Mundaı derekterdi Óńirlik komýnıkasıalar qyzmetiniń brıfıńinde psıhıkalyq densaýlyq ortalyǵy dırektorynyń narkologıalyq qyzmet jónindegi orynbasary, joǵary bilikti sanatty psıhıatr-narkolog dáriger Gúlmıra Ábdibaeva keltirdi.
Jýrnalıserge sóılegen sózinde dáriger esirtki naryǵy sońǵy jyldary aıtarlyqtaı ózgergenin habarlady. Kóptegen adamdardyń sıntetıkalyq esirtkige táýeldiligi artqan, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz
«Jyldan-jylǵa biz sıntetıkalyq esirtki qaýiptiligin aıtamyz, alaıda esirtkige táýeldiler muny eskermeı, olardy qabyldaýdy jalǵastyrýda. Esepke qoıylǵan jasóspirimder sany artty. Eger 2021 jyly esepte 8 kámeletke tolmaǵan bolsa, 2022 jyly - 18, al 2023 jyldyń birinshi toqsanynda - 17 jasóspirim boldy», - dedi Gúlmıra Ábdibaeva.
Narkologtar almatylyqtardy jaman ádetterden tıýǵa kómektesýge barynsha tyrysýda. Mysaly, bıyl alkogolızmmen jáne 1152 nashaqorlyqpen aýyratyn 3457 adam esepke alyndy.
Dáriger eń qaýipti sıntetıkalyq preparattar men olardyń asqynýlary týraly aıtty.
«Kóbinese jastar aınalasynan, syrttan jaǵymsyz tájirıbe alady. Adam jaqsydan góri jamanǵa tez úırenedi. Eresekterde jıi kezdesetin jaman ádetter - olar jasóspirim shaqta temeki shegip, ishimdik ishken. Jańa sezimderdi seziný úshin adam tyıym salynǵan dári-dármekterdi "tek 1 ret" qabyldaımyn dep oılaıdy. Biraq jaman ádettiń negizgi aılasy osynda jatyr. Ókinishke oraı," tek 1 ret" kóbinese esirtkige degen qumarlyqqa alyp keledi jáne ony jeńý basqa adamdardyń kómeginsiz múmkin emes», - deıdi Gúlmıra Ábdibaeva.
Jańadan esirtkige salynǵandar ózin-ózi kóp jaǵdaıda máseleniń bar ekenin joqqa shyǵaryp, kez-kelgen ýaqytta olar kelesi dozadan bas tarta alamyn dep senip, kómek suraýǵa tyryspaıdy.
Sarapshynyń aıtýynsha, búginde eń kóp taralǵan sıntetıkalyq preparattar-amfetamın (JITS dep tanylǵan, amf, jyldamdyq, fen, tez), metamfetamın jáne ekstazı (MDMA). Osy túrdegi preparattardyń hımıalyq quramy dopamınniń bólinýin jasandy túrde yntalandyrady, nátıjesinde kóńil-kúı biraz ýaqytqa kóteriledi, stress jáne barlyq problemalar men ýaıymdar ýaqytsha joıylady.
«Sıntetıkalyq preparatty qoldanǵannan keıin kúshtiń artýy, eıforıa, belsendilik pen energıanyń joǵarylaýy, ózine degen senimdilik áserleri bolady. Bul adamǵa sózsiz uıqysyzdyq pen álsireýge alyp keledi», - dep jalǵastyrdy dáriger.
Sizdiń dosyńyz nemese jaqyn adamyńyz esirtkini qoldanatynyn ańǵarý ońaı emes, alaıda múmkin. Aıqyn belgilerdiń biri retinde kóz qarashyǵyndaǵy ózgeristi aıta alamyz. Esirtkiniń áserinen kóz qarashyǵy keńeıedi nemese tarylady (kishkentaı núkteniń mólsherine deıin), onymen qosa olar, jaryqtyń kúrt ózgerýine múldem jaýap bermeıdi. Sondaı-aq, kózdiń erekshe jyltyraýyna nemese aqýyzdardyń qyzarýyna nazar aýdaryńyz.
Taǵy bir aıqyn belgi - teriniń bozarýy. Ol bozǵylt jáne sarǵysh bolady. Uzaq ýaqyt emdelmeıtin zaqymdanýlar (mysaly, bezeýler men jaralar) paıda bolady. Esirtkini uzaq ýaqyt qoldanǵan kezde teri sharshaǵan jáne saý emes bolyp kórinedi.
Nashaqordyń jeke zattarynda nemese bólmesinde táýeldilikti kórsetetin oǵash zattardy tabýǵa bolady: túsiniksiz mazmunda paketter, tútikter men bongtar, túbi kúıdirilgen plasıkalyq bótelkeler, kúıgen qasyqtar jáne t. b.
Psıhıkalyq densaýlyq ortalyǵy dırektorynyń narkologıalyq qyzmet jónindegi orynbasary, joǵary bilikti sanatty psıhıatr-narkolog dáriger Gúlmıra Ábdibaeva balalar men jasóspirimderdiń ata-analaryn olarmen senimdi qarym-qatynasty saqtaýǵa shaqyrdy.
«Eger bala esirtki týraly surasa, qoryqpańyz, ony ne úshin qyzyqtyratynyn, ne kórgenin nemese sezingenin birge túsinýge tyrysyńyz. Jazalaýdyń qajeti joq. Kez kelgen bala úshin ata-anasynyń qoldaýy, kómektesýi jáne uryspaǵandyǵy óte mańyzdy. Urysqannyń ornyna, kerisinshe, qatty qushaqtap, balańyzdyń sizdi qanshalyqty qajet etetindigin sezinińiz», - dedi dáriger.