تاۋەلسىزدىكتى اركىم ءارتۇرلى تۇسىنەدى. ءبىرى ونى – ار مەن وجدان ايقاسى دەسە، ءبىرى تاڭىردەن كەلگەن ءتاتتى سىيعا بالايدى. ارينە، العاشقى تەڭەۋدىڭ ارتىق-كەمى جوق. ال ەكىنشىسى كوڭىلدىڭ جەلىمەن ايتىلعان لالا لەبىزدەي كورىنەدى كەيدە.
نەگە دەسەڭىز، بابانىڭ موردەي قانىمەن، انانىڭ كولدەي جاسىمەن كەلگەن ازاتتىقتىڭ اق تاڭىن كادەسىيداي كورۋ – تاريحى ىقىلىم داۋىرلەرمەن شەكتەسىپ جاتقان جاس مەملەكەتىمىزدىڭ بايتاق ءمانىن باسەڭدەتەتىندەي.
ۇلى وتانىمىز بۇگىنگە دەيىن نەبىر قيىندىقتاردى ەڭسەردى. الدا ۇلى مۇرات جولىندا ءالى تالاي اسۋلار جاتىر. بىزدىڭشە، تاۋەلسىز بۋىن تۇسىنىگىندەگى «تاۋەلسىزدىك» باسقاشا بولۋى ءتيىس.
شىنىندا، تاۋەلسىز مەملەكەت قۇرۋ باقىتى XX عاسىردىڭ سوڭىندا ءبىزدىڭ ۇرپاقتىڭ تالەيىنە بۇيىردى. ال «ونى اقىلمەن، جاۋاپكەرشىلىكپەن جۇزەگە اسىرۋ – ءبىزدىڭ پارىزىمىز»، دەدى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءبىر سوزىندە. سول اسقاق ارمان بيىگىندەگى كۇرەس تۇتاس ۇلتتىق يدەياعا اينالۋىمەن ەرەكشەلەندى. قاراشا حالىق قولدادى، باياندى ەتۋ بارىمىزگە ورتاق ءىس سانالدى. بۇل ەگەمەن ەلدىڭ جاڭارۋىنا كەڭ جول اشتى. ويتكەنى حالىق قاجەت ەتپەگەن، قولداماعان جاعدايدا بوستاندىق ۇعىمىن ورنىقتىرۋ مۇمكىن ەمەس ەدى.
جالپى، ەركىندىك پەن ەلباسى ەگىز ۇعىمداي. ءبىزدىڭ وي ىشىندە وسىنداي ۇعىم قالىپتاستى. سەبەبى قاز-قاز قادام باسىپ، ءتاتتى تىلمەن بىلدىرلاپ سويلەي باستاعان بال بالالىعىمىز تاۋەلسىزدىكتىڭ شۋاقتى تاڭدارىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. سان عاسىرلىق توزىممەن، مىڭ جىلدىق تولقۋمەن جەتكەن، اتقا قونىپ، الداسپان اسىنعانداردىڭ ارمانىنا اينالعان، الاش ارىستارىنىڭ تالپىنىسى، تىزە قوسىپ، كۇنى-تۇنى تاڭىردەن تىلەگەنى، كەشەگى مۇز جاستانعان جەلتوقسان جاستارىنىڭ نامىسىن جانىپ، جالىن اتقان جۇرەگىنە تۇرتكى بولعان، ودان قالا بەردى كونە تۇركى ءداۋىرىنىڭ دارابوزدارى كىر جۇقتىرماعان كادىمگى قىمبات تاۋەلسىزدىك. قازاق ءۇشىن قۇنداقتاۋلى سابيدەي اياۋلى، جىلداپ كۇتكەن شاقالاعىن كەۋدەسىنە قۇشىرلانا باسقان اسىل انانىڭ اڭسارىنداي قاستەرلى، ەستىلگەن مەزەتتە ەڭسەڭدى كوتەرىپ، رۋحىڭدى وياتاتىن تۇتاس ۇلتتىڭ ۇران سوزىندەي ۇلى ۇعىم.
اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلىپ، الاش جۇرتى اقسارباس ايتقان تاريحي كۇن ەل جادىندا. كوش باستاعانداردى كىسەندەپ، ۇلت سەركەلەرىن سۇرگىنگە ۇشىراتقان ۇزاق جىلدىق ەزگىدەن ەگەمەندىككە قاراي وتكەل سالۋ تاعدىرشەشتى قادام جاساۋدى تالاپ ەتىپتى. كەڭەستىك بيلىكتىڭ ون بەس ەلدى بىر-بىرىنەن اجىراتپاس ءۇشىن قۇرعان ايلا-شارعىسى – ورمەكشىنىڭ تورىنداي شىرماتىلعان ونەركاسىپتىك جۇيەسى قيراتىلىپ، ءار رەسپۋبليكا وزىنشە وتاۋ تىكتى.
سىرت كوز جەر اۋماعى جاعىنان جاھاندا توعىزىنشى ورىنعا تابان تىرەيتىن كەڭەس قۇرامىنداعى ەلدىڭ بولاشاعىنا سەنگەن جوق. ساياسي ساراپشىلاردىڭ كەيبىر توبى شيكىزات كوزى سانالعان الىپ جەردىڭ اۋماعىنان ءوندىرىس ورىندارى اشىلىپ، اسقاق استانانىڭ ىرگەتاسى قالانارىن، ۇلتتىق ۆاليۋتاسى شىعارىلىپ، ءانۇرانى شىرقالارىن، كوك تۋى جەلبىرەپ، قوس پىراقتى ەلتاڭباسى ىلىنەرىن ءدال بولجاپ بىلە الماپتى. وسىعان وراي: «ەل بولۋدىڭ، مەملەكەت بولۋدىڭ ءجون-جوباسىن كورسەتىپ، كومەككە كەلگەن ەشكىم بولعان جوق. ءبىز ءبارىن دە تىڭنان باستاپ، حالقىمىزبەن بىرگە قالىپتاستىردىق. جوقتان بار جاسادىق، باردى بەرەكەگە اينالدىردىق. سول ىرىستى ءوسۋ مەن وركەندەۋدىڭ نەگىزى ەتىپ الدىق»، دەپ جازادى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوزىنىڭ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» اتتى عيبراتتى كىتابىندا.
كىتاپ دەمەكشى، «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» اتتى ەلباسىنىڭ ويتولعامدارىن قولىمىزعا العاندا، ءار پاراعىن ىجداعاتتىلىقپەن اقتارعاندا، كوڭىلدى ءبىر ىزگىلىك بيلەيدى. ونىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولى سىرت كوزگە گۇلزار باقتىڭ اراسىمەن وتكەن ەرتەگىدەگى پاتشانى ەلەستەتەتىنى انىق. ايتسە دە دۇربەلەڭى كوپ دۋلى دۇنيەدە ۇلان-عايىر جەرى بار ۇلكەن مەملەكەتىمىزدى تۇتاستاي ساقتاپ قالۋ وڭاي شارۋا ەمەس ەكەن. ءسىز ويلاعانداي، ءبىز داۋرىعا سويلەگەندەي. جو-جوق، ساياسات دەگەن – اقىلدىڭ باسكە تۇسەر الاڭى. سانى از، قايعىسى اۋىر، نامىسى نايزاعاي قازاق حالقىنىڭ بىرلىگىن بەكەم قىلىپ، ۇلىستاردى ءبىر شاڭىراق استىندا تاتۋ ۇستاۋ – ۇلكەن ونەر. ابىروي مىنبەرىنە كوتەرىلىپ، وسىناۋ قۇس قاناتى تالاتىن الىپ دالانى الەمگە تانىتۋ ونىڭ باستى ۇستانىمىنا اينالعانداي. ۇلتتىڭ مادەني كورىنىسى، ەكونوميكاعا ەپتىلىگى، رۋحاني تىنىسى، ادەبي ءومىرى، الەۋمەتتىك يكەمدىلىگى وتىز جىلدا اجەپتاۋىر ىلگەرىلەدى. ءتىپتى، امەريكا ساناسىپ، رەسەي ءقادىرلى كورشى ساناپ، جۇڭگو اقىلعا جۇگىنەتىن بولدى. بۇل – ۇلكەن جەتىستىك، ۇلكەن مىنبەر.
ەل ءۇشىن ەتىلەر ەڭبەك كومپيۋتەردىڭ الدىندا وتىرۋمەن ولشەنبەيدى. كەز كەلگەن ءىستى تەحنولوگياعا يتەرە بەرەتىن بولساق، ادامزاتتى ەڭبەكتەندىرۋدىڭ ورنىنا ەنجار ەتۋى مۇمكىن. دالا توسىندە ءداندى داقىل سەبەتىن، مي قايناتقان مىڭ گرادۋستىق ىستىقتا تەمىر قورىتاتىن، بىلەك كۇشىمەن ءزاۋلىم ۇيلەر تۇرعىزاتىن، مەحانيكا مەن ماشينالاردى تەحنيكالىق جوندەۋدەن وتكىزىپ، جۇرگىزە بىلەتىن شىن مانىندەگى جۇمىسشى جاستاردى قۇرمەتتەۋگە مىندەتتىمىز. ەل ەكونوميكاسى وسىنداي كۇن استىندا ماڭداي تەرىن توككەن جۇمىسشىلاردىڭ قولىمەن عانا داميدى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ۇنەمى ءوز سوزىندە ءبىلىم مەن عىلىمدا، مادەنيەت پەن سپورتتا، ونەر مەن وندىرىستە الدا جۇرگەن ورەندەرگە ازاتتىق العان العاشقى جىلدارداعى ۋاقىتشا ەكونوميكالىق قيىندىقتاردى، الەۋمەتتىك اۋىرتپالىقتاردى ايتىپ وتىرادى. راسىندا دا، ەلباسى ءار سۇحباتىندا سوناۋ ەگەمەندىك العان العاشقى جىلدارداعى قيىندىقتاردى ءجيى مىسالعا كەلتىرەدى. مۇنىڭ دا وزىندىك تاعىلىمى، كەيىنگى بۋىن جاستار الار ساباعى بارى ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
ەلىمىزدىڭ تالانتتى دا العىر جاستارىن «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا شەتەلگە وقىتىپ الۋعا جول اشتى. ناتيجەسىندە، ءقازىر تەحنولوگيانىڭ قۇلاعىندا وينايتىن ويى ورامدى، اقىلى زەرەك جاستار ەلدىڭ باسقارۋ جۇيەسىندە، عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىندا، ءوندىرىس وشاقتارىندا بىلەك ءتۇرىپ جۇمىس ىستەۋدە.
ادام عۇمىر بويى ءبىلىم ىزدەپ، ءوزىن ۇدايى دامىتىپ وتىرۋى شارت. ءاردايىم ءوزىن-وزى قامشىلاۋ، بىلىمدىدەن ۇيرەنۋ، بىلگەنىڭدى ۇيرەتۋ، سول ارقىلى قوعامدى العا سۇيرەۋ – ەلباسىنىڭ ايرىقشا قاسيەتى. «قازاقستاننىڭ الەمدەگى باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى ەلۋ ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ ستراتەگياسى» – ۇلت بولىپ ءوزىن-وزى قامشىلاۋدىڭ ايرىقشا كورىنىسى. باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ ءۇشىن ادام فاكتورى العى مەجەگە شىعادى. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا، ەڭ ءبىر قيىن كەزەڭدە 1993 جىلى بيۋدجەت سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە جالاقى تولەۋگە قارجى تابىلماي جاتقاندا مەملەكەت ءوزىنىڭ ەرتەڭىن ويلادى. حالىقارالىق «بولاشاق» ستيپەندياسىن تاعايىندادى. ءبىلىم بەرۋدىڭ قازاقستاندىق مودەلىن جاسادى. مۇنى ءبىر دەڭىز.
ەلدىڭ مادەني ومىرىندە دە ۇلكەن وزگەرىستەر ورىن الدى. 2003 جىلدىڭ كوكتەمىنەن «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرىلدى. بۇل باعدارلاما جوعىمىزدى تۇگەندەۋدى، بارىمىزدى ءقادىر تۇتۋدى ۇيرەتتى. بۇگىندە جىلدان-جىلعا قارقىن الىپ، ۇلى ىستەردىڭ ۇيىتقىسىنا اينالۋدا. دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنا شاشىلىپ كەتكەن، جوعالعان، قولدى بولعان، ۋاقىت توپىراعىنا كومىلىپ قالعان، شەتەل اسىپ كەتكەن نەبىر عاجايىپ جادىگەرلەر قايتىپ ورالدى. اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا تۇراتىن جاۋھارلارىمىز جارق ەتتى. التىن ادام دۇنيەنى شارلادى. التىنمەن اپتالعان، كۇمىسپەن كۇپتەلگەن پاتشا ابزەلدەرى، سارمات كوسەمدەرى كۇن كوزىنە شىقتى. ۇلتىمىزدىڭ جوعالعان رۋحاني قۇندىلىقتارىن ىزدەپ تاۋىپ، جۇيەگە ءتۇزىپ، حالىقتىڭ قاجەتىنە جاراتۋعا تاۋەكەل جاسالدى. عاجايىپتاردى عىلىمي اينالىمعا ەنگىزىپ، ءسىڭىرۋ جۇمىستارى قولعا الىندى.
«مادەني مۇرا» كەزەڭ-كەزەڭگە ءبولىنىپ، قىرۋار قارجى شىعارىپ، ونى قانداي كوزدەردەن الىپ-جاراتۋدى ەلباسى ءوزى باعدارلادى. الەمدىك اقپارات قۇرالدارى «وزگە ەلدەر ات ءىزىن سالماعان باستاما»، «ۇلتتىق قۇندىلىقتىڭ قايتا تۇلەۋى»، «تاۋەلسىزدىك العىشارتىنىڭ يگى قادامى» دەپ دۇرىلدەپ جازىپ جاتتى. شىنىندا سولاي بولدى. وعان كوز كۋا. 1999 جىلى ازيالىق ەكونوميكانىڭ قۇنسىزدانۋ قۇيىنىنان، 2008 جىلدان باستالعان دۇنيەجۇزىلىك داعدارىستان قينالىپ جاتقاندا، ءبىزدىڭ ەل شايقاسقا توتەپ بەرە وتىرىپ، بابالار ءىزىن، قاسيەتتى ءتىرى ءسوزىن تۇگەندەۋدى جالعاستىردى. مۇنىڭ ءبارى – ەل تاريحىنداعى ماڭىزدى وقيعالار ءمازىرى.
ءيا، تاريحتىڭ قاينار كوزى – دەرەك. تاريح عىلىمىنىڭ ماڭىزدى سالاسى – دەرەكتانۋ. وكىنىشكە قاراي ۇزاق جىلدار بويى وسى اقيقات ەلەنبەي كەلدى، تاريحىمىز دەرەكتانۋسىز جازىلدى. تەك تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن دەرەكتانۋعا ءمان بەرىلىپ، ۇلتتىق دەرەكتەر تاريح عىلىمىنا قىزمەت ەتە باستادى. ماسەلەن، رەسەيدە دەرەكتانۋ عىلىمىنىڭ تۇتاس مەكتەبى قالىپتاسقان، باتىستا دا سولاي. سوندىقتان دا وركەنيەتتى ەلدەردەگىدەي تاريحي دەرەكتانۋ ىلىمىنە سۇيەنىپ قانا جازۋ كەرەك. تاريحقا قاتىستى زەرتتەۋلەر دە، تاريح سالاسىنان قورعالىپ جاتقان ديسسەرتاسيالار دا – ءبارى دە تاريحىمىزعا تۇتاس قىزمەت ەتۋى ءتيىس. بۇگىندە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى ناتيجەسىندە جەر-جەردەن ءبىرتالاي دەرەك جيناقتالدى. سول دەرەكتەردى بۇرىنعى تاريح كوزدەرىمەن سالىستىرىپ، ۇلى دالانىڭ تاريحىن جازۋعا پايدالانۋ – ەندىگى مىندەت.
ەلباسىنىڭ كىتابىن اقتارىپ وتىرىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ باعاسىن انىق بىلگەندەيمىز. قولدا باردا ەشتەڭەنىڭ ءقادىرى جوق. ول – اقيقات. اتا-اپالارىمىز وسى كۇنىمىزگە شۇكىر ايتىپ، تالايعى تاريحتى قايتا سىلكىلەيدى. كورگەن كەساپاتى كوڭىلدەن وڭايلىقپەن كەتە قويسىن با؟ سوندىقتان بوستاندىق ولار ءۇشىن باتپانداي باقىتپەن پارا-پار. ال ءبىز، تاۋەلسىز بۋىن سىن ايتۋعا، سىرت قاراپ وكپەلەۋگە اۋەسپىز. زىمىرانداي اتقىلاعان زاماناۋي اقپاراتتار سانامىزعا ءارتۇرلى جاعىمسىز جاڭالىقتار قۇيۋدا. سوندىقتان وتكەن ءومىردى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، بابا اماناتىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.
«وتكەن كۇندەردىڭ جىلناماسى دا ادامداردىڭ ءومىربايانى سەكىلدى. شاتتانعان شاعىڭ، رەنجىگەن ساتتەرىڭ، ۇكىلەگەن ۇمىتتەرىڭ مەن اسقاق ارماندارىڭ، مىنە، وسىنىڭ ءبارى – عۇمىرناما تاريحى. ەلىڭنىڭ تاريحى. مەملەكەتىڭنىڭ تاريحى. سول تاريحقا تىكەلەي ءوزىڭ ارالاسقانىڭ، سان قيلى سىن ساعاتتاردا شەشىم قابىلداعانىڭ، تالاي ءىس-شارالارعا كۋا بولىپ، حالقىڭ ءۇشىن قۋانعانىڭ، ەلىڭ ءۇشىن ەتكەن ەڭبەگىڭنىڭ ناتيجەسىن كورگەنىڭ – ءبارى جادىڭدا جاتتالىپ، ساناڭدا ساقتالىپ، جۇرەكتىڭ جازباسىنا تۇسەدى»، دەيدى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى كىتابىنىڭ كىرىسپە پاراعىندا.
ءيا، ەلباسى سوناۋ ەگەمەندىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا، ءبىزدىڭ بالالىق شاقتا كورگەن الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق اۋىرتپالىقتاردى، سول ساتتەگى تاريحي شەشىمدەردى ەسكە الۋدى ۇمىتپايدى. مەملەكەت باسىنداعى ماڭىزدى باسقوسۋلار، تۇڭعىش شىعارىلعان تاۋەلسىز شەشىمدەر، ارينە، بالداۋرەن قىزىعىنا باتقان بىزگە بىلىنبەدى. العاشقى ادىمداردىڭ اۋىرتپالىعىنان، ەكونوميكالىق دامۋدىڭ قيىندىقتارىنان، الەمدىك جاڭا نارىق تالابىنا بەيىمدەلۋ جۇمىستارىنان ويىن بالاسىنىڭ مۇلدە بەيحابار بولعانى انىق. الايدا ءبىزدىڭ بۋىننىڭ ماڭدايىنا تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنداعى تۇرمىس تاپشىلىعىن كورۋ، ەكونوميكالىق داعدارىستى ەڭسەرۋ جىلدارىنا كۋا بولۋ جازىلىپتى. ءالى ەسىمدە، كوشە-كوشەدە «كۇن كوسەمنىڭ» باسى بار سارعىلت اقشانى ارقالاپ، ەرسىلى-قارسىلى اعىلعان ادامدار سەڭدەي سوقتىعىسىپ جاتاتىن. كەڭەس كەزىندە ەسىگى جابىلمايتىن ءزاۋلىم دۇكەندەر، ەكى-ۇش اۋىسىممەن ىستەيتىن زاۋىتتار قاراڭ قالدى. حالىق مەملەكەت اسىرايدى دەگەن الەۋمەتتىك ينفانتيليزممەن ءومىر سۇرۋگە كوشتى. نارىق الەمىمەن تۇڭعىش رەت بەتپە-بەت كەلگەن ادامدار ءبىرىنشى كەزەكتە كەز كەلگەن بۇيىمدى ساتۋعا كىرىستى. ەلباسى وسىنداي قيىندىقتاردى قايىرا ەسكە ءتۇسىرىپ، حالىقتى «اياز بي، ءالىڭدى ءبىل، قۇمىرسقا، جولىڭدى ءبىل»، دەگەن ەرتەگىدەگى ناقىلعا جۇگىنۋگە شاقىردى. ياعني ءاربىر ادام تابىسىنا تاسىماي، ارتىلسا، اعايىن-تۋىسقا، الىس-جاقىن دوس-جارانعا، مۇقتاج جاندارعا قولۇشىن سوزىپ، قانداي جاعدايدا دا شۇكىرشىلىكپەن ءومىر ءسۇرۋدى ادەتكە اينالدىرۋى كەرەك. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ باستى الەۋمەتتىك قاعيداسى دا وسىعان سايادى.
«وسىناۋ تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا نەبىر وقيعالاردى باستان كەشىردىك. قيلى كەزەڭدەر مەن بەيتانىس بوگەتتەردى باسىپ ءوتىپ، ءوز جولىمىزدى تابۋعا ۇمتىلدىق، – دەيدى ەلباسى. – قاشاندا حالىق بىرلىگى ساراي سالعىزىپ، قامال تۇرعىزادى. بۇل ءسوزدى دە تالماستان ايتىپ، تۋ ەتىپ كوتەرىپ كەلەمىز. باعزى بابالارىمىزدىڭ ۇلى اماناتىن ورىنداۋ جولىندا يىققا تۇسكەن جۇكتى ەشقاشان اۋىرسىنعان ەمەسپىز». تاۋەلسىزدىك بىزگە وڭاي كەلگەن جوق. ەلباسى ءار سوزىندە بۇل ويىن ءتۇرلى مىسالدارمەن ساباقتاستىرىپ، ءوربىتىپ وتىرادى. ءاربىر قازاقستاندىق تاريحتىڭ تاعىلىمدى پاراعىن اشۋعا، وقۋعا، بىلۋگە مىندەتتى. سوندا عانا وتانسۇيگىشتىك رۋح ويانىپ، ەل مەن جەرگە دەگەن جاۋاپكەرشىلىك قالىپتاسادى.
تاۋەلسىزدىك قانداي قاستەرلى ۇعىم بولعانىن بىزدەن بۇرىن كەڭەستىك كەزەڭنىڭ قىسىمىن سەزىنگەن اعا بۋىن جاقسى ءبىلدى. مۇنداي جاعداي ۋشىعا كەلە جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە ۇلاسقانى، ۇلت ارازدىعىن قوزدىراتىن، نامىسىن تاپتايتىن قيتۇرقى ارەكەتتىڭ باسى ماسكەۋدەن شىققان شالاعاي شەشىمدە جاتقانىن 1986 جىلدىڭ تولقۋى ايقىنداپ بەردى. وسىنداي قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە تۇرعىندار پسيحولوگياسىن نارىققا بەيىمدەپ، تاۋەلسىزدىك ۇعىمىن ۇلىقتاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ وڭاي بولعان جوق. الىس-جاقىن كەيبىر ەلدەر بۇل كەزەڭدە قانتوگىسكە جول بەرىپ، ازاماتتىق سوعىستىڭ از-اق الدىندا تۇردى. ءبىراق مەملەكەت باسشىسى ساياساتتان بۇرىن ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋلارعا كۇش سالىپ، حالىقتى دەموكراتيالىق دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا ءتۇسىردى.
جەتىستىككە تولى وتىز جىل. ويتكەنى حح عاسىردىڭ سوڭىنداعى داعدارىستاردى ءدىن امان وتكەرىپپىز. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وتكەن عاسىر مەن قازىرگى كەزدەگى قازاقستاندى سالىستىرۋعا كەلمەيدى. ىشكى ءونىم ەسەلەپ ءوستى. ەكونوميكاسى تۇراقتالدى. وسىعان دەيىنگى مەملەكەتتىك باعدارلامالار تەك الەۋمەتتىك باعىتقا، ونەركاسىپتى وركەندەتۋگە، جۇمىسسىزدىقتى جويۋعا، ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا، ينۆەستيسيا قۇيۋعا ارنالىپ كەلسە، كۇنى كەشەگى ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسى حالىققا مۇلدە جاڭا سىلكىنىس اكەلدى.
رۋحاني جاڭعىرۋ – حالىق تاريحىن ەشبىر كەڭەستىك يدەولوگيا تۇرعىسىنان ەمەس، شىنايى اقيقات جولىندا زەرتتەۋ، تۋعان جەرىنە تاعزىم ەتۋ، الىستاپ كەتكەن بابالار مۇراسىمەن سۋسىنداۋ، بەيمالىم كيەلى ايماقتاردى تىزىمدەۋ، ەڭ باستىسى لاتىن گرافيكاسىنا ءوتۋ رەفورماسى. الەمنىڭ الپاۋىت ەلدەرى قازاقستاننىڭ رۋحانياتقا بەت بۇرعان قادامىن وتە جوعارى باعالاپ وتىر. سەبەبى دامىعان ەۋروپا بۇگىندە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇرعىدا ورىستەگەنىمەن، رۋحاني تىعىرىققا تىرەلگەنى تۋرالى ءتۇرلى اقپارات تاراۋدا. دەمەك وسى تۇستا ەلباسى تاعى دا دەر كەزىندە شەشىم قابىلداپ، مەملەكەتىن رۋحاني بايلىققا قاراي ويىستىردى. بۇل – بولاشاقتا جەمىسىن بەرەتىن بىرەگەي باستاما.
شىنداپ كەلگەندە، رۋحتى ادامنىڭ ويلاۋ جۇيەسىنىڭ باستى قازىعى – ادەبيەت پەن ونەر. وسى ەكەۋىنىڭ شىعارماشىلىق اناسى – پوەزيا. ءبىز بۇگىندە جەتى قات جەر استىندا جاتقان تاريحىمىزدى – «ءۇش عاسىر جىرلايدى»، «بەس عاسىر جىرلايدى»، «جەتى عاسىر جىرلايدى» اتتى پوەزيالاردان ىزدەپ تاپتىق. ول قۇدىرەت كۇش قالاممەن جازىلىپ، قاعازعا تۇسپەي-اق، قازاق جىرشى-جىراۋلارىنىڭ جادىندا جاڭعىرعان. مىنە، بۇگىن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تورىنە ەندى.
ءبىز – تۇعىرلى ەلدىڭ تاستۇلەگىمىز. ەركىندىكتىڭ اۋاسىن ەركىن جۇتقان ازات ۇرپاقپىز. تاۋەلسىزدىك – ءبىز ءۇشىن ەڭ اياۋلى تۇسىنىك. دارقان دالادا ءبىر-اق ۇلى ۇعىم بار. ول – تاۋەلسىزدىك! ەلباسى ايتقانداي، قازاقستان ەندىگى كەزەكتە الەمگە ۇلى دالا ەلى دەگەن اۋقىمدى اتپەن تانىلۋى ءتيىس. ءبىز سول جولدا كەلە جاتىرمىز. باقىت دەگەنىمىز بوستاندىق، ونىڭ ىشىندە رۋحاني بوستاندىق ەكەنىن ۇعىناتىن كەز جەتتى. بىلگە مەن تونىكوك، كۇلتەگىن مەن ەر توڭعا، قابانباي مەن بوگەنباي، ابىلاي مەن بۇقار جىراۋ، سوڭعى حانىمىز كەنەسارى، كەشەگى الاش ارىستارى ارمانداپ كەتكەن ازاتتىق، مىنە، ءبىزدىڭ قولىمىزدا تۇر. تاۋەلسىزدىك تاۋبەمەن تارازىلانبايدى، تەگەۋرىندى جاس ۇرپاقتىڭ بىلىمىمەن، بىلىگىمەن، ەل ىرگەسىن نىعايتار باستاماسىمەن، ماڭگىلىك ەل جولىنداعى جارقىن سوقپاعىمەن ساقتالادى. سول جولدا ايانباي قىزمەت ەتسەك قانا ماڭگىلىك داڭقتىڭ شىڭىنا شىعاتىنىمىز كامىل.