Qazaqstanda áleýmettik-ekonomıkalyq máselelerdiń kóleńkesinde qalyp qoımaıtyn bir qubylys bar — ol lýdomanıa, ıaǵnı oıynqumarlyq. Jańa Qazaqstannyń búgingi kúni árbir qıyndyqty osy qubylyspen baılanystyrýy qalypty jaǵdaıǵa aınaldy. Biraq, bul máseleniń shynaıy masshtaby qandaı jáne ony bizdiń qoǵamda oryn alyp otyrǵan barlyq qasiretterdiń negizgi sebebi dep aıtýǵa bola ma?
Lýdomanıa — bul kezdeısoq paıda bolǵan qubylys emes. Qumar oıyndarǵa táýeldilik, ásirese, áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıy nashar halyqtyń arasynda taralýy yqtımal. Kedeılik, jumyssyzdyq, áleýmettik teńsizdik, psıhologıalyq turaqsyzdyq — osynyń barlyǵy lýdomanıanyń negizi bolýy múmkin. Árıne, qumar oıyndardyń qoljetimdiligi men olardyń jarnamasy bul jaǵdaıdy odan ári ýshyqtyrady.
Qazaqstanda qumar oıyndardyń keń taralýy men oǵan qoljetimdilik máselesi búgingi qoǵam úshin ózekti bolyp otyr. Jańa zańnamada engizilgen shekteýlerdiń ózine qaramastan, lýdomanıanyń taralýy báseńdemeı otyr. Jurttyń oı-órisi ózgermeıinshe, zańnamalyq shekteýlerdiń óz nátıjesin berýi ekitalaı.
Resmı derekter boıynsha, Qazaqstanda tek 19 adamǵa lýdomanıa dıagnozy qoıylǵan. Bir qaraǵanda, bul sannyń azdyǵy máseleniń mańyzdylyǵyn tómendetedi. Biraq munyń astarynda ne jatyr? Qazaqstandyqtardyń kópshiligi memlekettik mekemelerge barýdan qashqaqtaıdy, bul bizdiń qoǵamda oryn alyp otyrǵan qubylys. Lýdomanıany moıyndaý men emdelýge barý mádenıeti áli de qalyptaspaǵan.
Al beıresmı málimetter ártúrli. Keıbir derekter boıynsha, elde lýdomanıadan zardap shegetin 36 myń adam bar dese, basqalary bul sandy 350 myńǵa, tipti 440 myńǵa deıin jetkizip otyr. Bul sandardyń aıyrmashylyǵy Qazaqstandaǵy lýdomanıa máselesiniń shynaıy aýqymyn anyqtaýdyń qıyn ekendigin kórsetedi. Shyn máninde, lýdomanıa tek qumar oıyndarǵa ǵana emes, jalpy qoǵamdaǵy moraldyq-áleýmettik qundylyqtarǵa degen kózqarastyń ózgerýimen baılanysty bolýy múmkin.
Búgingi kúni lýdomanıany kóptegen áleýmettik máselelerdiń sebebi retinde qarastyrý sánge aınaldy. Jumyssyzdyq, otbasyndaǵy zorlyq-zombylyq, sýısıd, nesıe boıynsha qaryzdar — bulardyń barlyǵy da lýdomanıamen baılanystyrylady. Biraq bul shynaıy sebep pe, álde tek bir qubylysqa basa nazar aýdaryp, basqa máselelerdi eskermeý me?
Qumar oıyndarǵa táýeldilik shyn máninde qoǵamda kóptegen qıyndyqtar týǵyzýy múmkin. Biraq bul barlyq máselelerdiń túpki sebebi emes. Odan da mańyzdy faktorlar bar: áleýmettik teńsizdik, ekonomıkalyq turaqsyzdyq, bilim berý men densaýlyq saqtaý salalarynyń kemshilikteri.
Sondyqtan lýdomanıamen kúresý kerek, biraq bul kúrestiń bir bóligi ǵana bolýǵa tıis. Jańa Qazaqstannyń aldynda turǵan eń úlken mindet — bul máseleni jan-jaqty qarap, onyń sebepterin durys anyqtap, naqty sheshimder qabyldaý.
Lýdomanıa — bul qoǵam úshin úlken synaq. Biraq ony barlyq áleýmettik-ekonomıkalyq máselelerdiń basty sebebi dep qarastyrý qatelik bolar edi. Lýdomanıa — tek kórinis, al onyń artynda jatqan máseleler áldeqaıda tereń. Jańa Qazaqstannyń alǵa qoıǵan maqsaty — bul máseleni jan-jaqty zerttep, onyń sheshimin tabý ǵana emes, sonymen qatar qoǵamnyń moraldyq-áleýmettik qundylyqtaryn nyǵaıtý. Tek osylaı ǵana biz bolashaqta turaqty, ádil jáne gúldengen elge qol jetkize alamyz.