Dúnıe júzinde ormany kóp elder kóshin Kanada, Fransıa, Shveısarıa, Reseı bastap tur. Atalǵan elder flora men faýna, týndraǵa óte baı. Árbir jasyl jelekten shyqqan ottegi aýany tazartyp turady. Bularda ekologıalyq ahýal salystyrmaly túrde áldeqaıda jaqsyraq.
Qazaq jeriniń tabıǵaty ár alýan. Sulýlyǵy óz aldyna bir dastan. Bizdiń memleketimizde orman kólemi 4-6%-dy quraıdy. Árıne, basqalarmen salystyrǵanda azyraq. Degenmen, bul baǵytta atqarylyp jatqan ister barshylyq. Sonyń biri - elorda men Kóksheniń arasyn jalǵap jatqan qoldan jasalǵan «Astana ormany». Onda emen, qaraǵaı, aqqaıyń sıaqty aǵashtar otyrǵyzylǵan. Súıikti shahar Almatynyń tabıǵat bergen kórki kózdiń jaýyn alady. Birde ekolog Mels Eleýsizov «qaladaǵy aǵashtardyń aýa sırkýlásıasyna áseri 700 myń turǵynǵa shaqtalǵan» dep edi. Sońǵy ýaqyttary qalada kóshetter otyrǵyzý beleń aldy. Bıyldyń ózinde 350 myń túp kóshet egilmek. Bul asa qýanarlyq dúnıe dep bilemiz.
Aǵash - taza aýa kepili
Qazaq halqynda «bir tal kesseń, on tal ek» degen támsil bar. Asa taýyp aıtylǵan naqyl sóz. Shynynda da ekologıalyq ahýal bárimizdi tolǵantady. Sol sebepti árkim óz úıiniń aýlasyna aǵash otyrǵyza bastasa, ekologıalyq sananyń jańǵyrýynyń bir belgisi dep uǵynýǵa bolady. Onyń ishinde jemis-jıdekti ósirse, úlken paıda bolmaq. Bir sózben baıandaǵanda, «bir oqpen eki qoıan atady». Ol úshin jer jaǵdaıyn, aýa raıyn, jeldiń soǵýy syndy detaldi dúnıelerden habardar bolǵanyńyz abzal. Qazir kóktem ýaqyty, naǵyz naýqan jasar kez. Dál osy sátte úı aınalasyn rettep, taldar túbin qopsytyp, aqtap, sýǵarsańyz, qyryq kún shildeniń ystyǵynda aman-esen saqtaı bilseńiz, ármen qaraı tamyrlanyp, kúsh alyp keteri sózsiz. Eger úlkeıip, árbir túp máýeli báıterekke aınalsa, taza aýany qalyptastyrǵan bolyp sanalasyz.
Taldyń paıdasy
Kóbine jer jaǵdaıyn uǵynbaı jatamyz. Klımatqa kelińkiremeıtin kóshetterdi, jer jaǵdaıyna beıimdelmegenderdi egemiz. Ol kóbine ónbeı jatady. Sodan keıin bet qaıtady. Kórdińiz be, kiltıpan neden týyndaıdy? Sondyqtan kelesideı qarapaıym qaǵıdalardy usynamyz.
Olar:
- Jer jaǵdaıyn jete túsiný;
- Kóshet sapasyn baǵamdaı bilý;
- Kútimin úzdiksiz jasaý;
- Jıi dárileý.
Osyndaı kózge jáı kóringen nárseler kádege asary sózsiz. Bastysy, erinshektikke berilmeý kerek. Sonda ǵana is óneri anyq.
Oı túıini
Aınalańyzdy jasyl jelekpen kómkerý óz qolyńyzda. Elde «atańnan mal qalǵansha, tal qalsyn» dep jatady. Osyndaı altyn sózder tekke aıtylmasa kerek-ti. Aǵash otyrǵyzyp, paıdaly ispen shuǵyldanaıyq!