Sháken Aımanov týraly birer sóz
Sháken Aımanov dese, bul esimdi búginde jas ta, kári de biledi. Demek, onyń búkil sanaly ǵumyryn ulttyq teatr óneri men kıno salasynyń qalyptasýy men damýyna arnaǵany bekerge ketpepti.
Serektastyń basyndaǵy bala
Onyń azan shaqyryp qoıǵan aty – Shahkerim. Ol kishkentaı kúninen jezdesi Qalı Baıjanovtyń ánderin tyńdap ósken. Dombyraǵa, án-jyrǵa jaqyn bolǵan. Oıyn-saýyq, jıyn-toı dese janyp turǵan, barǵan jerinde óleń oqyp, eldi tánti etken. Bala kúninde qara jumysty jaqtyra qoımaǵan desedi. Úıdegiler bir jumysqa jumsaı qalsa, aýyryp qalǵan syńaı tanytady eken. Úlkender osy qylyǵy úshin urysqanda, aýyl mańyndaǵy Serektastyń basyna shyǵyp alyp jylap otyratyn kórinedi. Ákesiniń aǵasy Abbas: «Tıispeńder oǵan, tegin jylap otyrǵan joq, óner qysyp jylap otyr», – dep ony qorǵaı túsedi eken.
Sóıtken bozbalany aýyl mektebin bitirgen soń, 1924 jyly úlken aǵasy Qajymurat Semeıge oqýǵa alyp ketedi. Ózi muǵalim bolǵan soń, Shákendi de muǵalimdikke tartady. Áýelde «Kazkommýnaǵa», keıinnen Halyq aǵartý ınstıtýtyna oqýǵa túsirgen. Osy ınstıtýtta oqyp júrgende, Shákenniń qolynan dombyra men mandolına túspeı, neshe túrli kórkemónerpazdar úıirmelerine qatysa júrip, halyq úıinde Jumat Shanınniń «Arqalyq batyr» spektakline qatysady. Qoıylymdarda oınap júrip, Almatydan arnaıy kelgen Ǵabıt Músirepovtiń kózine túsip, Almatydaǵy kásibı teatrǵa jol tartady.
Teatr jáne 100 rol
Ataqty rejıserdiń shyǵarmashylyq jolyna kóz salsaq, ol 1933 jyldan bastap qazirgi Muhtar Áýezov atyndaǵy Qazaq drama teatrynda jumys istep, 100-den astam roldi somdaıdy. Olardyń ishinde Petrýchchıo («Asaýǵa tusaý»), Hlestakov («Revızor»), Qodar («Qozy Kórpesh – Baıan sulý») syndy kóptegen obraz bar. Sháken Aımanov óner kórsetken spektáklderdiń barlyǵy da anshlagpen ótip otyrǵan.
1940 jyly «Lenfılm» rejıseri Levın Sh.Aımanovty M.Áýezovtiń senarıi boıynsha túsirilip jatqan «Raıhan» fılmine, Sársenniń roline shaqyrady. Budan keıin 1942 jyly «Aq gúl» fılminde maıdangerdi, 1946 jyly «Abaı óleńderinde» Sháripti, 1948 jyly «Altyn múıizde» Dosanovty oınaıdy.
Ulttyq kıno
Sh.Aımanov 1954 jyly óziniń «Mahabbat týraly poema» atty rejıserlik týyndysyn kórermenge usynady. Budan ózge, ulttyq kınematografıanyń altyn qoryna engen 10-nan astam kórkem fılm túsirdi. Olar – «Dala qyzy», «Mahabbat týraly ańyz», «Biz osynda turamyz», «Bizdiń súıikti dáriger», «Bir aýdanda», «Án shaqyrýda», «Jol túıisi», «Aldar kóse», «Ata-babalar mekeni», «Taqıaly perishte» jáne t.b.
Osylardyń ishinde «Taqıaly perishteniń» senarıi shynaıy ómirden alynǵan. Ekranǵa shyqqanyna jarty ǵasyrdan asqan bul kartına, arada qansha urpaq aýyssa da, áli kúnge kórermenin jalyqtyrǵan emes.
Aımanov teatrdan kınoǵa aýysýynyń sebebin «Men teatrdy jan-tánimmen súıemin, biraq ol kıno sıaqty qalyń kórermenge jetpeıdi. Spektákl bir teatrda júredi, ári ketse, birneshe teatrda qoıylýy múmkin. Al fılmdi myńdaǵan adam kóredi», – dep túsindirgen eken.
Týrashyl minez
Kez kelgen otyrystyń sánin kirgizetin Shákenniń úıde jalǵyz otyratyn kezderi sırek bolǵan. Dostary onyń ashyq-jarqyn, jomart minezin joǵary baǵalap, «búgingi zamannyń serisi» dep ataǵan. Materıaldyq qundylyqtardy ekinshi orynǵa ysyryp, dostarmen áńgime-dúken qurǵandy, jurtpen aralasqandy unatqan. Kóptiń arasynda jıi júrgen.
Sháken Aımanov týrashyldyǵymen de tanymal bolǵan. Kınorejısser birde qarapaıym eńbekkerlermen kezdesýge shalǵaıdaǵy kolhozǵa keledi. Aýyl klýby. Basqarma basshysy jıyndy ashyp, astanalyq meımandar aldynda lepire sóılep, sharýashylyqtyń artta qalǵanyn jýypshaıǵan bolyp «…biz qadirli qonaqtardyń aldynda kolhozymyzdy 80-jyldarǵa qaraı mıllıoner kolhoz etemiz dep ýáde beremiz» dep jiberedi. Sóz kezegi Aımanovqa berilgende: «Sekseninshi jylǵa deıin on-on bes jyl bar eken. Bul degenińiz bir ǵumyr ǵoı. Meniń esime osyǵan oraı mynadaı bir áńgime túsip tur. Erte-erte, ertede, bir erikken han «Kimde-kim kók esekke on jylda hat tanytamyn dep ýáde berse, at basyndaı altyn beremin. Eger ýádede turmasa, basy alynady!» dep jarlyq aıtady. Sonda qasıetińnen aınalaıyn Jırenshe el ishinen sýyrylyp shyǵyp: «Men hat tanyta alamyn!» - depti de, at basyndaı altyndy alyp, kók esekti jetelep úıine kelipti. Muny kórgen Qarashash: «Oıbaı-aý, o zaman da, bu zaman, esek hat tanýshy ma edi, bul ne qylǵanyń?!» - dep qamyǵady. Sonda Jırenshe sheshen: «Báıbishe, alań bolmaı, altyndy qajetińe jarata ber. On jylda ne men ólemin, ne han óledi, ne esek óledi!» degen eken. Sondaı-aq, basqarmalaryńyzdyń ýádesinde min joq, tek álgi Jırensheniń esebindeı bolyp júrmesin!» – dep jurtty bir kúldirip alǵan desedi.
Qalaı desek te, Qazaqstannyń Halyq ártisi, KSRO jáne Qazaq KSR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty Sháken Kenjetaıuly Aımanovtyń esimi el jadynda bárinen buryn qazaq kınosy tarıhynda tuńǵysh ret ulttyq kınony túsirgen adam retinde jáne ony barynsha bıikke kótergen talant retinde máńgilik saqtalady.