NARXOZ ýnıversıtetinde «Quqyqtyq memleketti nyǵaıtýdaǵy konstıtýsıalyq reformalar men zańnamalyq jańǵyrtýdyń róli» taqyrybynda halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferensıa ótti, - dep habarlaıdy Aqshamnews.kz.
Halyqaralyq ǵalymdar bas qosqan konferensıada keleli máseler talqyǵa salynyp, konstıtýsıalyq reformalar men zańnamalyq jańǵyrtýlar joǵary deńgeıde taldandy. Konferensıany uıymdastyrýshysy – NARXOZ ýnıversıtetiniń Quqyq jáne memlekettik basqarý mektebi. Atalmysh konferensıany – Quqyq jáne memlekettik basqarý mektebiniń dırektory, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Talǵat Sársenbaev júrgizdi.
Konferensıa jumysyna zań shyǵarýshy, atqarýshy jáne sot bıliginiń ókilderi, qoǵamdyq uıymdar, halyqaralyq jáne úkimettik emes uıymdar, quqyq salasynyń sarapshylary, Polsha, Reseı Federasıasy, Ózbekstan, Qyrǵyzstan elderinen kelgen jetekshi ǵalymdar men tájirıbeli mamandar qatysty.
Konferensıa aıasynda NARXOZ ýnıversıteti Quqyq jáne memlekettik basqarý mektebiniń krımınalısıkalyq oqý polıgony tanystyryldy.
İs-shara barysynda konstıtýsıonalızm, zań ústemdigi jáne jarıa bılik ınstıtýttary, memlekettik jáne sot júıelerin jetildirý, tıimdilik pen eseptilik qaǵıdattary, adam quqyqtaryn qamtamasyz etý, quqyqtyq kepildikter men áleýmettik ınstıtýttardyń qyzmeti, memlekettik basqarýdy sıfrlandyrý úderisteri jáne azamattardyń quqyqtaryn qorǵaý tetikteri, sondaı-aq halyqaralyq standarttar men olardy ulttyq quqyqtyq júıege engizý erekshelikteri talqylandy.
Parlamenttik reformany júrgizý máselelerine erekshe nazar aýdaryldy.
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń birinshi prorektory, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Erkin Dúısenov óziniń baıandamasynda júrgizilip jatqan Parlamenttik reforma aıasynda konstıtýsıalyq normalarǵa ózgerister men tolyqtyrýlar engizý jóninde usynystar aıtyldy.
E.A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy ulttyq ýnıversıtetiniń rektory Nurlan Dýlatbekovtiń baıandamasy tuńǵysh qazaq zańgeri, ǵalym, zań ǵylymdarynyń kandıdaty Taıyr Kúlteleevtiń ǵylymı murasyna arnaldy.
Zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Qabdýlsamıh Aıthojın óz baıandamasynda qazaqstandyq qoǵamdy saıası jańǵyrtýdyń quramdas bóligi retindegi quqyqtyq reforma úderisine toqtaldy. Aıta ketý kerek, Qabdýlsamıh Aıthojın Parlamenttik reforma jónindegi jumys tobynyń múshesi.
Al zań ǵylymynyń doktory, profesor Alýa Ibraevanyń baıandamasynda quqyqtyq memleket qalyptastyrýdaǵy quqyqtyq bilim men quqyqtyq mádenıettiń róli aıryqsha atalyp ótti. Profesor óziniń baıandamasynda quqyqtyq bilim – bul quqyqtyq bilimderdi meńgerý jáne olardy tájirıbede qoldaný daǵdylaryn qalyptastyrý júıesi ekenine toqtaldy.
«Qazaqstanda úzdiksiz quqyqtyq bilim berý júıesi qalyptasqan: mekteptiń 9–11 synyptarynda «Quqyq negizderi» páni oqytylady, joǵary bilim berý júıesinde de quqyqtyq bilim negizderi qarastyrylǵan. Ásirese, kásibı zańgerlerdi daıarlaýǵa aıryqsha kóńil bólinýi tıis. Jaqynda 2025–2030 jyldarǵa arnalǵan qoǵamda «Zań jáne tártip» ıdeologıasyn ilgeriletý tujyrymdamasy qabyldandy. Bul qujatta quqyqtyq mádenıetti damytý máseleleri mańyzdy oryn alady. Parlamenttik reformany iske asyrý qoǵamnyń barlyq salalarynda quqyqtyq aǵartýshylyq jumysty turaqty júrgizýdi talap etedi», - deıdi Alýa Ibraeva.
Qazaqstan Respýblıkasy Ádilet mınıstrligine qarasty Zańnama jáne quqyqtyq aqparat ınstıtýtynyń dırektory, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Indıra Aýbakırova baıandamasynda «Sıfrlyq Qazaqstan» strategıalyq baǵyty aıasynda konstıtýsıalyq qundylyqtardy zerdeleýge arnaldy. Indıra Aýbaırova Parlamenttik reforma jónindegi Jumys tobynyń múshesi.
«Turan» ýnıversıteti Joǵary quqyq mektebiniń profesory, zań ǵylymdarynyń doktory Leıla Januzaqova óz baıandamasynda memlekettik qyzmet júıesindegi sybaılas jemqorlyqqa qarsy zańnamany jetildirý máselelerdi qarastyrypty. Sondaı-aq ol quqyqtyq aktiler týraly zańdy jetildirý, quqyq normalaryn túsindirý, normatıvtik quqyqtyq aktiler jobalaryn daıyndaýdyń zań tehnıkasy máselelerine toqtaldy.
Konferensıada Maqsut Narikbayev University profesory, zań ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstannyń qurmetti zańgeri Marat Koǵamov onlaın formatta «2025 jylǵy 16 shildedegi QR Zańy konteksindegi qorǵaý quqyǵy (qylmystyq zańnamany ońtaılandyrý máseleleri» taqyrybynda mazmundy baıandama jasady.
Halyqaralyq «Astana» ýnıversıteti Qylmystyq-quqyqtyq jáne qylmystyq-prosestik máselelerdi zertteý ınstıtýtynyń dırektory, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Isıdor Borchashvılıdiń onlaın túrde jasaǵan «Zań jáne tártip» ıdeologıasyndaǵy konstıtýsıalyq normalardy iske asyrý» taqyrybyndaǵy baıandamasy da úlken qyzyǵýshylyq týdyrdy.
NAO «Toraıǵyrov ýnıversıteti» «Quqyqtaný» kafedrasynyń meńgerýshisi, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Serik Jetpisov «Sıfrlyq dáýirdegi konstıtýsıalyq qundylyqtardy iske asyrý: derbes derekter salasyndaǵy zańnamalyq jańǵyrtý – memleketke degen senimdi nyǵaıtýdyń faktory» taqyrybynda baıandama jasady.
Konferensıaǵa sheteldik jetekshi ǵalymdar da qatysty. Reseı Federasıasy Úkimeti janyndaǵy Zańnama jáne salystyrmaly quqyqtaný ınstıtýtynyń bas ǵylymı qyzmetkeri, Reseı Federasıasynyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Oleg Zaısev baıandamasynda konstıtýsıalyq reformalardyń memlekettiń qylmystyq saıasatyna áseri qarastyrylyp, qylmystyq normalardyń preventıvtik sıpatyna basymdyq berý qajettigi atap ótildi.
Qyrǵyz ulttyq ýnıversıtetiniń (J. Balasaǵun atyndaǵy) zań fakúltetiniń dekany, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Kynatbek Smanalıev «Quqyqtyq memleketti nyǵaıtýdyń quraly retindegi konstıtýsıalyq reformalar» taqyrybynda baıandama jasap, Qyrǵyzstandaǵy konstıtýsıalyq reformalardyń nátıjelerine jan-jaqty taldaý júrgizdi.
Polsha Respýblıkasyndaǵy Zelenogýra ýnıversıtetiniń quqyqtyq jáne ekonomıkalyq ǵylymdar fakúltetiniń dekany, habılıttelgen doktor, profesor Andjeı Bıshtyga ondaın túrde «Parlamenttiń ekinshi palatasy: Polsha tájirıbesi» taqyrybynda baıandama jasady. Baıandama Polsha Respýblıkasynyń joǵarǵy ókildi jáne zań shyǵarýshy organy – eki palataly Parlamenttiń qyzmetine arnaldy. Ol Seım (460 depýtat) men Senattan (100 senator) turady, ókilettik merzimi – 4 jyl.
Máskeý qalasyndaǵy A.S. Grıboedov atyndaǵy ýnıversıtettiń ǵylymı jumystar jáne halyqaralyq baılanystar jónindegi prorektory, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Alekseı Avtonomov onlaın baıandamasy konstıtýsıalyq normalardaǵy olqylyqtar máselesine arnaldy.
Tashkent memlekettik zań ýnıversıtetiniń profesory, zań ǵylymdarynyń doktory Hýrshıda Abzalova onlaın túrde Ózbekstan Respýblıkasynyń qylmystyq zańnamasyn reformalaý taqyrybynda baıandama jasap, zańnamadaǵy jańashyldyqtardy taldady.
NARXOZ ýnıversıteti Quqyq jáne memlekettik basqarý mektebiniń profesory, zań ǵylymdarynyń doktory Gúlnar Alıbaeva Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy memlekettik basqarý júıesindegi sıfrlyq reformalar taqyrybynda baıandama jasady. Ol memlekettik qyzmetterdi sıfrlandyrýdyń oń nátıjelerin atap ótip, atqarýshy bılik júıesinde týyndap otyrǵan máselelerge toqtaldy.
Quqyq jáne memlekettik basqarý mektebiniń profesory, zań ǵylymdarynyń kandıdaty Sholpan Malıkova óz baıandamasynda «Konstıtýsıalyq kepildikterdiń jáne zańnamalyq jańǵyrtýdyń otbasylyq-turmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy is-qımyl salasyndaǵy róli» jóninde qozǵady.
Tabıǵı resýrstardy utymdy paıdalanýdyń konstıtýsıalyq kepildikteri NARXOZ ýnıversıtetiniń Quqyq jáne memlekettik basqarý mektebiniń profesory, zań ǵylymdarynyń doktory Anor Mýkasheva baıandamasynda qarastyrylyp, qoldanystaǵy zańnamaǵa ǵylymı taldaý jasalyp, usynystar berildi.
Konferensıa ǵylymı qaýymdastyq tarapynan úlken qyzyǵýshylyq týdyrdy.
Konferensıa jóninde Qazaqstan Respýblıkasy Ádilet mınıstrligine qarasty Zańnama jáne quqyqtyq aqparat ınstıtýtynyń dırektory, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Indıra Aýbakırova sharany uıymdastyryp otyrǵan Quqyqtyq jáne memlekettik basqarý mektebiniń ujymyna alǵys bildirip:
«Konferensıa quramy óte bedeldi boldy. Baıandamalar óte qyzyqty ótti. İs-shara óte joǵary deńgeıde uıymdastyryldy» dedi.
Sondaı-aq, Qyrǵyz ulttyq ýnıversıtetiniń (J. Balasaǵyn atyndaǵy) zań fakúltetiniń dekany, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Kynatbek Smanalıev:
«Konferensıaǵa shaqyrǵandaryńyz úshin zor alǵysymdy bildiremin. İs-shara joǵary, laıyqty deńgeıde ótti. Ýnıversıtet maǵan erekshe unady. Profesorlyq-oqytýshylyq quramy óte bilikti. Sizderge bar jaqsylyqty tileımin. Aldaǵy ýaqytta yntymaqtastyǵymyz jalǵasa beredi dep senemin», - dep lebizin bildirdi.
Konferensıa sońynda sharany uıymdastyrýshy NARXOZ ýnıversıteti Quqyq jáne memlekettik basqarý mektebiniń dırektory, zań ǵylymynyń doktory, profesor Talǵat Sársenbaev konferensıaǵa kelýshilerge alǵys bildirdi.