Отандық жас ғалымдар жаңа өнімдер алудың жолын тапты
Отандық жас ғалымдар күріш қауызынан кремний диоксидін алды. Кремний диоксиді шыны, керамика, бетон жабдықтары, тіс пастасы, косметика өндірісінде қолданылады.
Қазақстандық зерттеушілердің енді бір тобы энергия үнемдегіш шамның жаңа нұсқасын ойлап тапты. Ғылымды серік еткен жандар жаңа өнімін өндіріске шығаруды да бастап кеткен.
Күріштің қауызын өртегенде, одан шыққан түтін ауаға таралып, зиянды химиялық зат бөледі. Қазір қызылордалық ғалымдардың арқасында Сыр маржанынан шыққан қалдықты да зиянсыз өңдеп, одан пайдалы өнім алу мүмкін болып отыр, деп хабарлайды Almaty-akshamy.kz
Бұл туралы химия ғылымдарының кандидаты, профессор Нұрбол Аппазов айтты.
«Қызылорда облысында жылына 500 мың тоннадан астам күріш жиналады. Одан шамамен 100 мың тонна күріш қауызы қалады. Осыдан бірнеше жыл бұрын күріш қауызын қала сыртындағы полигонда өртейтін. Қалдық жанғанда майда дисперсті кремний диоксидін бөледі. Бұл – көзге көрінбейтін, ауада таралатын зиянды химиялық зат. Аталған зат ине түрінде кристалданып, полигонға жақын аумақта тұратын тұрғындардың өкпесін зақымдайды, сөйтіп, адамдар емі жоқ силикоз ауруына шалдығады. Сол себепті соңғы уақытта күріш қауызын өртеуге тыйым салынды», - дейді профессор.
Оның айтуына қарағанда, содан қалдықты құрамажемнің құрамына қосып жіберетін болған. Жануар жегенімен, қорыта алмай, шайналған күйінде ағзадан шығарады екен.
Жас профессор өзінің ғалымдар тобынан тұратын командасымен бірлесіп әзірлеген технологияның ерекшелігі – күріш қауызынан бірнеше минутта ғана кремний диоксидін алу. Шетелдік ғалымдардың тәжірибесінде күріш қалдығындағы кремнийдің өзін, органикалық бөлігін қалдырып, бейорганикалық қоспалардан ажырату үшін қышқылдық өңдеу жүргізеді. Әдетте, мұндай өңдеуге тұз қышқылын қолданады. Бұл бірнеше сағатты алады. Отандық зерттеушілер мұны микротолқынды сәулелендіруге көшірген. Осылайша, жоғары температурада өңдеу арқылы кремний диоксидін алды.
«Шетелдік ғалымдардың зерттеулерінен көргеніміздей, олардың ешбірі 100 пайыз таза кремний диоксидін ала алмаған. Ең жоғары жетістігі 99,8 пайыз болды. Ал біз 100 пайыз таза кремний диоксидіне қол жеткіздік. Таза кремний диоксидін ІТ-технологияға қажетті оптоталшықтар жасауға қолданылады. Ал оптоталшықтар жылдам интернет үшін қажет. Сондай-ақ таза кремний диоксидінен таза кремний алуға болады. Кремний – күн энергетикасына таптырмас қосылыс. Кремний диоксидін, бұдан бөлек, құрылыс материалдарын дайындауда, өте жоғары тазалықтағы кварц шынысын жасауда, косметикада және т.б. пайдаланады», - дейді Н.Аппазов.
Жетекшісі профессор Н.Аппазов бастап, шәкірттері – химия PhD Нұрғали Ақылбеков пен Рахметулла Жаппарбергенов, Рахымжан Тұрманов, Динара Ниязова, Индира Еспанова секілді магистрлар, Баурат Базарбаев, Ақерке Молданазар сынды жоғары білімді жас мамандар қостаған зерттеушілер тобы аталған істе шетелдік ғалымдар «рекордын» жаңартты.
Нанотехнологияға негізделген үнемді шам
Заман жаңарған сайын адамзат алдындағы маңызды міндеттер мен өзекті мәселелер де өзгеріп отырады. Ал қазіргі заманда электр энергиясын үнемдеу күн тәртібінен түспей тұр. Электр қуаты қымбаттап барады, мұның да себебі – тапшылық. Осы мәселені шешудің жолдарын отандық жас ғалымдар да зерттеп жүр. Олар энергия үнемдегіш шамның жаңаша үлгісін ойлап тапты. Аталған жобаның жетекшісі, физика-математика ғылымының кандидаты, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Мерлан Досболаев жаңа үлгінің ерекшелігіне тоқталды.
«ҚазҰУ-дың Ашық түрдегі ұлттық нанотехнологиялық зертханасы плазма физикасы мен техникасын зерттеумен айналысады. Плазманы әртүрлі жағдайда алуға болады. Ең қолайлы зертханалық плазма газдық разрядта алынады. Газдық разряд дегеніміз – газдық ортамен электр тоғының өтуі. Осы кездегі пайда болған газдық разряд плазмасы жарық береді. Біз разрядтың жарық беру қарқынын жоғарылатып, жаңа үлгідегі электр үнемдегіш шамдарын жасадық. Газдық разряд плазмасының түрлі физикалық қасиеттерін зерттеу кезінде құрамына микро, нанобөлшектер енгізгенде олардың жарық беруі бірнеше есе артатыны анықталды. Сөйтіп, нанотехнологияға негізделген газдық разрядты шамдардың жаңа нұсқасын жасау туралы ой пайда болды. Бірнеше халықаралық ғылыми журналдарда мақалалар жариялап, кейін елімізде осы жаңалығымызға патент алдық. Қазір «Ғылым қорының» гранты арқылы осы жобаның өндірісімен айналысып жатырмыз», - дейді ол.
М.Досболаевтың айтуынша, бүгінде кеңінен қолданылып жүрген жарық диодты шамдардың тиімді жұмыс істеуі үшін қымбат технологиялар қажет. Қазір дүкен сөрелерінде тұрған мұндай шамдардың көбі арзан материалдардан дайындалған, ал сапалысы қымбат тұрады. Отандық ғалымдар әзірлеген шамдардың бағасы одан әлдеқайда қолжетімді. Бұл шамдарда бұрынғыдай таза сынаптың орнына амальгамма қолданылады. Амальгамма дегеніміз – аз ғана сынаптың басқа металдармен қосындысы. Осылайша, газдық разрядтың құрамына еніп, жарық спектрін өзгертіп, оның қарқынын арттырады.
Ашық түрдегі ұлттық нанотехнологиялық зертханасының директоры Мұхит Мұратов қазірдің өзінде 50 мың дана шам шығарылғанын, сатуға дайын екенін жеткізді.
«Ғылым қорының» грантымен шамдарға қажетті шикізат алдық. Шикізатты пайдаланып, 4 түрлі формадағы, сапасы бірдей 50 мың дана өнім дайындадық. Шамдарды сатуға талап ететін сертификатқа да қол жеткіздік. Енді сатылымға шығару жұмыстары жүргізіліп жатыр. Құрылыс дүкендеріне өзіміздің тиімді өнімімізді ұсынып отырмыз. Осыған қоса мемлекеттік сатып алуға қатысу да көзделген. Негізі қазір көп жерде орнатылған, көзге қатты әсер ететін жарық диодты шамдар 5 мың теңгеден жоғары тұрады, ал біздің университет ғалымдары әзірлеген шамдар 300 теңгеден басталады», - дейді М.Мұратов.