بالا – بولاشاق
ۇيالى تەلەفوندار مەن سمارتفونداردىڭ بالالارعا اسەرى تۋرالى اڭگىمە الەۋمەتتىك جەلىدە كوتەرىلىپ جۇرگەلى قاشان! بۇل رەتتە، ەلەكتروماگنيتتىك ساۋلەلەنۋدىڭ ادام اعزاسىنا، سونىڭ ىشىندە ميىنا جاعىمسىز اسەرى بولاتىنىمەن كەلىسپەيتىندەر دە بار. دەگەنمەن سوڭعى كەزدە ونىڭ ءقاۋىپتى ەكەنىن مويىندايتىنداردىڭ قاتارى الدەقايدا ارتا تۇسكەنى داۋسىز.
ودان بولەك، ءتۇرلى زەرتتەۋ ناتيجەلەرى دە ءموبيلدى قۇرىلعىنى جاتا-جاستانا قولدانۋشىلاردىڭ جارىق پەن دىبىس سيگنالدارىنا رەاكسياسى باسەڭدەيتىنىن جانە الدەنە جازعان كەزدە كوپ قاتە جىبەرەتىنىن كورسەتكەن. ەڭ الاڭداتاتىنى، ۇيالى تەلەفونعا تاۋەلدىلىگى باسىم ورەندەردىڭ بارا-بارا جۇمىس قابىلەتى تومەندەپ، زەيىنىن شوعىرلاندىرۋى مەن لوگيكالىق جادى ناشارلايتىنى بۇگىندە باسا ايتىلۋدا.
جالپى، ۇيالى تەلەفوننىڭ ماگنيتتىك ءورىسىنىڭ تارالۋ ەرەكشەلىگى مەن بالا ميى سىڭىرەتىن ەنەرگيا مولشەرى ماسەلەسى سوڭعى ۋاقىتتا حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ءتۇرلى فورۋمداردىڭ دا كۇن تارتىبىنەن تۇسپەۋگە اينالدى. زەرتتەۋلەرگە جۇگىنسەك، ەنۋ تەرەڭدىگى بويىنشا رادياسيا ەرەسەكتەردىڭ مي قۇرىلىمدارىنىڭ 15 پايىزىن قامتيتىن كورىنەدى، ال ونىڭ بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە قاتىستى كورسەتكىشى الدەقايدا جوعارى. ياعني، ول جاسوسپىرىمدەردە – 60 %، بالالاردا – 80 %-دى قۇرايدى ەكەن. دەمەك ۇيالى تەلەفوندى پايدالانۋ كەزىندە بالا ميىنىڭ تۇگەلدەي دەرلىك بولىگى ەلەكتروماگنيتتىك ساۋلەلەنۋگە ۇشىرايدى دەگەن ءسوز.
بالالاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ پسيحيكاسى مەن فيزيولوگيالىق جاي-كۇيىنەن سوڭعى ۋاقىتتاردا بايقالىپ جۇرگەن جاعىمسىز كورىنىستەر مەن ءتۇرلى اتتەگەن-ايلاردا ەلەكتروماگنيتتىك رادياسيانىڭ اسەرى جوقتىعىنا ەشكىم كەپىلدىك بەرە المايدى. مىسالى، ماماندار ءموبيلدى قۇرىلعىلاردىڭ بالالارعا ەرەكشە ءقاۋىپ توندىرەتىنىن ايتادى جانە ەرەسەكتەرگە قاراعاندا باس سۇيەكتەرى ءالى قاتپاعان ءارى مي سالماعى جەڭىل بولعاندىقتان، ولاردىڭ نازىك اعزاسى گادجەتتەر رادياسياسىنا توتەپ بەرە قويۋى نەعايبىل دەيدى. سوعان وراي ءبىرقاتار عالىمدار ادام اعزاسىنا كونسەروگەندى اسەرىن العا تارتا وتىرىپ، ەلەكتروماگنيتتىك رادياسيانى ەڭ كەڭ تارالعان ءارى سالدارى اۋىر سىرقاتتار توبىنا جاتقىزۋدى ۇسىنادى.
بۇل ماسەلەگە ءجىتى ءمان بەرگەن كوپتەگەن مەملەكەتتەر، سونىڭ ىشىندە گەرمانيا، فرانسيا، يتاليا، گرەسيا، ۇلىبريتانيا، بەلگيا، بانگلادەش، جۇڭگو، بەلورۋسسيا، وزبەكستان جانە ءازىربايجان مەكتەپتەر مەن بالاباقشالاردا Wi- Fi مەن ۇيالى تەلەفونداردى پايدالانۋعا تولىقتاي تىيىم سالاتىن نەمەسە ءىشىنارا شەكتەيتىن شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدا. بالالاردىڭ ۇيالى تەلەفوندى ساباق كەزىندە پايدالانۋىن شەكتەيتىن زاڭ جۋىردا بىزدە دە قابىلداندى.
قالاي بولعاندا دا، بۇل زاڭمەن عانا رەتتەلەتىن جاعداي ەمەس، ءار اتا-اتانىڭ جانە ءار ءجاسوسپىرىمنىڭ جەكە جاۋاپكەرشىلىگىندەگى نارسە ەكەنى تۇسىنىكتى. يۋنيسەف-تىڭ جاھاندىق ەسەبى بويىنشا، ينتەرنەتتىڭ الەمدەگى ءاربىر ءۇشىنشى قولدانۋشىسى – بالا ەكەن. جاس ورەندەردىڭ ونلاين-قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ بارىسى قازاقستاندا بالالار ينتەرنەتكە بۇرىن-سوڭدى بولماعان جىلدامدىقپەن جانە ەرتە جاستان قوسىلاتىنىن انىقتاعان. سونداي-اق، ماماندار بالالاردىڭ 45%-ى ينتەرنەتكە 5-8 جاسىندا، ال 5%-ى ودان دا ەرتە، ياعني 4 جانە ودان دا كىشى جاستا كىرەتىنىنە كوز جەتكىزگەن. دەمەك، ءقازىر ءتىپتى بەسىكتەن بەلى جاڭا شىققان بۇلدىرشىندەردىڭ ءوزى ۇيالى تەلەفوننىڭ قۇلاعىندا وينايدى دەگەن ءسوز.
ارينە، بالانىڭ دامۋىنا، شىعارماشىلىعىنىڭ، ءوي-ورىسىنىڭ ارتۋىنا عالامتوردىڭ، ءموبيلدى قۇرىلعىلاردىڭ پايدالى اسەرى بولاتىنى تالاس تۋدىرمايدى. ماسەلە – شەكتەن شىقپاۋدا جانە ءار نارسەنىڭ جاعىمدى-جاعىمسىز، ارتىق-كەم تۇسىن تارازىلاي بىلۋدە ەكەنىن تۇسىنگەن ابزال.