Elimizde mektep jasyndaǵy balalardy vaksınalaý jumystary bastalady.
Ekpe salý jasóspirimderdiń úlken jas sanatynan, ıaǵnı 16-17 jastaǵy jasóspirimderden bastalady. Keıinnen basqa jas tobyndaǵy, ıaǵnı 15, 14, 13 jáne 12 jastaǵy jasóspirimder tartylatyn bolady, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz
- Nelikten balalardy mektepterde vaksınasıalamaqshy? Onda qaýipsizdik jaǵdaılary qanshalyqty qamtamasyz etilgen? Sýyq tizbekke qoıylatyn talaptar saqtala ma?
Jasóspirimderdi vaksınasıalaý bilim berý uıymdarynyń egý pýnktterinde júrgiziledi. Sondaı-aq ata-analardyń qalaýy boıynsha vaksınasıany emhanalarda jeke tártippen júrgizýge jol beriledi.
Uıymdarda vaksınasıalaýdyń mynadaı artyqshylyqtary bar:
- salaýatty orta (KVI-di qosa alǵanda, respıratorlyq ınfeksıa sımptomdary bar yqtımal naýqastarmen qarym-qatynasty boldyrmaý);
- oqýshylardyń medısınalyq aralasý faktisin psıhoemosıonaldyq qabyldaýy olardyń tanys ortada jeńildeıdi;
- óz balasyn emhanada vaksınasıalaýǵa ákelý úshin ata-analarǵa jumysqa barmaýdyń qajeti joq; bul rette qalaýy boıynsha ata-analar jasóspirimdi mektepte vaksınasıalaý kezinde qatysa alady;
- ash qarynǵa vaksınasıa júrgizbeý úshin jasóspirimderdi aldyn ala tamaqtandyrý múmkindigi;
- psıhologtyń bolýyn jáne mektep oqýshylary úshin tanys ortada onymen qarym-qatynasty qamtamasyz etý múmkindigi;
- oqý oryndarynyń pedagogtary men medısına qyzmetkerleri óz mektepteriniń balalaryn jaqsy biledi, olardyń bolýy jasóspirimderdiń psıhoemosıonaldyq jaǵdaıyna jaqsy áser etedi.
- Ata-ana balasyn vaksınasıalaý kezinde qatysa alady ma? Kelisimniń bar-joǵy qalaı tekseriledi?
KVI-ge qarsy egýdi qosa alǵanda, kez kelgen profılaktıkalyq egý ata-analardyń vaksınasıaǵa bergen aqparattandyrylǵan kelisimimen ǵana júrgiziledi.
Vaksınasıalaýǵa jatatyn jasóspirimderdiń tizimin josparlaý jáne jasaý prosesinde aqparattandyrylǵan kelisim aldyn ala jınalady. Osyǵan baılanysty, vaksınasıalaýǵa ata-anasy qol qoıǵan kelisimi bar balalar ǵana aldyn ala jasalǵan tizim boıynsha shaqyrylady.
Emhanada da, mektepte de ata-analar qalaýy boıynsha balalaryn vaksınasıalaý kezinde qatysa alady.
- Pfaızer vaksınasy qanshalyqty qaýipsiz? Onyń sertıfıkattary, jarıalanymdary bar ma?
«Pfaızer» (AQSH) kompanıasy shyǵarǵan «Komırnatı» vaksınasy Qazaqstan Respýblıkasynda ýaqytsha memlekettik tirkelgen.
Kepildik berilgen sapadaǵy preparattarmen qamtamasyz etý maqsatynda Qazaqstanda 18 jasqa deıingi balalar úshin óndirisi DDU-nyń biliktiligin alǵan vaksınalar satyp alynady, ıaǵnı elimizde osy uıymnyń sapa men tıimdilikke qoıylatyn barlyq qajetti talaptaryna jaýap beretin vaksınalar paıdalanylady.
«Komırnatı» vaksınasy tótenshe jaǵdaılarda qoldaný úshin usynylǵan DDU-nyń tizimine engizilgen.
DDU-nyń aralyq derekterine sáıkes 12-15 jas aralyǵyndaǵy jasóspirimderdiń qatysýymen klınıkalyq zertteýlerdiń úshinshi kezeńi osy jas toby úshin osy vaksınanyń joǵary tıimdiligin jáne qaýipsizdigin kórsetti, bul aldyńǵy jas kórsetkishteriniń 16 jastan bastap jáne odan úlken, 12 jasqa deıin jáne odan úlken jasqa keńeıýine alyp keldi.
- Balada qandaı asqynýlar bolýy múmkin?
Óndirýshi usynǵan aqparatqa sáıkes keıbir egilýshilerde «Komırnatı» vaksınasy mynadaı kútiletin reaksıalardy týdyrýy múmkin:
1) jıi (10%-ǵa deıin): ıneksıa ornynyń aýyrýy, isinýi, sharshaǵyshtyq, bastyń jáne bulshyqettiń aýyrýy, býyndardyń aýyrýy, qaltyraý, dıareıa, qyzba, ıneksıa ornynyń qyzarýy, júrek aıný, qusý;
2) sırek (1%-ǵa deıin): lımfa túıinderiniń ulǵaıýy, dimkástik, qoldyń aýyrýy, uıqysyzdyq, ıneksıa ornynyń qyshýy;
3) sırek (0,1%-ǵa deıin): bórtpe, esekjem sıaqty alergıalyq reaksıalar;
- Vaksınasıadan keıin balany qalaı baqylaıdy?
KVI-ge qarsy «Komırnatı» («Pfaızer» kompanıasy) vaksınasyn engizgennen keıin medısınalyq baqylaý vaksınany engizgennen keıin alǵashqy 30 mınýtta júrgiziledi. Bul rette medısınalyq baqylaý júrgizýge arnalǵan úı-jaıda fızıkalyq qashyqtyqty saqtaý eskeriletin bolady.
Keıinnen medısınalyq baqylaý kelesi 3 kún boıy egilgen jasóspirimderdiń ata-analaryna nemese zańdy ókilderine qońyraý shalý arqyly júrgiziledi. Bul rette medısınalyq baqylaý mektepte de, tirkelgen jeri boıynsha medısınalyq uıym tarapynan da júrgiziledi.
- Balalarǵa jasalǵan BSJ vaksınasy koronavırýstan qorǵaıdy ma? Múmkin osyǵan baılanysty Pfaızerdi (Faızerdi) qabyldaýdyń qajeti joq shyǵar?
BSJ vaksınasy týberkýlezdiń arnaıy profılaktıkasy úshin qoldanylady jáne bul vaksına týberkýlezdiń aýyr túrlerinen (mılıarly dıssemınasıalanǵan týberkýlez, týberkýlezdi menıngıt) qorǵaıdy.
Álemdik praktıkada vaksınasıanyń KVI-den qorǵaýǵa áseriniń bolýy týraly ǵylymı negizdelgen dálel joq.
Osyǵan baılanysty, týberkýlezge qarsy vaksınasıa koronavırýstyq ınfeksıadan qorǵaı almaıdy. KVI-den qorǵaý maqsatynda osy ınfeksıaǵa qarsy vaksınasıa usynylady.
Álemdik deńgeıde jasóspirimderge «Komırnatı» («Pfaızer» kompanıasy) vaksınasy usynylady, sondyqtan jasóspirimderge bul vaksına KVI-den spesıfıkalyq qorǵaý úshin usynylady
- Eger balanyń ımýnıteti jetkilikti bolsa, vaksınasıa jasaý kerek pe?
KVI-ge qarsy vaksına egilgen adamǵa koronavırýstyq ınfeksıadan qorǵaıtyn arnaıy ımýnıtet beredi.
Ókinishke oraı, tabıǵı arnaıy emes ımýnıtet árdaıym ınfeksıalarǵa qarsy tura almaıdy, nátıjesinde egilmegen adamdar aýrý juqtyrǵan kezde syrqattanýdyń jáne asqynýlardyń paıda bolý qaýpi joǵary bolady.
Infeksıadan keıingi jáne vaksınasıadan keıingi asqynýlardyń jıiligi salystyrýǵa kelmeıdi.
Máselen, koronavırýstyq ınfeksıamen aýyrǵan kezde shamamen 15% jaǵdaıda aýrý ottegi terapıasyn qoldaný qajettiligimen ótedi, taǵy 5%-ynda pasıentterdiń jaǵdaıy krıtıkalyq bolyp tabylady. Yqtımaldyǵy joǵary aýrýdyń aýyr túrleri egde jastaǵy adamdarda jáne demikpemen, dıabetpen jáne júrek aýrýlarymen aýyratyn pasıentterde damýy múmkin.
KVI-ge qarsy ımmýndaýdan keıin aýyr qolaısyz kórinisterdiń tirkelýi is júzinde nóldik deńgeıde. Basqa elderde tirkelip jatqan vaksınalardyń engizilýine kútiletin reaksıalar aýyr reaksıalarǵa jatpaıdy, jıiligi jol beriletin kórsetkishter shekterinde.
- Vaksınalar tabıǵı ımýnıtetti tómendete me?
Vaksınalar tabıǵı ımýnıtetti tómendetpeıdi. Vaksınasıanyń týa bitken ımýnıtetke áserin dáleldeıtin birde-bir zertteý joq.
Eger «Komırnatı» («Pfaızer» kompanıasy) vaksınasymen egý týa bitken ımýnıtetti álsiretetini týraly nıderlandtyq zertteýge qatysty aıtatyn bolsaq, onda bul shyndyqqa jatpaıdy. Bul zertteýdiń qorytyndysy durys túsindirilmegen. Osyǵan baılanysty, zertteý júrgizgen ǵalymdarǵa «keıbir adamdar bul jumystyń nátıjelerin múldem basqa baǵytta túsindiredi» dep aıtyldy. Zertteýdiń máni ımýndyq júıeniń molekýlalyq deńgeıde qanshalyqty jaqsy jumys isteıtinin jáne týa bitken ımýnıtetti «jattyqtyrýǵa» bolatyndyǵyn kórsetý.
- Vaksına ımýndyq júıeni aýyrlatpaıdy ma?
Adamnyń ımýndyq júıesi kún saıyn kóptegen antıgendermen kezdesedi jáne olarmen kúresedi jáne qorǵaýdy qamtamasyz etedi. Vaksına dozasyndaǵy antıgender organızmdi eshqandaı jolmen aýyrlata almaıdy jáne KVI-ge qarsy arnaıy ımýndyq qorǵanyshty óndirýge baǵyttalǵan.
- Vaksınany ıneksıa arqyly emes, aýyz arqyly alýǵa bola ma?
Joq. Óndirýshiniń nusqaýlyǵyna sáıkes «Komırnatı» vaksınasy («Pfaızer» kompanıasy) bulshyqet ishine engiziledi.
- Balanyń ózine vaksına salynǵan aýrýmen aýyryp qalýy múmkin ekendigi ras pa?
Bizdiń elde paıdalanylatyn KVI-ge qarsy vaksınanyń quramynda bútin tiri vırýs joq, sondyqtan engizilgen vaksına KVI-men syrqattanýdy týdyrýy múmkin emes. Vaksınada antıdeneler paıda bolatyn koronavırýstyń bir ǵana bóligi bar. Keıinnen ınfeksıa juqtyrǵan jaǵdaıda, bul antıdeneler vaksınadaǵy osy bólshek arqyly búkil tabıǵı vırýsty tanyp, ony joıady.
Osyǵan baılanysty KVI-ge qarsy vaksınasıalanǵan adam vaksınadan ınfeksıa juqtyrýy múmkin emes jáne KVI-ge qarsy vaksına alǵandyqtan aınalasyndaǵylarǵa juqpaly bolýy múmkin emes.
- Pfaızer vaksınasy qaterli isikke nemese dıabetke ákelýi múmkin be? Vaksına aýtızmdi týdyrady ma?
«Komırnatı» vaksınasy («Pfaızer» kompanıasy) qaterli isikke, dıabetke jáne aýtızmge ákelmeıdi.
Sonymen qatar vaksınasıa joǵaryda kórsetilgenderdi qosa, sozylmaly aýrýlary bar adamdar úshin qajet. Bul rette, vaksınasıa aýrýdyń órshýinen tys kezeńde júrgiziledi.
Keıbir egiletin adamdarda vaksına tek mynadaı kútiletin reaksıalardy týdyrýy múmkin: ıneksıa ornynyń aýyrýy, isinýi, sharshaǵyshtyq, bastyń aýyrýy, bulshyqettiń aýyrýy, býynnyń aýyrýy, qaltyraý, dıareıa, qyzba; ıneksıa ornynyń qyzarýy, júrek aınýy, qusý jáne t. b.
- Vaksınalarda qospalar bar ma? Olarda konservanttar bar ma?
«Komırnatı» vaksınasyna («Pfaızer» kompanıasy) arnalǵan nusqaýlyqqa sáıkes 1 dozada (0,3 ml) mRNQ negizindegi (lıpıdti nanobólshekterge ınkapsýlanǵan) COVID-19-ǵa qarsy 30 mkg bar.
Sonymen qatar qosymsha zattar (kremderde, sýsabyndarda kezdesetin polıetılenglıkol, biraq edáýir úlken kólemde, sondaı-aq saharoza, natrıı hlorıdi, kalıı hlorıdi jáne basqalary) bar. Vaksınanyń quramynda bir dozaǵa keminde 1 mmol kalıı (39 mg) jáne natrıı (23 mg) bar, ıaǵnı olardyń quramy shamaly ǵana.
Vaksınalarda organızmde bedeýlik nemese mýtasıalyq prosester sıaqty uzaq merzimdi jaǵymsyz saldarlarǵa ákeletin komponentter joq.
Vaksınalardaǵy kez kelgen zattar halyqaralyq normatıvterge sáıkes organızm úshin qaýipsiz konsentrasıalarda bolady.
- Men balaǵa Pfaızer emes, basqa vaksınany saldyra alamyn ba?
Búgingi tańda bizdiń elimizde 12-17 jas aralyǵyndaǵy jasóspirimderdi vaksınasıalaý DDU maquldaǵan jáne 12 jastan asqan jasóspirimder men júkti áıelderdi vaksınasıalaýǵa usynylǵan jalǵyz vaksına bolyp tabylatyn «Komırnatı» vaksınasymen («Pfaızer» kompanıasy) júzege asyrylady.
Respýblıkada kórsetilgen kontıngentterge vaksınasıa júrgizý 12 jastan asqan balalardy vaksınasıalaý usynylǵan basqa elderdiń (AQSH, Germanıa, Ulybrıtanıa, Izraıl jáne Belgıa, Úndistan, BAÁ) tájirıbesine negizdelgen.
- Shaǵymmen qaıda júginýge bolady?
KVI-ge qarsy vaksınasıa júrgizý máselelerine qatysty shaǵymmen vaksınasıa júrgizgen medısınalyq uıymǵa nemese tıisti aýmaqtyń densaýlyq saqtaý basqarmasyna júginýge bolady.
Budan basqa kez kelgen vaksınanyń nusqaýlyǵynda tutynýshylardan dárilik zattardyń sapasy jónindegi jáne dárilik zattardyń tirkeýden keıingi qaýipsizdigin qadaǵalaýǵa jaýapty uıymdardyń mekenjaıy kórsetilgen, olarǵa qolaısyz reaksıalar týraly habarlaýǵa bolady.
- Birqatar elder balalardy vaksınasıalaýdan bas tartty. Nege biz ony jasaımyz?
DDU 12-17 jas aralyǵyndaǵy jasóspirimderdi «Komırnatı» («Pfaızer» kompanıasy) vaksınasymen vaksınasıalaýdy usynady.
Búgingi tańda Izraıl, Fransıa, Italıa, Ispanıa, Germanıa, Brazılıa, Qytaı, Shvesıa, Ulybrıtanıa, AQSH, Argentına jáne t. b. sıaqty kóptegen damyǵan elderdiń bıligi osy vaksınamen balalardy KVI-ge qarsy vaksınasıalaý naýqanyn bastady.
- Balany vaksınasıalaýdan qalaı bas tarta alamyn? Qansha ata-ana balalaryn vaksınasıalaýdan bas tartty?
Profılaktıkalyq egýdi júrgizý aldynda jalpy praktıka dárigeri nemese pedıatr, dáriger bolmaǵan kezde feldsher azamattarǵa, kámeletke tolmaǵandardyń ata-analaryna nemese ózge de zańdy ókilderine jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyq zańnamasynda belgilengen tártippen áreketke qabiletsiz dep tanylǵan azamattardyń zańdy ókilderine egý júrgizýge aqparattandyrylǵan kelisim nysanyn usynady.
Profılaktıkalyq egýlerdi júrgizýge erikti túrde aqparattandyrylǵan kelisim nemese bas tartý jazbasha túrde resimdeledi.
- Ata-analardyń balany vaksınasıalaýdan bas tartýy nege ákeledi?
Balany egýden bas tarta otyryp, ata-ana óz balasyn BUU-nyń Bala quqyqtary týraly konvensıasynda jáne «QR-daǵy bala quqyqtary týraly» zańda aıqyndalǵan, Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasynda (29-bap) kepildik berilgen densaýlyqty qorǵaý quqyǵynan aıyrady jáne ony vaksınamen basqarylatyn ınfeksıalarmen aýyrý táýekeline ushyratady, balalarda KVI aýrýynyń qaýpin jáne ótkergen KVI-den keıingi asqynýlardyń (Kavasakı sındromy) damý qaýpin edáýir arttyrady.
- Mektepterden basqa qaı jerde vaksınasıalaýǵa bolady? Emhanalar tizimi
12 jastan asqan jasóspirimderdi KVI-ge qarsy vaksınasıalaý bilim berý uıymdarynyń egý pýnktterinde júrgiziledi, sondaı-aq ata-analardyń qalaýy boıynsha emhanada vaksınasıalaýdy jeke tártippen júrgizýge jol beriledi.
- Joldama alý kerek pe?
Joldama alý mindetti emes. Vaksınasıaǵa «Egov» portaly arqyly nemese turǵylyqty jeri boıynsha medısınalyq uıymnyń telefony arqyly jazylýǵa bolady.
Alaıda, jasóspirimderdi vaksınasıalaý medqyzmetker aqparattandyrylǵan kelisimniń qol qoıylǵan nysanyn alǵannan keıin ǵana júrgiziledi.
- Balalardyń vaksınasıa pasportyn qaıdan júktep alýǵa bolady? Qaǵaz nusqasyn qalaı alýǵa bolady?
Vaksınasıadan keıin jasóspirimderde de vaksınasıa pasporty jasalady.
Elektrondyq vaksınasıa pasportyn «eGov mobile» mobıldik qosymshasynan júkteýge bolady. QR-kody bar qaǵaz tasyǵyshtaǵy KVI-ge qarsy vaksınasıa týraly anyqtamany turǵylyqty jerińiz boıynsha medısınalyq uıymnan ala alasyz.
- Vaksınasıa aldynda balalardy medısınalyq qarap tekserý bar ma?
Profılaktıkalyq egýdi júrgizý aldynda jalpy praktıka dárigeri nemese pedıatr, dáriger bolmaǵan kezde feldsher egiletin adamdy medısınalyq qarap tekserýdi júrgizedi, ımmýndaýǵa qarsy kórsetilimder bolmaǵan kezde egiletin adamnyń medısınalyq qujatynda egý júrgizýge ruqsatty resimdeıdi, egiletin adamǵa nemese onyń ata-anasyna nemese zańdy ókiline profılaktıkalyq egý, ımmýndaýdan keıingi yqtımal reaksıalar men qolaısyz kórinister, ekpeden bas tartý saldarlary týraly tolyq jáne obektıvti aqparat beredi. Profılaktıkalyq egýler júrgizý aldynda egiletin adamdy medısınalyq tekserýdi olar densaýlyq jaǵdaıynyń nasharlaýyna shaǵymdanǵan jáne (nemese) aýrýlardyń obektıvti belgileri bolǵan jaǵdaıda júrgiziledi. Egýler azamattarǵa, kámeletke tolmaǵandardyń jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyq zańnamasynda belgilengen tártippen áreketke qabiletsiz dep tanylǵan azamattardyń ata-analaryna nemese ózge de zańdy ókilderine egýler júrgizýge aqparattandyrylǵan kelisim alynǵannan keıin júrgiziledi. Profılaktıkalyq egýlerdi júrgizýge erikti túrde aqparattandyrylǵan kelisim nemese bas tartý jazbasha túrde resimdeledi.
- Oqý kezeńinde vaksınasıa?
KVI-ge qarsy vaksınasıa osy aıda vaksınanyń óńirge túsýine baılanysty bastalady. Jasóspirimderdi vaksınasıalaý bilim berý uıymdarynyń egý pýnktterinde júrgiziledi, sondaı-aq ata-analardyń qalaýy boıynsha tirkelgen jeri boıynsha emhanada júrgizilýi múmkin. Mektepterde vaksınasıa júrgizý kezinde ekpe alǵan jasóspirimder vaksınasıadan keıin 30 mınýt boıy medısınalyq baqylaýda bolady. Osydan keıin egilgender keri sabaqqa orala alady, qajet bolǵan jaǵdaıda (álsizdik, temperatýranyń joǵarylaýy jáne t. b.) sabaqtan bosatylyp, ata-analary aldyn-ala habarlandyrylyp, úıge jiberilýi múmkin.
- Jas sanaty boıynsha uıymdastyrý jáne tártip, aldymen 12-13 jas, sodan keıin 14-15 jas nemese qalaı?
Jasóspirimderdi vaksınasıalaý jasóspirimderdiń úlken jas sanatynan, ıaǵnı 16-17 jastaǵy jasóspirimderden bastalady. Keıinnen basqa jas tobyndaǵy, ıaǵnı 15, 14, 13 jáne 12 jastaǵy jasóspirimder tartylatyn bolady.
- 17-18 jas arasyndaǵy jasóspirimderge qalaı júrgiziledi?
Komırnatı vaksınasyn («Pfaızer» kompanıasy) paıdalana otyryp KVI-ge qarsy vaksınasıalaý 12-den 17 jasqa deıingi (qosa alǵanda) jasóspirimderge júrgiziletin bolady. Bul rette eger vaksınasıa alǵan kezde jasóspirimniń jasy 18 jasqa tolmaǵan bolsa, onda jasóspirim Pfaızer vaksınasymen egiledi jáne 21-28 kún aralyǵymen vaksınasıa kýrsy 18 jasqa tolǵannan keıin aıaqtalýy múmkin.
18 jasqa tolǵan adamdarǵa vaksınasıa erikti negizde basqa qolda bar vaksınalarmen júrgiziletin bolady.
- Eger bala qandaı da bir medısınalyq esepte tursa, ol vaksınasıalaýǵa jatady ma?
Dıspanserlik esepte turǵan jasóspirimder emdeýshi dárigerden konsýltasıa jáne ruqsat alǵannan keıin KVI-ge qarsy vaksınasıalaýǵa jiberiledi. Jasóspirimde sozylmaly aýrýlar bolǵan kezde, remısıa kezeńinde vaksınasıa júrgiziledi.
- Balany vaksınasıalaý aldynda ata-analary ne isteýi kerek (JQT, qysym, satýrasıa taldaýlaryn tapsyrý)?
Vaksınasıa júrgizý aldynda medısına qyzmetkeri arterıalyq qysymdy, satýrasıany, temperatýrany ólsheı otyryp, jasóspirimge medısınalyq qarap tekserý júrgizedi, teri jabyndary men kórinetin silemeıli qabyqtardy qarap tekseredi jáne jalpy jaı-kúıin baǵalaıdy.
Shaǵymdar men klınıkalyq kórsetilimder anyqtalǵan kezde jasóspirim qosymsha zerthanalyq-aspaptyq zertteýlerge jiberiledi. Kórsetilimder boıynsha salalyq mamandardyń konsýltasıasyna jiberilýi múmkin.