سوڭعى 30 جىلدا ەلىمىزدىڭ بايلىقتارىن ءوزىنىڭ مۇددەسىن ويلاعان كەيبىر ازاماتتار زاڭسىز شەتكە شىعارىپ، قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىنا زالال كەلتىردى. ەگەر ول اكتيۆتەر ەلىمىزدە بولعاندا زاۋىتتار مەن فابريكالار، ت.ب. جۇمىس ورىندارى ارتىپ، ىشكى ءونىم دە كوبەيەر ەدى. ال ەندى وسى شەتكە شىعارىلعان اقشالاردىڭ دەنى ۇيگە، كولىك، ياحتا سياقتى جىلجىمايتىن مۇلىكتەرگە، قازاقستانعا پايداسى جوق دۇنيەلەرگە كەتتى.
كەز كەلگەن اكتيۆتەر قاي ەلدە بولسا، سول ەلدىڭ مۇددەسى ءۇشىن جۇمىس ىستەپ جاتىر. ەل ازاماتتارىنىڭ كوبى شۆەيساريا، انگليا، فرانسيا سياقتى مەملەكەتتەردىڭ ەكونوميكاسىنا جۇمىس ىستەۋدە. بۇل اقشالاردى ەلگە قايتارۋ كەرەك. زاڭسىز شىعارىلعان دەگەن سوتتىڭ شەشىمى بولسا، اكتيۆتەر مەملەكەتكە قايتارىلۋعا ءتيىس. بۇل حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا، ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا پايدالى بولار ەدى. بۇل زاڭنىڭ ماڭىزى – وسىندا.
زاڭسىز اكتيۆتەردى انىقتاۋ قيىن ەمەس. ماسەلەن، كەز كەلگەن شەتكە شىعارىلعان اقشانىڭ كولەمى مەن پايىزىن انىقتاپ، جەكە تۇلعانىڭ جۇمىس ىستەگەنىن، سول بايلىق قالاي پايدا بولعانىن انىقتاۋ كەرەك. ەگەر ول تۇلعا اكىم نەمەسە اكىمنىڭ ورىنباسارى، ءيا بولماسا مينيستر بولسا، ونىڭ اي سايىن الاتىن ايلىعى بەلگىلى. سول ايلىق ەسەپتەلىپ، دەكلاراسيا ارقىلى انىقتالادى. شەتكە شىعارىلعان اكتيۆتىڭ زاڭسىز ەكەنى بەلگىلى بولادى. سوتتىڭ شەشىمى شىعىپ، زاڭسىز اكتيۆتەر ەلگە قايتارىلادى.
وتكەن جىلى قاڭتار كەزىندە ەلدەگى ۇلكەن وليگارحتار قازاقستان دامۋ بانكىنەن 1 ملرد-قا جۋىق دوللارلىق نەسيە الىپ، شەتكە شىعارىپ جىبەرگەن. ال وعان ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ ەكەۋى قول قويىپ، رۇقسات بەرگەن. سول ادامدار كوميسسيا مۇشەلەرى بولىپ وتىر. سوندىقتان بۇل ماسەلەدە الدىمەن كوميسسيا مۇشەلەرىنە مۇقيات قاراعان ءجون.
كەزىندە پرەزيدەنت 150 ملرد اقشا شەتكە شىققان دەدى. ۇلتتىق بانك 70 ملرد دەسە، مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىمدار 400 ملرد-قا جۋىق قارجى شەتكە شىققان دەگەن اقپارات كەلتىردى. اركىم ءارتۇرلى باعانى ايتادى. سوندىقتان زاڭسىز اكتيۆتەردى ەسەپتەۋ قيىن ەمەس. ءبىراق ولاردىڭ زاڭسىز ەكەندىگىن دالەلدەيتىن سوت شەشىمى كەرەك.