تەڭگە باعامى قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ تۇراقتىلىعىنىڭ ماڭىزدى ينديكاتورى بولىپ تابىلادى. ونىڭ بولاشاعى 2025 جىلى بىرنەشە نەگىزگى فاكتورلار مەن تاۋەكەلدەرگە بايلانىستى بولادى. بۇل فاكتورلاردى ەكى ساناتقا بولۋگە بولادى: سىرتقى فاكتورلار (مۇناي باعاسى، گەوساياسات، جاھاندىق نارىقتاعى دوللاردىڭ كۇشەيۋى) جانە ىشكى فاكتورلار (ينفلياسيا دەڭگەيى، ەكونوميكالىق رەفورمالار، ۇلتتىق بانكتىڭ اقشا-نەسيە ساياساتى).
1. سىرتقى فاكتورلار
مۇناي باعاسى
قازاقستان ەكونوميكاسى مۇناي ەكسپورتىنان تۇسەتىن كىرىستەرگە قاتتى تاۋەلدى. 2025 جىلعا ارنالعان مۇناي باعاسىنىڭ بولجامدارى ءارتۇرلى:
- مۇناي باررەلىنىڭ باعاسى 70-80 دوللار دەڭگەيىندە بولۋى مۇمكىن. بۇل قازاقستان ەكونوميكاسى ءۇشىن سالىستىرمالى تۇردە قولايلى.
- مۇناي باعاسىنىڭ تومەندەۋى تەڭگەگە قىسىم جاسايدى، سەبەبى ەكسپورتتان تۇسەتىن كىرىستەر ازايادى، ال يمپورتتىق شىعىندار ارتادى.
گەوساياسات
- رەسەيگە سالىنعان سانكسيالار قازاقستان ەكونوميكاسىنا جاناما تۇردە اسەر ەتەدى، سەبەبى بۇل ەل ءبىزدىڭ نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەسىمىز بولىپ تابىلادى.
- ورتالىق ازياداعى جانە قىتايمەن ساۋدا قاتىناستارىنداعى وزگەرىستەر دە تەڭگەگە اسەر ەتۋى مۇمكىن.
جاھاندىق دوللار كۇشەيۋى
- اقش-تاعى فەدەرالدىق رەزەرۆتىك جۇيەنىڭ (فرج) پايىزدىق مولشەرلەمەلەردى ارتتىرۋ ساياساتى دوللاردىڭ الەمدىك نارىقتا نىعايۋىنا اكەلەدى. بۇل دامۋشى نارىقتارداعى ۆاليۋتالاردىڭ، سونىڭ ىشىندە تەڭگەنىڭ، السىرەۋىنە ىقپال ەتەدى.
2. ىشكى فاكتورلار
ينفلياسيا دەڭگەيى
- ۇلتتىق بانكتىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا، 2024 جىلى ينفلياسيا 10-12% ارالىعىندا بولۋى مۇمكىن. بۇل تەڭگە ساتىپ الۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋىنە ىقپال ەتەدى.
- ينفلياسيانى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن ۇلتتىق بانك پايىزدىق مولشەرلەمەنى جوعارى دەڭگەيدە ۇستاپ تۇرۋى ىقتيمال. بۇل قارىز الۋعا جانە ەكونوميكالىق بەلسەندىلىككە اسەر ەتەدى.
بيۋدجەت شىعىندارى جانە سىرتقى قارىزدار
- قازاقستاننىڭ سىرتقى قارىزىنىڭ ءبىر بولىگى 2025 جىلى وتەلۋى ءتيىس، بۇل ۆاليۋتاعا قوسىمشا قىسىم تۇسىرەدى.
- بيۋدجەت تاپشىلىعىن جابۋ ءۇشىن ۇلتتىق قور قاراجاتىن پايدالانۋ تەڭگە وتىمدىلىگىنە اسەر ەتۋى مۇمكىن.
ينۆەستيسيالىق ساياسات
- مەملەكەت ىشكى جانە سىرتقى ينۆەستيسيالاردى تارتۋعا نازار اۋدارىپ وتىر. ەگەر وڭدەۋ ونەركاسىبى مەن ينفراقۇرىلىمدىق جوبالارعا كوپتەپ ينۆەستيسيا تارتىلسا، بۇل تەڭگە تۇراقتىلىعىن قولدايدى.
3. نارىق ساراپشىلارىنىڭ بولجامدارى
تەڭگە باعامى بويىنشا ءارتۇرلى بولجامدار بار:
- ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى: 2025 جىلى دوللار باعامى ورتاشا ەسەپپەن 470-480 تەڭگە دەڭگەيىندە بولۋى مۇمكىن.
- Halyk Finance: دوللار باعامى 495 تەڭگە شاماسىندا بولادى دەپ بولجايدى.
- قازاقستان قارجىگەرلەرى قاۋىمداستىعى: تەڭگە باعامى 500 تەڭگەگە دەيىن جەتۋى مۇمكىن.
4. نەگىزگى تاۋەكەلدەر
- مۇناي باعاسىنىڭ كۇرت قۇلدىراۋى.
- گەوساياسي شيەلەنىستەردىڭ كۇشەيۋى.
- اقش دوللارىنىڭ نىعايۋى.
- سىرتقى قارىزداردى ۋاقىتىلى وتەۋگە بايلانىستى قيىندىقتار.
5. مۇمكىندىكتەر
- تەڭگەنى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن ەكسپورتتى ءارتاراپتاندىرۋ (مۇنايدان باسقا سالالاردى دامىتۋ).
- ينۆەستيسيالاردى ۇلعايتۋ ارقىلى ءوندىرىستى دامىتۋ.
- ينفلياسيانى باقىلاۋ جانە حالىقتىڭ ساتىپ الۋ قابىلەتىن قولداۋ.
2025 جىلى تەڭگە باعامى سىرتقى جانە ىشكى فاكتورلاردىڭ ىقپالىنا تاۋەلدى بولادى. مۇناي باعاسىنىڭ تۇراقتىلىعى جانە ينفلياسيانى ءتيىمدى باسقارۋ تەڭگەنىڭ سالىستىرمالى تۇردە تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتە الادى. دەگەنمەن، دوللار باعامى 470-500 تەڭگە ارالىعىندا بولۋى ىقتيمال. ۇلتتىق بانك پەن ۇكىمەتتىڭ اقشا-نەسيە جانە ەكونوميكالىق ساياساتى تەڭگە باعامىنىڭ نەگىزگى تۇراقتاندىرۋشى فاكتورى بولىپ قالا بەرەدى.
تەڭگەنىڭ بولاشاعى تۇراقتى، ءبىراق بەلگىلى ءبىر تاۋەكەلدەر بار، سوندىقتان ەكونوميكالىق ساياسات پەن رەفورمالار ۇلكەن ءرول اتقارادى.