جاقىندا جامبىل اتىنداعى قالالىق جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىندا «اياۋلى جان» الەۋمەتتىك جوباسى اياسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ايەلدەردىڭ قۇقىقتارى مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» ق ر زاڭىن يمپلەمەنتاسيالاۋ» تاقىرىبىندا ديالوگتىك الاڭ ءوتتى. وسىعان وراي، زاڭگەر، «اياۋلى جان» جوباسىنىڭ جەتەكشىسى ساپاروۆا گۇلشارا ماراتقىزىمەن سۇحباتتاسقان ەدىك.
– گۇلشارا مارات قىزى، ءىس-شارادا تالقىلانعان ماسەلەلەر جونىندە تولىعىراق ايتىپ وتسەڭىز؟
– بۇگىن ءبىز ارىپتەستەرىمىزبەن بىرگە ايەلدەر مەن بالالارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىقتىڭ كەز كەلگەن كورىنىستەرى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتەتىن، سونداي-اق وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋعا جانە كامەلەتكە تولماعانداردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە ارنالعان ق ر زاڭىنا قول قويىلعان نورمالاردى ىسكە اسىرۋ بويىنشا ناقتى قادامداردى تالقىلاپ، جوسپارلارىمىزدى ايقىندادىق.
– «جان-سايا» داعدارىس ورتالىعى تاراپىنان جابىرلەنۋشىگە قانداي كومەكتەر كورسەتىلۋدە؟
– داعدارىس ورتالىعىندا ق ر زاڭناماسىمەن بەكىتىلگەن ارنايى الەۋمەتتىك قىزمەتتەردىڭ بارلىق ءتۇرى كورسەتىلەدى. اتاپ ايتساق: الەۋمەتتىك، ەڭبەك، پسيحولوگيالىق، مەديسينالىق، قۇقىقتىق، مادەني، ەكوكنوميكالىق، تۇرمىستىق. مىسالى، قىزمەت الۋشى كەلىپ تۇسكەن ۋاقىتتا وعان جاتىن ورىن مەن ءبىرىنشى كەرەك-جاراعى بەرىلەدى، تاماقپەن قامتاماسىز ەتىلەدى، بۇل – تۇرمىستىق قىزمەتكە جاتادى. ال، پسيحولوگتىڭ وتكىزەتىن تەراپياسى، زاڭگەردىڭ قۇجاتتارىن رەتتەپ، قالپىنا كەلتىرۋى – سايكەسىنشە، پسيحولوگيالىق، قۇقىقتىق قىزمەتتەر دەپ ەسەپتەلەدى.
سونىمەن قاتار، بۇل ماسەلەگە بەي-جاي قارامايتىن سەرىكتەستەر مەن دەمەۋشىلەر دە قىزمەت الۋشىلارعا كومەگىن ايامايدى.
– جىلىنا سىزدەردىڭ ورتالىققا قانشا ادام كومەك سۇراپ حابارلاسادى؟
– 2023 جىلدىڭ ەسەبىنشە، 1980 ادامعا كومەك كورسەتىلدى. ونىڭ ىشىندە 475 ادام ورتالىقتا تۇرسا، قالعانى پسيحولوگ پەن زاڭگەردىڭ جەكە كەڭەسىن ونلاين جانە وفلاين تۇردە العان.
– قازىرگى تاڭدا زورلىق-زومبىلىقتىڭ فيزيكالىق، سەكسۋالدى، ەكونوميكالىق جانە پسيحولوگيالىق تۇرلەرىنىڭ بار ەكەنىن بىلەمىز. سونىڭ ىشىندە داعدارىس ورتالىعىنا زورلىق-زومبىلىقتىڭ قاي تۇرىنە قاتىستى ءجيى قوڭىراۋ تۇسەدى؟
– كوبىنە زورلىق-زومبىلىق ءتۇرىن يدەنتيفيكاسيالاۋ كەزىندە فيزيكالىق جانە پسيحولوگيالىق تۇرلەرى ءجيى كەزدەسەدى. دەگەنمەن تاجىريبەگە سۇيەنسەك، ءبىر قىزمەت الۋشىدا مىندەتتى تۇردە زورلىق-زومبىلىقتىڭ بىرنەشە ءتۇرى ورىن الاتىنىن ايتا الامىز.
– ورتالىقتا ساۋىقتىرۋ شارالارىنان ءوتىپ، وتباسىنا ورالعان ادامدارمەن قانشالىقتى ءجيى بايلانىسىپ تۇراسىزدار؟
– قىزمەت الۋشىلار بىزدەن كەتكەن سوڭ ءبىر جىل كولەمىندە حابارلاسىپ تۇرامىز. ال ەگەر ودان بولەك كومەك قاجەت بولسا، كەز كەلگەن ۋاقىتتا كومەكتەسۋگە دايىنبىز.
– وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىقتىڭ كوبەيۋ سەبەبى نەدە دەپ ويلايسىز؟
– جالپى ايتاتىن بولسام، سەبەپ-سالدار بايلانىسى پرينسيپىنە سايكەس، ۇيدەگى تاربيە مەن كۇندەلىكتى تۇرمىس-تىرشىلىكتىڭ كورىنىسى ءار ادامعا ۇلكەن ىقپالىن تيگىزەدى. سونىمەن بىرگە، قوعامداعى زورلىق-زومبىلىققا دەگەن نەمقۇرايدى كوزقاراس ادامداردىڭ ساناسىنا بۇل قۇقىق بۇزۋشىلىقتى نورما رەتىندە كورسەتەدى.
دەگەنمەن، ايتا كەتۋ كەرەك، قازىرگى تاڭدا حالىقتىڭ كوزى اشىلىپ، قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعى ارتىپ، سونىڭ ىشىندە قوعام بەلسەندىلەرى زورلىق-زومبىلىق نورما ەمەس ەكەنىن كورسەتىپ، نولدىك توزىمدىلىك مادەنيەتى قالىپتاسىپ جاتىر.
– پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى ايەل قۇقىعى مەن بالالار قاۋىپسىزدىگىن قورعايتىن زاڭعا قول قويدى. زاڭ ءوز كۇشىنە ەنگەننەن كەيىن ەلىمىزدەگى زورلىق-زومبىلىق فاكتىلەرى ازايادى دەگەن ءۇمىتىمىز مول. وسى تۇرعىدا ءسىزدىڭ الىپ-قوسارىڭىز؟
– ارينە، وزگەرىستەر بولىپ جاتقانىنا قۇقىقتىق قوعامنىڭ دامۋىن قالايتىندار قۋانىپ جاتىر. ال، بۇل زاڭنىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن جانە زورلىق-زومبىلىق فاكتىلەرى ازايۋىن ۋاقىت كورسەتەدى دەپ ويلايمىن.