Memleketshil bolý – mártebe

Parlamentte eldik, ulttyq qundylyq tula boıynda tunyp turǵan azamattar bolýy qajet

«Biz kópshiliktiń múddesin bildiretin depýtattardyń jańa quramyn jasaqtaımyz. Bul qadam máslıhattar men Parlament jumysynyń tıimdiligin arttyrary sózsiz. Bolashaqta Úkimet quramyna saılaýshylardyń basym kópshiliginiń daýysyn alǵan saıası kúshterdiń ǵana emes, Parlamenttegi basqa da partıalardyń ókilderi kirýi múmkin. Mundaı tásil atqarýshy bılikke búkil qoǵamnyń talap-tilegin eskeretin tıimdi sheshimder qabyldaýǵa múmkindik beredi».

Qasym-Jomart TOQAEV.

Qazaq memleketinde saıası ózgerister júzege asýda. El eńsesin tikteıtin ıgi bastamalar qolǵa alynyp jatyr. Áleýet pen áleýmettik salada qarqyn baıqalady. Eń bastysy, atqarylyp jatqan ister júıeli, sapaly, artyq shyǵynsyz oryndalady degen nıettemiz.

Buqara men bılik – egiz uǵym. Muny árkim árqıly topshy­laıdy. Shyndyǵynda, arasynda tas qamal joq. Osy ekeýi birleskende qoǵam damyp, jańa belesterdi baǵyndyrary aqıqat. Taýyp aıtylǵan sóz dep bilemiz. Elge belgili, jurt sózin tyńdaıtyn tulǵalar jeterlik. Ádil qoǵam qurý isinde aldyńǵy býyn aǵalardyń oı-pikiri mańyzdy. Osyǵan oraı, Memlekettik syılyqtyń ıegeri, Qazaqstannyń Eńbek Eri, jazýshy-dramatýrg Dýlat ISABEKOVPEN áńgimelesken edik.

JAQSY UǴYMDY JAQYNDATAIYQ

– Ádil qoǵam qurý úshin qaıtpek kerek?

– Ádilet sózinde úlken mán-maǵyna bar. Túsingen jan artyq oılanyp jatpaıdy. Qoǵamnyń saýlyǵy úshin ispen qımyldaıdy. Qordalanǵan máseleniń sheshimin tabady. Bizdiń ýaqytta ótken-ketken olqylyqtyń ornyn toltyrý mańyzdy. Olaı etpeske shara joq.

Saıasatta ıdeologıa deıtin uǵym baryn bilesizder. Alys­tan bura tartpaı, qarapaıym tilmen aıtalyq. Elimizde jaqsy ister jasalýda. Eski men jańa dep bóle berýdiń qajeti shama­ly. Iá, buryn olqylyq ketse, ony búgin túzeýimiz kerek. Ýaqyt bir ornynda turmaıdy. Naǵyz Ádiletti Qazaqstan qu­ramyz desek, barlyq salada damý úderisi júrgeni durys. Ol ekonomıka, saıasat, áleýmet jáne t.b.

Osy kúni jaqsy jańalyqtardy kóp estımiz. Igilikti is­terdi kóbirek aıta bastady. Biraq ótken kún báribir tarıh. Ketken kemshilikten sabaq alyp, jarqyn bolashaqtyń jolyn aıqyndaıyq. Munyń ýaqyty tap qazirge týra kelip tur. Jat­saq ta, tursaq ta oılaıtynymyz eldiń qamy bolýy mindet.

SAIASI ELITA QAJET

– Saılaýdan qandaı ózgeris kútesiz?

– Elimizde aýqymdy ózgeris oryn alý ústinde. 19 naýryz­da Parlament Májilisi men máslıhat saılaýy ótkeli jatyr. Bul – jaýapty kezeń. Jeńgen parıalar depýtattyq mandat­tarǵa ıe bolady. Qansha degenmen, jańa leptiń ekpini bolady. Olar kóp nárseni ózgertedi dep topshylaýdamyz.

Osy jolǵy saıası doda sál ózgerek. Buǵan túsetin kandı­dattarǵa qoıylǵan talap erekshe. Ol jaǵy bir áńgime. Meniń úmitim birmandatty úmitkerlerde. Iaǵnı majorıtarlyq júıe boıynsha naýqanǵa aralaspaq. Partıaǵa táýelsiz bolýdyń aıyrmashylyǵyn aıtaıyq. Álgi birmandattan saılansa, óz oıyn ashyq bildiredi dep senemiz. Jeke-dara adamnyń túsýi qýantady. 30% depýtattar saıası doda alańynda táýir bastama jasaıtyn shyǵar. Mine, osy jaǵynan kelgende kóńilde zor úmittiń lebi mazdap tur.

Saıası proses saıası ózgeristi ornatady. Qur sózden góri naqty iske kósheıik. Jáı ánsheıin daqpyrt uzaqqa apar­maıdy. Memleket te, qoǵam da aqyl-parasatyna qulaq asatyn tulǵa saılansa eken. Bıliktiń zań shyǵarýshy organynda tulǵanyń bási joǵary bolsa ıgi bolmaq. Árbir saıası sheshimniń kóshi ulttyq múddege saı kelýi shart.

Saıası elıta qalyptastyratyn kez jetti. Udaıy AQSH, Eýropa, jalpy syrt eldi mysalǵa keltiremiz. Solardyń jaq­sy jaqtaryn alaıyq.

Parlament – óte yqpaldy ınstıtýsıonaldyq qurylym. Anglıa basshysy bolyp Lız Trass kelip edi, ony unatpaı parlamenti sheshim shyǵaryp, qyzmetinen aldy. Onyń ornyna Rıshı Sýnak bekitildi. Ótkende ol kóliginde beldik taqpapty. Buqaralyq aqparat quraldary shýlap qoıa berdi. Premer-Mı­nıstr óziniń qateligin moıyndady. Sóıtip, oǵan aıyppul sa­lynypty. Demek, Ulybrıtanıa, Amerıka Qurama Shtattary syndy damyǵan derjavalar Konstıtýsıa sheńberinde qyzmet qylady. Bárin zańmen shegelep qoıǵan. Ýaǵynda AQSH-tyń Kongresi Donald Trampqa ımpıchment jarıalady. Búgingi Djo Baıdenniń jaǵdaıy da belgili. Saralaı kelgende, Parla­mentte eldik, ulttyq qundylyq tula boıynda tunyp turǵan azamattar bolýy qajet. Sonda olqylyqtyń orny tolady. Oıǵa alǵan oramdy oılar júzege asady.

Tulǵalardan depýtat saılaýǵa ábden bolady. Ol úshin tulǵalarda nıetti bolýy kerek shyǵar. Talpynbasań eshteńe shyqpaıdy. Alǵa umtylsań, túbi bir jaqsylyq isteýge múmkindik týady. Saıası elıta qalyptastyrý zaman men ýa­qyttyń aldymyzǵa qoıǵan ózekti talabynyń biregeıi. Erte me, kesh pe, muny júzege asyrý qajet bolady. Bar nıetimiz jeń ushynan jalǵasqan jemqorlyqty tejeý. Eldiń óz nanyn ózine berý. Qazynaǵa qol saldyrmaý. Bastysy, maqsat bar, nıet túzý, baǵdar aıqyn. Bolashaqta jańa betburysqa moıyn buryp, ǵajaıyp dúnıe iske asady dep oılaımyz.

HALQYŃA KÁDELİ İS QYL

– Memlekettik qyzmetshi degenimiz kim?

– Bul saýalyń aldyńǵy oımen sabaqtasady. Memlekettik qurylymnyń erejesi bar. Tańǵy 9.00-den keshki 18.00- ge deıin jumys kestesi berilgen. Aptasyna 5 kún. Osy ýaqytty tez ótkizýdi emes, osy aralyqta elime, halqyma qandaı paıdam tıdi dep túısinýi paryz. Sonda ǵana halqyńa kádeli is qylǵan bolyp sanalasyz.

Memlekettik qyzmetshiniń aldynda «Osy memlekettiń damýy úshin búgin ne istedim, ne bitirdim?» degen suraq turýy kerek. Tek is qaǵazdarymen shuǵyldana berýden is ónbeıdi. Kúndelikti mór basyp, qol qoıdyra berýden ne paı­da?! Eger ár qujattyń mátini, maǵynasy qazaq qoǵamyn ilgeriletýge paıdasyn tıgizse, káde degen sol.

Ejelgi rım fılosofy Seneka «úreı patshalardyń saqshysy» deıdi. Búgingi memlekettik qyzmetker erteńgi eldiń tizginin ustaıtyn memleket basshysy. Bul – anyq aksıoma!

Elimizde «300 prezıdenttik kadr rezervi» bar. Jýyrda osy tizimnen mınıstrler taǵaıyndaldy. Jas azamattardyń bılik basyna kelgenine qýanyshtymyz. Ulttyq múdde men memleket isiniń arajigin ajyrata bilý qajet.

Dálirek:

Saıasat, ekonomıka memleketti tanytady.

Al ádebıet pen óner ultty tanytady.

Memleketti damytýdyń saıası jáne ulttyq ereksheligine tereń boılamaı, ilgeri basý qıyn. Burynǵydaı Máskeý­ge baǵynbaımyz. Táýbe! Óz tizginimiz ózimizde. Memlekettik qyzmetshi, ultyń úshin jumys iste. Bárimiz solaı etsek, eshkim alaryp qaraı almaıdy.

DEMOGRAFIAǴA DEMEÝ KEREK

– «Ana kapıtalyn» engizetin ýaqyt keldi me?

– Árıne, kelgende qandaı! Búginde «Ana kapıtalyn» engizetin ýaqyt keldi. Demografıaǵa memleket, aýqatty adam­dar tarapynan demeý kerek. Kóp balaly bolýǵa jas otbasy­ degen uǵym ushyrasady. Jańsaq pikir der edim. Qashan «Ana kapıtalyn» memlekettik baǵdarlama etip engizemiz, sol ýa­qyttan bastap halyqtyń demografıalyq ahýaly túzeledi dep senemiz. Ulan-baıtaq dalany ıgeretin, saýatty, bilimdar, is­ker urpaq qaldyrý erlik bolar edi.

JASTARǴA KÓŃİLİM TOLADY

– Jastarǵa nendeı aqyl-keńes aıtasyz?

– Aınalaıyn qazaǵymnyń ul-qyzdary-aı?! Bárińe rıza­myn! Eń negizgisi, ózderińe senińder. Danyshpan Abaı «Ózińe sen, ózińdi alyp shyǵar, aqylyń men eńbegiń eki jaqtap» deıdi. Osydan artyq ataly sóz bolmas. Qazir osy ustanymdy ustap tirlik qylsa, biraz jemisti de, jeńisti jol bar sıaqty. Jaqsylyqtyń sáýlesi qylań berip keledi. Óıtkeni, jańa ur­paq ósýde. Ózin ádil ári belsendi ustaı alsa, ol memleketti de basqara alady.

Jastar ár salaǵa beıim bolsa deımin. Bireýi saıasatqa ıkemdelse, ekinshisi memleket tizginin ustasa, úshinshisi bız­nespen shuǵyldansa eken. Búginde osy aıtylǵandardy iske asyryp júrgen jastar bar sıaqty. Shetelde oqyp kelgenderi de óte bilimdi. Minekı, men de Alashtyń alyp tulǵasy Maǵ­jan Jumabaev sıaqty «men jastarǵa senemin» dep qosar edim.

Túıindep aıtqanda, meniń jastarǵa kóńilim tolady. Al­ǵyr, zerek urpaqty kórgende, kóńildegi kúdik seıiledi. Qaraq­tarym, ádil, ashyq, básekege qabiletti memleket júıesin qura­tyn qazaqy rýhty, otanshyl, elim, jerim deıtin myna sendersińder.

Qazaq memleketiniń áskerı, ekonomıkalyq, eń bastysy, rýhanı tuǵyry myqty bolsyn!

Áńgimelesken Oljas JOLDYBAI.