Óz-ózine qol salmaq bolǵan azamattarymyzdyń beınejazbalaryn áleýmettik jelilerde jıi kóretin boldyq. Bul - óte qorqynyshty jaǵdaı. Qazaqstanda sońǵy jyldary sýısıd máselesi ýshyǵyp barady.
Statısıka kóńil kónshitpeı tur. Resmı derekterge súıensek, 2018 jyly elimizde óz-ózine qol salǵandar sany 3542, al 2019 jyly 3805 adam bolǵan. 2021 jyldyń alǵashqy 3 aıynyń ózinde 834 adam sýısıdke barǵan. Onyń 53-i jasóspirimder. Bul san byltyrǵy kórsetkishten 15% joǵary. Qazaqstan sýısıd statısıkasy joǵary elderdiń qatarynda alǵashqy úshtikke engen. Bul másele jalpy álem elderin de alańdatyp otyr. DDU aıtýynsha, jylyna 700 myńnan astam adam óz-ózine qol salady. Iaǵnı sýısıd - jaman aýrýlardan keıin ólimge alyp keletin negizgi sebepterdiń biri. Sonymen qatar, 15-29 jas arasyndaǵy adamdardyń ómirden ótýine sebepshi bolatyn máselelerdiń qatarynda 4-shi tur.
Sýısıdtiń aldyn alý úshin, oǵan ıtermeleıtin sebepterdi bilgenimiz jón. DDU málimetinshe, bul máselede tabysy tómen ne ortasha elderdiń úlesi 77% quraıdy. Demek, adamdardyń turmystyq jaǵdaıy sýısıd máselesine tikeleı áser etedi. Quqyqtyq statısıka jáne arnaıy esepke alý komıtetiniń dereginshe, ótken jyldyń alǵashqy 3 aıynda elimizde 29 adam tómen jaǵdaıy men qaryzdarynyń kesirinen, 5 adam turǵyn-úı máselesinen, 1 adam áleýmettik statýsyn joǵaltýyna baılanysty mundaı qadamǵa barǵan. Taǵy 253 adamnyń sebebi belgisiz sanalady. Olardyń ishinde de bank aldyndaǵy nesıesin tóleı almaı, jumyssyz qalǵandyqtan, óz-ózine qol salǵandar bolýy múmkin.
Bul statısıkanyń tómendeýi úshin, jalpy memleketimizdiń ekonomıkalyq jaǵdaıy men JİÓ ósý kerek ekeni túsinikti. Degenmen, áleýmettik jaǵynan qamtylmaǵan, qoǵamnyń kómekke eń muqtaj satylaryna asa muqıattylyqpen qaraǵanymyz jón. Qazirgi kezde kóptegen qurylymdar qaıta qaralyp, elimizde úlken ózgerister oryn alýda. Sony paıdalana otyryp, memlekettik kómek dittegen jerine jetip jatqanyna kóz jetkizýimiz kerek. Áleýmettik jáne saıası ınstıtýttardyń da jumysyna kedergi jasamaı, qoldaý bildirsek, onyń da bul máselege oń áser eteri sózsiz.
Quqyqtyq statısıka komıteti sýısıdtiń ózge sebepterine jalǵyzdyq pen psıhıkalyq problemalardy jáne qarym-qatynas máselelerin jatqyzǵan. Ásirese, jasóspirimder arasynda otbasyndaǵy urys-keristen, qoǵamdyq ortada óz ornyn taba almaýdan bul qadamǵa barý sebepteri kóp eken. Osy kúni sansyz aqparattyń oı-sanasy tolyq bekimegen balalardyń psıhologıasyna áser etetini de bárimizge belgili. Ózgeniń jaqsy jaǵdaıy men jetistigin kórgen bala ózin tómen sezinip, ıyǵyna aýyrlyq túsedi. Sol sátte eshteńe ózgerte almasyn bilip, sharasyzdyq sezingen balalar qate qadamǵa baryp jatady. Onyń aldyn alyp, boldyrmas úshin qoǵamdaǵy psıhologtardyń rólin arttyrý kerek. Buryńǵynyń túsinigimen «ishki problemańdy ózgege aıtý uıat» degen oıdan arylýǵa jumys istep, 1414 sekildi baılanys ortalyqtaryna senimdi joǵarylatý kerek. Mektepterdegi psıhologtarǵa dál muǵalimderdiń jumysyndaı talap qoıyp, jaýapkershilikpen qaraýdy usynamyz.
Aıta ketken jón, Qazaqstanda jıi jasalatyn qylmystardyń qataryna sýısıdke aparý 4-shi tur. Bul da nazar aýdararlyq másele. Bizdiń azamattarymyz óziniń qoǵam aldyndaǵy jaýapkershiligin tolyq túsine bermeıdi. Osy baǵytta memlekettik deńgeıde ǵana emes, adam retinde ár azamatymyzǵa ózindik úlesin qosýǵa shaqyramyz.
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy óz-ózine qol jumsaýdyń aldyn alý úshin kelesi sharalardy usynady:
- ózine-ózi qol jumsaý quraldaryna qol jetkizýdi shekteý (mysaly, pestısıdter, oq, qarý, arnaıy dári-dármekter jáne t.b.);
- óz-ózine qol jumsaýdyń zardabyn kórsetý úshin buqaralyq aqparat quraldarymen tikeleı jumys isteý;
- jasóspirimderde oı-sanasynyń durys qalyptasýy jolynda is-áreketter jasaý;
- minez-qulyqtyń sýısıdtik túrinen zardap shegetin barlyq adamdardy anyqtaý, tekserý, basqarý jáne qadaǵalaý.
Osy sharalarmen qatar, kelesi mindetter júzege asyrylýy tıis: qoǵamdyq jaǵdaıdy qadaǵalaý, vedomstvoaralyq yntymaqtastyq, aq- parattandyrýdy arttyrý, áleýetti arttyrý, qarjylandyrý, monıtorıń pen naqty is-sharalar qabyldaý.
Sońǵy jyldary sýısıd máselesi jıi talqylanyp júr. Alaıda, áli kúnge deıin naqty qadamdar jasalmady. Statısıka teris jaqqa qaraı ósýde. Halqy az, ózi úlken memleketimizdiń bul máselege endi ústirtin qaraýyna bolmaıdy