جاپ-جاسىل جەلەككە ورانعان شاعىن عانا كەنت. اربا جەككەن ات پەن جاياۋ جۇرگىنشىلەر عانا شاعىن شاھاردىڭ اجارىن كىرگىزگەندەي. بيىك قارا اعاشتار، سىلدىراپ اققان ارىق سۋى كوشە بويىنا ەرەكشە كورىك بەرگەن. نەبارى 300 مىڭعا جۋىق تۇرعىنى بار شاھاردىڭ 30-جىلداردىڭ سوڭى، ياعني سوعىس الدىنداعى كورىنىسىن وسىلاي ەلەستەتۋگە بولادى. بۇل كەزدە قالا باسشىلىعىنا (1939-1941) حاسەن بايۇزاقوۆ كەلدى.
قالالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى بولعان ول كورىكتەندىرۋ، كوگالداندىرۋ جۇمىستارىنا باسىم سيپات بەردى. قالاعا جاڭا مادەنيەت الىپ كەلۋدە جاڭا بەتبۇرىستارعا جول اشتى. قىسقاسى، وزگەلەردىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، قالا دەگەن ۇعىمنىڭ اراب تىلىنەن اۋدارعاندا مادەنيەت دەگەن ماعىنا بەرەتىنىن دە ەرەكشە ەسكەرىپ، ەكشەي كەلە جاڭا ۇلگىدەگى قالا سالۋ ۇردىستەرىنە بەت بۇردى.
بۇل رەتتە ەڭ الدىمەن قالادا شاعىن ءوندىرىس ورىندارىن سالۋدى قولعا الا باستادى. ويتكەنى، قالا حالقىنىڭ جىل سايىنعى ءوسىمى باستى نازاردا بولىپ، ولاردى جۇمىسپەن جەتكىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت بولدى. ونىڭ ۇستىنە وسى جىلدارى اۋىل حالقىنىڭ قالاعا قونىس اۋدارۋىنا مۇمكىندىكتەر جاسالا باستاعان. وسىعان وراي، ءبىر جاعىنان قازاق كسر-ىنىڭ دەپۋتاتى رەتىندە حاسەن بايۇزاقوۆتىڭ قالا بيۋدجەتىن قورعاۋعا زور مۇمكىندىگى دە بولدى. سونىڭ ارقاسىندا 1940 جىلى شاھار شارۋاشىلىعى سونى سەرپىنمەن دامىپ، قالا بيۋدجەتى 108،7 پايىزعا ورىندالىپ، 5561 مىڭ رۋبل كىرىسكە شىقتى. بۇل وندىرىستىك جاعىنان ەندى بەتبۇرىستار جاساي باستاعان شاھار ءۇشىن ايتۋلى تابىس ەدى. بۇل رەتتە شاھار باسشىسىنىڭ ەڭبەگى وكىمەت تاراپىنان جوعارى باعالانىپ، «ەڭبەك قىزىل تۋ» وردەنىمەن ماراپاتتالدى.
بار تىرشىلىگى ەندى قالىپتاسىپ، تامىرىنا قان جۇگىرە باستاعان شاھاردا توتەنشە جاعدايلارمەن بەتپە-بەت كەلۋگە تۋرا كەلدى. وسى كەزدە قالا ءىشىن كەنەتتەن ءورت شالدى. كەيبىر دەرەك كوزدەرىنەن ءمالىم بولعانىنداي، سوعىستىڭ العاشقى جىلدارىندا الماتىعا ىشكى رەسەيدەن اسكەري قورعانىستىق ماڭىزى زور زاۋىتتار مەن فابريكالاردى كوشىرىپ اكەلدى. سونىمەن قاتار، سىرتتان جاياۋ-جالپىلاپ، ارىپ-اشىپ جەتكەن حالىقتى دا باۋىرعا باسىپ، پانا بولۋ وڭايعا سوققان جوق. سونىمەن قاتار، وسى جىلدارى الماتىعا «ءموسفيلمدى» دە ۋاقىتشا كوشىرىپ اكەلگەن بولاتىن. مىنە، وسىناۋ تاعدىرلى ساتتە قالا باسشىسى ۇلكەن سابىرلىلىق تانىتىپ، ماسەلەنى شەشۋدە ايرىقشا ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىمەن كوزگە ءتۇستى.
ارينە، قالانى باسقارۋداعى ءار باسشىنىڭ ءوز قولتاڭباسى، ارتىندا قالعان ءىزى بولادى. حاسەن بايۇزاقوۆ شارۋاشىلىقتىڭ، ءوندىرىستىڭ شەبەر ۇيىمداستىرۋشىسى، ءوز كاسىبي مامانى بولۋمەن قاتار، شاھاردىڭ مادەني، رۋحاني دامۋىن دا باستى نازاردا ۇستاپ، ءوزىن يدەيالىق جاعىنان شىڭدالعان يدەولوگ رەتىندە دە تانىتتى.
بۇل رەتتە ول قازاقتىڭ زيالى، تانىمال ازاماتتارىمەن ارالاسا ءجۇرىپ، ولاردى قالا جۇمىسىنا تارتىپ، كوپ كەڭەسىپ وتىرۋدى داعدىعا اينالدىردى. ماسەلەن، ءابدىلدا تاجىبايەۆ، مالىك عابدۋلليندەرمەن ۇلكەن سىيلاستىقتا بولعان. بۇل كىسىنىڭ قىزى گۇلپاننىڭ ايتۋىنشا، شاكەن ايمانوۆپەن ەت باۋىر جاقىن دوس بولعان. بىر-بىرىنە ءجيى قوناققا بارىپ، ۇزاق ۋاقىت اڭگىمە-دۇكەن قۇراتىن كورىنەدى. ءتىپتى، ۇلى الماستىڭ كينو وپەراتورى بولۋى دا تەكتەن-تەك ەمە س ەدى. كەيىنىرەك الماس ش.ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى كينوحرونولوگياسىنىڭ ديرەكتورى بولدى.
«حاسەن بايۇزاقوۆ – الماتى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ العاشقى ءتوراعالارىنىڭ ءبىرى. ول كەزدە ءبىز ستۋدەنتپىز. بىلەتىنىم، سول ۋاقىتتا الماتىدا ۇكىمەت ءۇيى سالىنا باستادى»، – دەيدى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى حايدار ارىستانبەكوۆ.
قىسقاسى، حاسەن بايۇزاقوۆ الماتىنى كۇردەلى كەزەڭدە باسقارىپ، تىعىرىقتان شىعارۋدا دوستىڭ دا، دۇشپاننىڭ دا ءتىلىن تاۋىپ، جول تابا ءبىلدى.
ارينە، 50-جىلداردىڭ سۇرگىنى ونى دا اينالىپ وتپەدى. ونىڭ سوڭىنا شىراق الىپ ءتۇسۋشىلەر دە بولدى. وسى جولدا وعان قولداۋ بىلدىرگەن نار تۇلعانىڭ ءبىرى، قالالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى احمەت ءادىلوۆ ەدى. احاڭ وعان قورعان بولىپ قانا قويماي، پاتەر الىپ تا بەرگەن. ول كىسىنى حاسەن اعا «ءادىلەتتى ءادىلوۆ» دەپ وتىرادى ەكەن.
الماتىنى سوعىستىڭ الدىندا نەبارى ەكى جىل عانا باسقارعان، ايمانوۆتىڭ اينىماس دوسى بايۇزاقوۆ ونىڭ ەڭ كۇردەلى كەزەڭدەگى جاعدايىن باستان كەشتى. سودان دا ۇمىتىلمايدى.
قالي قوشقار ۇلى.