Maman keńesi: Jyljymaıtyn múlikke qarajatty qalaı tıimdi salýǵa bolady
Basynda baspanasy bar adamdar taǵy bir turǵyn úı satyp alýdy tıimdi ınvestısıa nemese jeke qarajatty saqtaýdyń joly retinde qarastyratyny jasyryn emes. Mundaı ınvestısıanyń negizi bar: Qazaqstanda jyljymaıtyn múlikke baǵa qashanda joǵarylap jatyr, al iri qalalarda páter jaldaý turaqty suranysqa ıe. Jyljymaıtyn múlikke qarajatty qalaı tıimdi salýǵa bolady, zańdy buzbaı tabysqa qalaı qol jetkizýge bolatyny jaıynda marketolog maman Sergeı Ýzdenov aıtyp berdi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Satyp alyp, qaıta satý
«Bul - qolynda bastapqy kapıtaly bar adamdar úshin jyljymaıtyn múlikti satyp alyp, paıda tabýdyń eń qarapaıym ádisi der edim. Osy rette, kópshiliktiń pikirine qaramastan, jyljymaıtyn múlikti alyp satý úshin qomaqty qarajat qajet etilmeıdi. Bizdiń tájirıbemizde alyp-satýda quny 10-25 mln teńge bolatyn páterler suranysqa ıe. Turǵyn úıge degen suranysty tipti pandemıa men daǵdarys ta basa almady. 2021 jyldyń 8 aıy ishinde Qazaqstanda turǵyn úıdi satyp alý-satý boıynsha 370 150 mámile iske asqan. Naryqtaǵy úderiske qaraıtyn bolsaq, jyldyń sońyna deıin bul kórsetkish óse beredi», – dedi Sergeı Ýzdenov.
Páter satyp alýda tıimdi salym jasaý úshin ony qurylystyń bastapqy kezeńinde satyp alǵan jón, satylymdar endi ǵana bastalǵanda baǵa qashanda arzandaý bolady. Al satyp alý jaıynda kóp oılansańyz, baǵa ár sharshy metr úshin aı saıyn óse beredi.
«Qurylys endi bastalǵan kezde satyp salý úshin eń bastysy senimdi qurylys kompanıasyn tańdaý kerek. Óıtkeni, eger qurylys nysany uzaq merzim boıy salynyp, nemese eń qaterlisi – qurylys múlde toqtap qalatyn bolsa, onda jyljymaıtyn múlikten tabys turmaq, salynǵan qarajatty qaıtarý qıynǵa soǵady. Táýekelderdi azaıtý úshin naryqqa egjeı-tegjeı zertteý júrgizý kerek. Qurylys kompanıasynyń tájirıbesine, klıentterdiń kompanıaǵa degen pikirin zerdeleńiz. Eger qandaı da bir kompanıaǵa sátti salym jasaǵan bolsańyz, kelesi joly da sol kompanıanyńóf kómegine júgingen durys», – dep atap ótti maman.
Eń tıimdisi osyndaı salymdardyń merzimin klıent ózi retteı alady jáne kez kelgen jaǵdaıda salym aqtalady. Kapıtal aınalymyn tez alǵysy keletinder jyljymaıtyn múlikti qurylystyń erte kezeńinde-aq satady.
«Bul kezeńde siz áli páter ıesi emes ekenińizdi túsinýińiz kerek. Shyn máninde, siz brondaý kelisimshartyn nemese úlestik qatysýdy ǵana satasyz. Mundaı mámilelerden tabys úlken bolmaıdy, orta eseppen shamamen 10%, biraq turǵyn úı paıdalaný kezeńine jaqyndaǵan saıyn baǵa ósedi. Satýdyń bul nusqasynda óz plústary bar – siz satýdan tabys salyǵyn tólemeısiz, óıtkeni zańdy turǵyda menshik ıesi bolmadyńyz. Kez kelgen mámileni mindetti túrde notarıýstyń qatysýymen júrgizip, barlyq qujatty tekserińiz», – dep keńes beredi Sergeı Ýzdenov.
Al asyqpaı, kóbirek tabys tapqysy keletinder qurylystyń aıaqtalyp, úı paıdalanýǵa berilgenin kútedi. Sol kezde turǵyn úı baǵasy eki ese ósedi. Naryqta páterdi kóship kirýge daıyn kúıinde usynatyn qurylys kompanıalary bar. Sonymen qatar páterdiń qunyn ósirý úshin jaqsy jóndeý júrgizýge bolady. Biraq bul jerde jóndeý jumystaryna ketken shyǵyndy durys eseptep alǵan jón, keıde shyǵyn tapqan tabystan kóp bolyp, eńbek zaıa ketedi.
Sonymen qatar eger siz páter ıeligińizge ótken soń bir jyl ótpesten ony satatyn bolsańyz, sizge jeke tabys salyǵyn tóleýge tura keletinin bilgen jón. Qazaqstan rezıdentteri úshin salyq kólemi páterdi satý men satyp alý baǵasy arasyndaǵy aıyrmashylyqtyń 10% quraıdy. Siz olardy salyq organyna deklarasıa tapsyryp, esepti kezeń jabylǵannan keıin (kelesi jyldyń naýryzy) búdjetke salyq retinde tóleısiz.
Páterdi jalǵa berý
İri qalalarda, ásirese, Nur-Sultan men Almatyda páterlerdi keıin jalǵa berý úshin satyp alý keń qoldanys tapqan. Jyljymaıtyn múlikti jalǵa alý naryǵyndaǵy sońǵy ózgerister bul baǵyttyń tıimdi ekenin kórsetýde. Bıyl múlde shyǵyndalmaı, páterdi jalǵa berýshiler óz tabysyn 30%-dan 65%-ǵa deıin ulǵaıtty. Bul ósimdi lokdaýn áserinen ýaqytsha qubylys dep sanaǵannyń ózinde keri serpin naryqqa aıtarlyqtaı sezilmeıdi.
Jalǵa berý úshin jyljymaıtyn múlikti qaıtalama naryqtaǵy turǵyn úılerden de, qurylys salýshynyń jańa páterlerinen de qarastyrýǵa bolady. Birinshi jaǵdaıda, siz daıyn páterge ınvestısıa salasyz jáne siz birden kiris ala bastaısyz, biraq mundaı daıyn páterdiń quny qymbatyraq bolýy múmkin. Sonymen qatar, amortızasıaǵa qarajat berý kerek – kosmetıkalyq jóndeý, santehnıkany jańartý, turmystyq tehnıka nemese jıhazdy aýystyrý shyǵyndary jasalýy múmkin.
«Jyljymaıtyn múlikti qurylys kompanıasynan ala otyryp, siz baǵa turǵysynan utasyz. Onyń ústine sýdaı jańa úı paıdalanýdyń alǵashqy jyldary kóp shyǵyndy qajet etpeıdi. Biraq, jańa páterge jóńdeý jumystary men jıhazǵa qarajat salý kerek bolady. Eger osy sharýaǵa saýatty kirisse, az qarajatpen-aq tyńdyrýǵa bolady. Sondyqtan jańa úıden páterdi jalǵa berý úshin satyp alýda qurylys kompanıasynan jóndeý jumystary júrgizilgen daıyn úı alǵan jaqsy. Óz tájirıbemizge súıenip aıtatyn bolsam, qurylys kompanıalary aqshyl tústerde, zamanaýı bazalyq dızaın usynady», – dep túsindirdi marketolog.
Páterdi ári qaraı jalǵa berý úshin satyp alýda turǵyn úıdiń ornalasqan jerin, lokasıasy men sapasyna nazar aýdarǵan jón.
«Infraqurylym damyǵan, ákimshilik aýdandarda ornalasqan úılerdi tańdaǵan durys. Bala-shaǵasy bar otbasylar úshin úıdiń qasynda balabaqsha, mekteptiń ornalasqany mańyzdy. Sonymen qatar úıdiń ishindegi jeke parkıng onyń tartymdylyǵyn arttyra túsedi, isker, belsendi adamdar úshin birinshi kezektegi qajettilik», – deıdi Sergeı Ýzdenov.
Jyljymaıtyn múlik sektorynda koronavırýs ta ózgeris engizdi, páter izdeýshiler keń páterlerdi, janynda sapaly medısınalyq qyzmet kórsetilýine nazar aýdarady.
«Sapaǵa mán berý kerek, olqylyqtar qaıtalama úılerde de, jańa úılerde de bolýy múmkin. Qandaı qurylys materıaldary paıdalanylǵanyn baıqańyz. Úı tańdarda barlyǵy mańyzdy, óıtkeni úıdiń jyly bolýy, dybys ótkizbeıtin qabattyń bolýy, tozýǵa tózimidiligi materaıl sapasyna baılanysty. Sondyqtan ýaqytpen synalǵan, turǵyn úıleri jaqsy, senimdi qurylys kompanıasyn tańdaǵan jón», – dep sanaıdy Ýzdenov.
Qarjylyq jaǵyna keletin bolsaq, Qazaqstanda páterdi jalǵa berýge tabys salyǵy salynatynyn este saqtaý kerek. Bul maqsatqa jeke kásipkerlik ashý mindetti emes. Onyń bir joly – búdjetke aı saıyn biryńǵaı jıyntyq tólem aýdaryp otyrýǵa bolady. Bul bekitilgen soma: oblystyq jáne respýblıkalyq mańyzy bar qalalar úshin 1 AEK jáne qalǵan eldi mekender úshin 0,5 AEK. Bul - tólemde tabys shekteýleri bar bolǵanymen, bir nemese eki páteri bar páter ıeleri úshin óte qolaıly tólem formasy.
Joǵaryda atalǵan barlyq mysaldar turǵyn úıge ǵana qoldanylatynyn aıta ketý kerek. Komersıalyq jyljymaıtyn múlikti de paıdaly uzaq merzimdi jáne qysqa merzimdi ınvestısıa retinde qarastyrýǵa bolady.