قازاقستاندا كەيىنگى جىلدارى ينتەرنەت-الاياقتىق 10 ەسەگە ارتقان. بىلتىردىڭ وزىندە ەلىمىزدە 11 مىڭنان استام سيفرلىق قىلمىس تىركەلىپ، ازاماتتار 18 ميلليارد تەڭگەcىنەن ايىرىلعان. ءتىپتى ءقازىر الاياقتار ادامنىڭ جەكە دەرەكتەرىن زەرتتەپ، سويلەۋ ءستيلىن كوشىرىپ، ءاتى-جونى جازىلعان "شىنايى كورىنەتىن" بانك كارتالارىن جاساپ، WhatsApp ارقىلى تانىستارىنان اقشا سۇرايتىن جاڭا ادىسكە كوشكەن. ال جابىرلەنۋشىلەر قاتارىندا تانىمال جۋرناليستەر، بلوگەرلەر جانە وزگە دە مەديا تۇلعالار بار. اqshamnews.kz ءتىلشىسى الاياقتاردىڭ قۇربانى بولا جازداعان كەيىپكەرمەن تىلدەسىپ، ماسەلەنى مايشاممەن قارادى.
"سالەم، ۋاقىتشا اقشا بەرە الاسىڭ با؟.."
ءدال وسىنداي ماتىنمەن الاياقتار بەلگىسىز بىرەۋلەردەن قوماقتى قاراجات سۇرايدى. بەلگىسىز دەۋگە كەلمەس، سەبەبى ولار بۇزۋدى كوزدەگەن اككاۋنت يەسىن ابدەن زەرتتەپ الاتىن بولعان. بۇل جولى الاياقتاردىڭ قارماعىنا وتاندىق تەلەارنالاردىڭ بىرىندە قىزمەت ەتەتىن جۋرناليست ءدۇريا قىدىربەك ىلىنگەن. ول وقيعانىڭ قالاي بولعانىن اڭگىمەلەپ بەردى.
"جاعداي 3 ماۋسىمدا بولدى. ادەتتەگىدەي جۇمىستا وتىرعان ەدىم. ارىپتەستەرىم حابارلاسىپ، WhatsApp-تان مەنىڭ اتىمنان اقشا سۇراپ جازعان حابارلامالار كەلگەنىن ايتتى. بىردەن اككاۋنتىمدى الاياقتاردىڭ بۇزىپ العانىن ءتۇسىندىم. مەندە نومەرى ساقتالعان كوپ تانىسىما، تانىس ەمەستەرگە دە، ءتىپتى تانىمال ارتىستەرگە جازىپ تاستاعان. تولاسسىز قوڭىراۋلار كەلىپ، مەنەن نە بولعانىن سۇراپ باستادى. كەيبىرى مەنىڭ جەكە نومەرىمدەگى بانككە اقشا اۋدارىپ باستادى. حاكەر تانىسىما جازىپ، كەڭەسىن سۇراپ، جەدەل تۇردە تەلەفونىمداعى WhatsApp اككاۋنتىم قوسىلعان قوندىرعىلاردى ءوشىرىپ تاستادىم جانە الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشالارىما ەسكەرتۋ جاساپ ۇلگەردىم"، دەدى ول.
ەڭ سوراقىسى - الاياقتار ءدۇريانىڭ سويلەۋ ءستيلىن، جەكە دەرەكتەرىن تولىق زەرتتەپ العان. ولار كەيىپكەردىڭ تانىستارىنا سونىڭ سويلەۋ ستيلىندە جازىپ، ءتىپتى تەگى مەن ەسىمى كورسەتىلگەن بانك كارتاسىن جولداعان.
"قۋانىشقا وراي، ەشكىم الاياق جىبەرگەن ەسەپشوتقا قاراجات اۋدارماعان. رەسەيلىك بانكقا تىركەلگەن "مەنىڭ ەسەپشوتىم" كوبىنىڭ كۇمانىن تۋعىزعان. مەن نەگىزى بوتەن كەلگەن ەشقانداي سىلتەمەلەرگە، ارتىق سايتتارعا كىرە بەرمەيمىن. حاكەر تانىسىمنىڭ ايتۋىنشا، بۇل نارسەگە WhatsApp اككاۋنتىمنىڭ كوپ قۇرىلعىعا قوسىلعانى سەبەپ بولۋى مۇمكىن. سول سەبەپتى جۇرت وسى نارسەنى قاپەردە ۇستاسا ەكەن دەيمىن"، دەيدى ءدۇريا قىدىربەك.
الاياقتار اككاۋنتتى قالاي بۇزىپ الادى؟
راسىمەن بۇل جاعداي ۋشىققاندا بىرنەشە ادام سيفرلىق الاياقتىقتىڭ قۇربانى بولار ەدى. الاياقتار كەز كەلگەن ادامنىڭ الدىنان شىعۋى مۇمكىن. وسى سەبەپتى NOVAHUB GROUP كومپانيالار توبىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ءىت مامانى - قانات يسرايلوۆتان كەڭەس سۇرادىق.
قانات يسرايلوۆ
قانات ەركىن ۇلى الاياقتاردىڭ جۇمىس ىستەۋ ادىستەرىن ءتۇسىندىرىپ بەردى. ونىڭ سوزىنشە، اككاۋنتتى بۇزىپ الۋدىڭ بىرنەشە جولدارى بار:
"WhatsApp-تى بۇزۋدىڭ نەگىزگى جولدارى – تىركەۋ كودىن ۇرلاۋ مەن فيشينگ. الاياقتار سىزگە جالعان سىلتەمەسى بار SMS جىبەرىپ، كودتى وزدەرىمەن بولىسۋگە يتەرمەلەيدى. سونداي-اق، وزدەرىن قولداۋ قىزمەتى رەتىندە تانىستىرىپ، كود سۇراۋى مۇمكىن. كەيدە “قاتەلەسىپ جىبەردىم، ماعان قايتا جىبەرشى” دەپ تە جازادى. سيرەك كەزدەسەتىن، ءبىراق اسا ءقاۋىپتى ءادىس – SIM-كارتانى ايىرباستاۋ. بۇل جاعدايدا الاياقتار بايلانىس وپەراتورىن الداپ، ءسىزدىڭ نومىرىڭىزگە جاڭا SIM راسىمدەپ، كودتاردى وزدەرى الادى. ەڭ ءجيى قولدانىلاتىن ادىستەر – الەۋمەتتىك ينجەنەريا مەن فيشينگ. ولار تەحنيكالىق ەمەس، پسيحولوگيالىق تاسىلدەر ارقىلى ءسىزدىڭ سەنىمىڭىزدى پايدالانادى" دەيدى مامان.
"تانىمال ادامدار كيبەرشابۋىلدارعا ءجيى ۇشىرايدى"
ءىت مامانى ءقازىر الاياقتار اقپاراتتىڭ اشىقتىعىن اسىرا پايدالانىپ، بۇزۋدى كوزدەگەن اككاۋنت يەلەرىن تولىعىمەن زەرتتەپ الاتىنىن ايتتى. ولارعا ادامنىڭ تانىمال بولعانى، تانىسىنىڭ كوپ بولعانى "مايداي جاعاتىن جاعداي".
"الاياقتار الدىمەن ادامنىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەرىندەگى اشىق دەرەكتەرىن زەرتتەيدى: فوتولار، دوستار، جۇمىس ورنى، سويلەۋ ءستيلى. LinkedIn، Instagram، Facebook – نەگىزگى اقپارات كوزدەرى. Google ىزدەۋ ارقىلى بۇرىنعى ماقالالار مەن سۇحباتتار تابادى. كەيدە تانىستارىنىڭ اككاۋنتتارىن بۇزىپ، سول جەردەن حات الماسۋلار مەن جەكە دەرەكتەردى كوشىرەدى. ماقسات – ادامنىڭ اتىنان سويلەپ، سەنىمگە كىرۋ" دەيدى قانات ەركىن ۇلى.
سۋرەت: depositphotos.com
سول سەبەپتى مامان مەديا كەڭىستىكتە جۇرگەن جاندارعا اسا ساق بولۋ كەرەگىن ايتتى.
تانىمال تۇلعالارعا دەگەن قوعامدىق سەنىم جوعارى، ال ولاردىڭ جەكە ءومىرى تۋرالى اقپارات – اشىق. الاياقتار ولاردىڭ اتىنان جازسا، كوبىرەك ادام سەنىپ، اقشا اۋدارۋى مۇمكىن. سونداي-اق، مۇنداي ادامداردىڭ بايلانىس ءتىزىمى كەڭ ءارى قۇندى. جۋرناليستەرگە، بلوگەرلەرگە جانە جالپى الەۋمەتتىك جەلىدە بەلسەندى جاندار جەكە جانە جۇمىس اككاۋنتتارىن بولەك ۇستاعانى دۇرىس" دەيدى ول.
الاياققا ۇرىنباس ءۇشىن نەنى ءبىلۋ كەرەك؟
مامان كەز كەلگەن ادام ءبىلۋى كەرەك ماڭىزدى كەڭەستەر ۇسىندى. اككاۋنتىمدى الاياق بۇزىپ الماسىن دەسەڭىز:
-
ەكى فاكتورلى اۋتەنتيفيكاسيانى قوسىڭىز.
WhatsApp-قا كىرۋ ءۇشىن SMS كودتان بولەك، 6 تاڭبالى PIN قاجەت بولادى. بۇل الاياقتاردىڭ تىركەۋ كودىن پايدالانىپ كىرۋىنە توسقاۋىل قويادى. -
كۇماندى سىلتەمەلەرگە كىرمەڭىز.
فيشينگتىك سايتتارعا اپاراتىن جالعان حابارلامالار ارقىلى دەرەكتەرىڭىزدى ۇرلاۋى مۇمكىن. تەكسەرىلمەگەن سىلتەمەدەن ساق بولىڭىز. -
راستاۋ كودتارىن ەشكىمگە بەرمەڭىز.
WhatsApp ەشقاشان راستاۋ كودىن سۇرامايدى. “قاتەلەسىپ كود جىبەرىپ قويدىم” دەگەن ءوتىنىش – الاياقتىڭ امالى. -
قۇپيالىق پارامەترلەرىن شەكتەڭىز.
سۋرەتىڭىزدى، ستاتۋس پەن “سوڭعى رەت كىرگەن ۋاقىتىڭىزدى” “تەك كونتاكتىلەرگە” نە “ەشكىمگە” كورىنبەيتىندەي ەتىپ ورناتىڭىز. -
WhatsApp پەن باسقا قوسىمشالاردى ۇنەمى جاڭارتىپ وتىرىڭىز.
جاڭا نۇسقالاردا قاۋىپسىزدىك ولقىلىقتارى جويىلادى. -
جەكە جانە كاسىبي اككاۋنتتاردى ءبولىپ ۇستاڭىز.
اسىرەسە جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر ءۇشىن بۇل — شابۋىل تاۋەكەلىن ازايتادى. -
قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا جانە WhatsApp قولداۋىنا بىردەن حابارلاسىڭىز.
اككاۋنتىڭىز بۇزىلسا – دوستارىڭىزدى ەسكەرتىپ، اككاۋنتتى قايتارۋ ءۇشىن رەسمي قولداۋ قىزمەتىنە جازىڭىز: support@whatsapp.com
سۋرەت: depositphotos.com
زاڭ نە دەيدى؟
زاڭگەر قۋات اۋعانبەك مۇنداي جاعدايلاردىڭ بىرنەشە باپ بويىنشا قۇقىقبۇزۋشىلىققا جاتاتىنىن ايتتى.
قۋات اۋعانبەك
زاڭگەر
قۋات مىرزا مۇنداي جاعدايلارعا كوز جۇما قاراۋعا بولمايتىنىن ايتتى.
"ەگەر ءسىزدىڭ اتىڭىزدان جالعان بانك كارتاسى اشىلىپ، WhatsApp اككاۋنتىڭىز بۇزىلسا – بۇل قىلمىستىق كودەكستىڭ 190-بابى (الاياقتىق)، 385-بابى (جالعان قۇجات جاساۋ) جانە 147-بابى (جەكە دەرەكتەردى زاڭسىز پايدالانۋ) بويىنشا جاۋاپكەرشىلىككە جاتادى. مۇنداي ارەكەتتەر – اۋىر قۇقىق بۇزۋشىلىق. بۇل جاعدايدا ءسىز جابىرلەنۋشى رەتىندە تانىلىپ، تەرگەۋ باستالۋى كەرەك،" – دەيدى زاڭگەر.
مۇنداي جاعدايدا نە ىستەۋ كەرەك؟
"الدىمەن پوليسياعا رەسمي ارىز ءتۇسىرىپ، سكرينشوتتار، بانك دەرەكتەرى جانە بارلىق حات-حابارلاردى دالەل رەتىندە ۇسىنىڭىز. سونىمەن قاتار، بانكىڭىزگە جالعان كارتا تۋرالى حابارلاپ، WhatsApp قولداۋ قىزمەتىنە اككاۋنتتىڭ بۇزىلعانىن جەتكىزۋ قاجەت. بۇل – قىلمىستىق ءىس، سوندىقتان ۇندەمەي قالماي، زاڭدى جولمەن قورعاۋ ىزدەڭىز،" – دەدى قۋات اۋعانبەك.