جۋىردا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ «2023 – 2025 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى» زاڭعا قول قويدى. اتالعان زاڭ جوباسى اياسىندا 2023 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ كۇنكورىس شەگى، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى، ايىپپۇل كولەمى، جالاقى مەن جاردەماقى مولشەرى، سونىمەن قوسا بيۋدجەتكە تولەنەتىن باسقا دا مىندەتتى تولەمدەردىڭ جاڭا مولشەرى بەلگىلەندى. بۇل تۋرالى Almaty-akshamy.kz Inform.kz-كە سىلتەمە جاساپ حابارلايدى.
ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش پەن ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرى
2023 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ كۇشىنە ەنەتىن «2023-2025 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى» زاڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى جانە الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ سالاسىنداعى زاڭنامانى جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان. بۇل قۇجاتتا بالا كۇتىمى بويىنشا جاردەماقى تولەۋ مەرزىمىن 1،5 جاسقا دەيىن ۇلعايتۋ، بازالىق زەينەتاقى مولشەرىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوتەرۋ، ىنتىماقتى زەينەتاقى مولشەرىن ەسەپتەۋ كەزىندە تابىستىڭ ەڭ جوعارى شەكتەلۋىن 46-دان 55 اەك-گە دەيىن ارتتىرۋ، ساقتاندىرىلعان ادامدار ءۇشىن جۇمىسىنان ايىرىلۋ بويىنشا الەۋمەتتىك تولەمدەر مولشەرىن ورتاشا ايلىق تابىستىڭ 45%-نا دەيىن ءوسىرۋ بويىنشا تۇزەتۋلەر قامتىلعان. وسىلايشا، 2023 جىلعا ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرى (ەتج) – 70 مىڭ تەڭگە، ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش (اەك) – 3 450 تەڭگە بولىپ بەكىتىلدى.
زەينەتاقى مولشەرى
مەملەكەتتىك بازالىق زەينەتاقى تولەمىنىڭ ەڭ تومەنگى مولشەرى 21 907 تەڭگە، ال ەڭ تومەنگى زەينەتاقى – 53 076 تەڭگە بولىپ جازىلعان. بازالىق الەۋمەتتىك تولەمدەردىڭ مولشەرىن ەسەپتەۋ ءۇشىن ەڭ تومەنگى كۇنكورىس كولەمى 40 567 تەڭگە مولشەرىندە ايقىندالعان. ايتا كەتەيىك، ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى 2021 جىلى – 34 302 تەڭگە بولسا، 2022 جىلى 36 018 تەڭگەنى قۇرادى.
ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى زەينەتاقى قاراجاتىن مەرزىمىنەن بۇرىن پايدالانۋدىڭ 2023 جىلعا ەڭ تومەن جەتكىلىكتىلىك شەگىن بەلگىلەدى. قور مالىمەتىنشە، 2023 جىلعا بەلگىلەنگەن ەڭ تومەن جەتكىلىكتىلىك شەگى جاس مولشەرىنە بايلانىستى 3-تەن 10 ميلليون تەڭگەگە دەيىنگى سوما بولادى. بەكىتىلگەن ادىستەمەگە سايكەس، ەڭ تومەنگى جەتكىلىكتى شەك شامالارى ءار جاس مولشەرى ءۇشىن جەكە انىقتالادى جانە بولاشاق زەينەتاقى تولەمدەرى مەن زەينەتاقى جارنالارىنىڭ ءوسۋىن (يندەكستەلۋىن) ەسكەرەدى. ناقتىراق ايتقاندا، ەڭ تومەنگى جەتكىلىكتىلىك شەگى - بۇل سالىمشىنىڭ زەينەتكە شىققاننان كەيىن ەڭ تومەنگى بازالىق زەينەتاقىمەن قوسا ەڭ تومەنگى زەينەتاقىدان كەم ەمەس جيىنتىق تولەمدەر الۋى ءۇشىن شوتىندا قالۋعا ءتيىستى ەڭ تومەنگى سوما. وسىلايشا، 2023 جىلى 20 جاستاعى سالىمشى زەينەتاقى شوتىنداعى 3 ملن 260 مىڭنان، 30 جاستاعى سالىمشى 4 ملن 580 مىڭنان، 40 جاستاعى سالىمشى 6 ملن 100 مىڭنان، 50 جاستاعى سالىمشى 7 ملن 860 مىڭنان، 60-62 جاستاعى سالىمشىلار 9 ملن 890 مىڭنان اسقان سومانى مەرزىمىنەن بۇرىن پايدالانا الادى.
بالا كۇتىمى بويىنشا بەرىلەتىن تولەمدەر
مەملەكەت باسشىسى حالىققا جولداۋىندا بالا كۇتىمى بويىنشا بەرىلەتىن تولەم مەرزىمىن ءبىر جارىم جىلعا دەيىن ۇزارتۋدى تاپسىرعان ەدى. مۇنداي تولەم بيۋدجەتتەن عانا ەمەس، مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان دا تولەنەدى. ونى الۋ ءۇشىن جالاقىدان مىندەتتى تۇردە تۇراقتى جارنا اۋدارىلىپ تۇرۋى قاجەت. 2023 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ وسى تولەم ءبىر جارىم جىلعا ۇزارتىلادى. 2022 جىلى تۋعان بالا ءۇشىن تولەم اۆتوماتتى تۇردە جارتى جىلعا سوزىلادى. ال 1 قاڭتاردان كەيىن تۋعان بالاعا بىردەن ءبىر جارىم جىلعا تاعايىندالادى. سونىمەن قوسا، تولەم الۋشى جۇمىسقا ءبىر جارىم جىلدان ەرتە شىققان جاعدايدا الەۋمەتتىك تولەمنىڭ مولشەرى مەملەكەتتىك جاردەماقى دەڭگەيىندە ساقتالادى.
بالا تۋعانعا دەيىنگى ەكى جىلدا الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە 6 ايدان از ۋاقىت قاتىسقان اتا-انا جۇمىس ىستەمەيتىن ادامدارمەن قاتار رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن تولەنەتىن بالا كۇتىمى بويىنشا مەملەكەتتىك جاردەماقى الادى. دەكرەتكە دەيىن جۇمىس ىستەگەن ايەلدەردىڭ بالا كۇتىمىنە بايلانىستى الاتىن اي سايىنعى الەۋمەتتىك تولەمى بولەك ەسەپتەلەدى. ياعني، كەيىنگى 2 جىل ىشىندەگى جالپى تابىستى 24 ايعا ءبولىپ، مەملەكەت بەكىتكەن 0،4 كوەففيسيەنتكە كوبەيتىپ، ودان شىققان سومادان 10% زەينەتاقى جارناسىن الىپ تاستاۋ كەرەك.
بالا كۇتىمىنە بايلانىستى ءسابي ءبىر جارىم جاسقا تولعانشا اي سايىن تولەنەتىن جاردەماقى مولشەرى ءبىرىنشى بالاعا – 5،76 اەك نەمەسە 19 872 تەڭگەنى قۇراسا، ەكىنشى بالاعا – 6،81 اەك نەمەسە 23 495 تەڭگە، ءۇشىنشى بالاعا – 7،85 اەك نەمەسە 27 083 تەڭگە، ءتورتىنشى جانە ودان دا كەيىنگى بالاعا – 8،9 اەك نەمەسە 30 705 تەڭگەنى قۇرايدى.
2023 جىلى كوپ بالالى انالارعا، ياعني ءتورت جانە ودان دا كوپ بالاسى بار وتباسىعا تولەنەتىن جاردەماقى مولشەرى دە ارتادى. ماسەلەن، 4 بالاعا 16،03 اەك نەمەسە 55 304 تەڭگە، 5 بالاعا 20،04 اەك نەمەسە 69 138 تەڭگە، 6 بالاعا 24،05 اەك نەمەسە 82 973 تەڭگە، 7 بالاعا 28،06 اەك نەمەسە 96 807 تەڭگە، 8 بالاعا 32 اەك نەمەسە 110 400 تەڭگە تولەنەدى. ال سەگىز بالادان كوپ بالاسى بار وتباسىلارعا ودان كەيىنگى ءار بالا ءۇشىن 4 اەك-تەن (13 800 تەڭگە) قوسىلادى. ياعني، 9 بالاعا 36 اەك (124 200 تەڭگە)، 16 بالاعا 64 اەك (220 800 تەڭگە).
سونىمەن قوسا «التىن القا»، «كۇمىس القا» العان كوپ بالالى ايەلدەرگە 2023 جىلى اي سايىن 6،4 اەك نەمەسە 22 080 تەڭگە مەملەكەتتىك جاردەماقى تولەنەدى. ال 2023 جىلى مۇگەدەكتىگى بار بالالاردى تاربيەلەپ وتىرعان اتا-اناعا، قامقورشىعا تولەنەتىن جاردەماقى مولشەرى 56 794 تەڭگە بولىپ بەكىتىلدى. ايتا كەتەيىك، 2022 جىلدىڭ 1 ساۋىرىنەن باستاپ اەك-تىڭ ەكى مولشەرى قولدانىلىپ ءجۇر. العاشقىسى جاردەماقى مەن باسقا دا الەۋمەتتىك تولەمدەردى (3 180 تەڭگە) تولەۋگە پايدالانىلسا، ەكىنشىسى – ايىپپۇلدار مەن سالىق جانە باسقا دا تولەمدەر ءۇشىن قولدانىلادى (3 063 تەڭگە).
ايىپپۇل مولشەرىندەگى وزگەرىستەر
2023 جىلى اۆتوموبيل قوزعالىسىنىڭ جىلدامدىعىن 10-20 كيلومەترگە ارتتىرعانى ءۇشىن جۇرگىزۋشىلەر 5 اەك نەمەسە 17 250 تەڭگە ايىپپۇل تولەيتىن بولادى. ءقازىر بۇل ايىپپۇل كولەمى - 15 315 تەڭگە. ال ساعاتىنا 20-40 كيلومەترگە ارتتىرسا، 10 اەك نەمەسە 34 500 تەڭگە مولشەرىندە ايىپپۇل سالىنادى، بيىل - 30 630 تەڭگە. جىلدامدىقتى ساعاتىنا 40 كيلومەتردەن اسىرعانى ءۇشىن 20 اەك نەمەسە 69 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل تولەيدى. بۇل 2022 جىلى 61 260 تەڭگەنى قۇراعان بولاتىن. ال اكىمشىلىك جازا قولدانىلعاننان كەيىن ءبىر جىل ىشىندە جىلدامدىقتى قايتا ارتتىرعان جاعدايدا 30 اەك نەمەسە 103 500 تەڭگە ايىپپۇلمەن جازالانادى. ءقازىر بۇل ايىپپۇل كولەمى 91 890 تەڭگەنى قۇراپ وتىر.
كولىك جۇرگىزۋگە قۇقىعى جوق ازاماتتار قانشا ايىپپۇل تولەيدى؟
اۆتوكولىكتى جۇرگىزۋگە قۇقىعى جوق جۇرگىزۋشىگە 20 اەك نەمەسە 69 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل سالىنادى، 2022 جىلى ول - 61 260 تەڭگە.
كولىكتى جۇرگىزۋ قۇقىعىنان ايىرىلىپ، كولىك ايداعانى ءۇشىن 50 اەك نەمەسە 172 500 تەڭگە ايىپپۇل سالىنادى نە 20 تاۋلىككە قاماۋعا الىنادى.
جول بەلگىلەرىن ەلەمەگەن جاعدايدا...
جول بەلگىلەرى مەن ونىڭ تالاپتارىن ساقتاماعانى ءۇشىن 3 اەك نەمەسە 10 350 تەڭگە ايىپپۇل تولەيدى. ءقازىر ول - 9 189 تەڭگە.
باعدارشامنىڭ «قىزىلىنا» توقتاماعان نەمەسە جول ديسپەچەرىنىڭ تىيىم سالۋ قيمىلىنا قۇلاق اسپاعان جايعدايدا 10 اەك نەمەسە 34 500 تەڭگە ايىپپۇل سالىنادى. 2022 جىلى 30 630 تەڭگە بولدى. قۇقىق بۇزۋدى قايتالاسا، ايىپپۇل كولەمى 15 اەك، بۇل دەگەنىڭىز 2022 جىلعى 45 945 تەڭگەنىڭ ورنىنا 51 750 تەڭگەگە دەيىن وسەدى. جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن بۇزىپ، جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى، جول جيەكتەرى نەمەسە تروتۋارمەن جۇرسە، 15 اەك نەمەسە 51 750 تەڭگە ايىپپۇل تولەيدى، ءقازىر ول 45 945 تەڭگەنى قۇراپ وتىر.
ايالداما/اۆتوتۇراق ەرەجەسىن بۇزعان جاعدايدا...
كولىكتى تۇراققا دۇرىس قويماعان جاعدايدا دا سالىناتىن ايىپپۇل مولشەرى ارتتى. مىسالى، ايالداما نەمەسە اۆتوتۇراق قاعيدالارىن بۇزعاندارعا 5 اەك نەمەسە 17 250 تەڭگە ايىپپۇل سالىنادى. 2022 جىلى ول - 15 315 تەڭگە.
تروتۋاردا، گۇلزارلاردا، بالالار جانە سپورت الاڭدارىنا كولىگىن قويىپ كەتىپ، سونداي-اق باسقا دا اۆتوكولىكتەردىڭ جۇرۋىنە كەدەرگى جاساسا، 10 اەك نەمەسە 34 500 تەڭگەگە دەيىن ايىپپۇل تولەيدى، قازىرگى تاڭدا ول 30 630 تەڭگەنى قۇرايدى.
اقىلى تۇراققا اقشا تولەمەگەن جاعدايدا 3 اەك نەمەسە 10 350 تەڭگە ايىپپۇل سالىنادى، 2022 جىلى 9 189 تەڭگە بولعان ەدى.
قىزمەتكەردىڭ كولىكتى توقتاتۋ تۋرالى تالابىن ورىنداماعان جاعدايدا 40 اەك نەمەسە 138 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل سالىنادى. ايتا كەتەيىك، ايىپپۇلدىڭ بۇل ءتۇرى 11 قىركۇيەكتە اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسكە تۇزەتۋلەر ەنگىزىلگەن كەزدە ونىڭ مولشەرى وسكەن بولاتىن. قازىرگى كەزدە 30 اەك نەمەسە 91 890 تەڭگەنى قۇرايدى. ال ءبىر جىل ىشىندە قايتالاپ بۇزعانى ءۇشىن 5 تاۋلىككە دەيىنگى مەرزىمگە قاماۋعا الىنىپ، ماشينا ايداۋ قۇقىعىنان ايىرىلادى. كولىك جۇرگىزۋ قۇقىعىنان ايىرىلعان ازاماتتار جولدا پوليسياعا توقتاماي ءوتىپ كەتسە، 60 اەك ايىپپۇل سالىنادى، ال بۇل 2023 جىلى 207 مىڭ تەڭگە بولماق.
جولاۋشىلار مەن جۇكتەردى تاسىمالداۋ ەرەجەلەرىن بۇزىپ، قاۋىپسىزدىك بەلبەۋىن تاقپاعان جانە رۋلدە وتىرىپ، تەلەفوندى پايدالانعان جاعدايدا 5 اەك ايىپپۇل سالىنادى، ياعني 2023 جىلى 17 250 تەڭگە بولماق. ال 2022 جىلى بۇل 15 315 تەڭگە بولدى.
جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە قاتىستى ايىپپۇلدار
جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان ورىندارداعى جول قوزعالىسىنا قاتىستى ەرەجەلەر ورىندالماسا، 6 126 تەڭگەنىڭ ورنىنا 6 900 تەڭگە - 2 اەك مولشەرىندە ايىپپۇل سالىنادى. ءبىر جىل ىشىندە قايتالانسا، ايىپپۇل كولەمى بىردەن 10 اەك-كە دەيىن ارتىپ، 30 630 تەڭگەنىڭ ورنىنا 34 500 تەڭگە تولەيتىن بولادى.
جول ەرەجەسىنە قاتىستى باسقا دا ايىپپۇل كولەمى
اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسكە قىركۇيەك ايىندا پوليسيا قىزمەتكەرلەرى مەن تەرگەۋشىلەردىڭ قىزمەتتىك مىندەتتەرىن اتقارۋ كەزىندە ولاردىڭ زاڭدى وكىمدەرىنە باعىنبايتىندار نەمەسە ولاردىڭ جۇمىسىنا كەدەرگى كەلتىرەتىندەر ءۇشىن 30 اەك - 103 500 تەڭگە مولشەرىندە ايىپپۇل سالۋدى نەمەسە 15 تاۋلىككە دەيىن قاماۋعا الۋدى كوزدەيتىن وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. 2022 جىلى بۇل ايىپپۇل 91 890 تەڭگەنى قۇراعان ەدى. ءبىر جىل ىشىندە تاعى دا قايتالانسا، 15-تەن 20 كۇنگە دەيىن قاماۋعا الىنادى. قاماۋعا الىنباعاندار ءۇشىن جازا رەتىندە 50 اەك - 175 500 تەڭگە (2022 جىلى 153 150 تەڭگە) مولشەرىندە ايىپپۇل سالىنادى. قوعامدىق ورىندا تۇكىرگەنى ءۇشىن، سونداي-اق بەلگىلەنبەگەن جەرلەردە قوقىس تاستاعانى ءۇشىن 5 اەك نەمەسە 17 250 تەڭگە ايىپپۇل سالىنادى. ال قايتالانعان جاعدايدا 10 اەك-كە نەمەسە 34 500 تەڭگە تولەيتىن بولادى.