Búgin Májiliste tarıhı-mádenı murany saqtaý, qorǵaý jáne arheologıa qyzmetin retteý máselelerine arnalǵan zań jobasy qaraldy. Depýtat Asqat Aımahambetov óz baıandamasynda bul qujattyń Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń Ulttyq quryltaıda bergen tapsyrmalaryn oryndaý maqsatynda ázirlengenin atap ótti, - dep habarlaıdy aqshamnews.kz tilshisi.
"Usynylǵan zań jobasy - Prezıdent tapsyrmasynyń naqty oryndalýy. Bul - depýtattar men ǵalymdardyń birlesip jasaǵan ortaq eńbegi", - dedi Aımahambetov.
Depýtattyń aıtýynsha, zań jobasy arheologıa salasyndaǵy qordalanǵan máselelerdi sheshýge baǵyttalǵan. Ol birneshe ózekti problemany jáne olardy retteýdiń jańa tetikterin atap ótti.
Birinshi másele - lısenzıalaý júıesiniń tıimsizdigi
Depýtattyń aıtýynsha, búginde arheologıa salasynda lısenzıalar merzimsiz jáne eskertkishtiń barlyq túrimen jumys isteýge birdeı beriledi. Mysaly, uıym bir ret lısenzıa alsa, odan keıin onyń mamandary bar ma, biliktiligi jetkilikti me - eshkim ony teksermeıdi. Sol lısenzıamen ol ómir boıy, esh shekteýsiz, esh mindettemesiz mádenı muramyzben jumys isteı beredi.
"Taǵy bir problema - arheologıalyq jáne restavrasıalyq jumystarǵa, bir ǵana lısenzıanyń berilýi. Formaldy túrde onyń jeke sanaty bolǵanymen, is júzinde ol osy eki salanyń aıyrmashylyǵyn tolyǵymen eskermeıdi. Sonyń kesirinen restavratorlar qazba jumystarymen, al arheologtar restavrasıamen aınalysyp júrgen derekter bar", - dedi ol.
Endi eki bólek lısenzıa bolady - arheologıaǵa bólek lısenzıa, restavrasıaǵa bólek. Lısenzıanyń naqty merzimi bolady - 5 jyl. Ár lısenzıa úshin arnaıy biliktilik talaptary engiziledi.
Ekinshi. Arheologıa salasyndaǵy derekter haosy
"Kim, qaı jerde, qandaı qazba jumystaryn júrizdi? Ne tabyldy? Ǵylymı ádistemege sáıkes pe? Onyń esebi - tolyq belgisiz. Memleketke tolyq, ári senimdi aqparat jetpeıdi. Tek eskertkishter tiziminiń ózi qazir 42 tizimderde shashyranqy túrde. Al qazba jumystary boıynsha, esepterdi eshkim eshqaıda ótkizbeıdi. Iaǵnı qazbalar bar, biraq esepter joq. Tabylǵan JEKE jádigerler bar, biraq jappaı jádigerler men materıaldar joq. Nátıjesinde keıbir eskertkishter qaıta-qaıta zerttelinse, endi bireýleri múlde qaraýsyz qalyp, joıylyp ketip jatyr", - dedi ol.
Depýtattyń sózinshe, endi osynyń barlyǵy bir sıfrlyq júıede bolady.
Úshinshi másele - birińǵaı ǵylymı úılestirýdiń bolmaýy
"Qazir arheologıalyq jumystardy ǵylymı turǵyda baqylaıtyn, úılestiretin naqty mekeme joq. Kim qalaı isteımin dese, solaı isteıdi - bireýi mýzeımen, bireýi ákimdikpen, bireýi jeke ózi betimen áıteýir bilgenin istep júr", - dedi depýtat.
Álkeı Marǵulan atyndaǵy Arheologıa ınstıtýtynyń bazasynda endi Ulttyq arheologıalyq qyzmet qurylady.
Tórtinshi másele - tabylǵan jappaı jádigerler men materıaldardy saqtaý júıesiniń joǵy
Depýtattyń sózinshe, arheologıalyq materıaldardyń Memlekettik qory jasalady.
Mýzeılik qundylyǵy bar jeke jádigerler - mýzeıge beriledi zańda bekitelgendeı. Al jappaı jádigerler men tabylǵan materıaldar - depozıtarııde, ǵylymı ortaǵa ashyq, qaýipsiz jaǵdaıda saqtalady.
Besinshi másele - qazbadan keıin arheologıalyq obektini óz keıpinde saqtaý men aınalasyn qalpyna keltirý
Keı arheologıalyq jumystardan keıin qazba orny jabylmaıdy, rekýltıvasıa tolyǵymen jasalmaıdy, tipti eskertkishterdiń ózi búlinedi. Jobada árbir arheolog qazbadan keıin jerdi qalpyna keltirý týraly, ıaǵnı konservasıa-rekýltıvasıa jumystaryn júrgizý boıynsha talaptar naqtylanady.
Damý men murany saqtaýdyń qaqtyǵysy
Búgin jol, sý qoımasy, elektr jelisi sıaqty qurylys jumystary keıde eskertkishter ornalasqan jerlerden ótedi. Bul eskertkishter joǵalmaý úshin, aldyn ala ekspertıza júrgizilýge tıis. Biraq qoldanystaǵy erejelerge sáıkes, arheologıalyq jumystar tek josparǵa saı ǵana júrgizilýi múmkin. Mamandardyń aıtýynsha bekitilgen josparda búgin 70 jýyq qazbalar bolsa, rasynda 300 jýyq qazbalar júrip jatyr. Iaǵnı onyń kóbi esepke alynbaǵan, baqylaýdan da tys qalýda.
Jetinshi másele - zańsyz qazbalar
"Biz tek eskertkishterdi emes, sonymen birge tarıhı qundylyǵy joǵary jádigerlerdi de joǵaltyp jatyrmyz. Qundy zattar shetelge ketip, "qara naryqta" satylyp jatyr. Kóp jaǵdaıda olardy metal izdegishter men arnaıy qurylǵylar arqyly taýyp alady. Sondyqtan zań jobasynda metal izdegishter men osyndaı qurylǵylardy lısenzıasyz paıdalanýǵa tikeleı tyıym salý usynylǵan", - dedi Aımaǵambetov.