ەڭ كونە تروللەيبۋستار قىرىمدا.
«قىرىمتروللەيبۋس» مەملەكەتتىك كاسىپورنى سوناۋ 1970 جىلدارى شىعارىلعان كولىكتەردى پايدالاناتىن كاسىپورىن رەتىندە گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنان ديپلوم الدى.