الەمدە ات ۇستىندە ورىندالاتىن 30-عا جۋىق سپورتتىق جارىستىڭ ىشىندە وليمپيادا ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىنا ەنگەن تانىمال ءتۇرى بار. ول – كونكۋر. بۇل ءسوزدىڭ ماعىناسى فرانسۋز تىلىنەن اۋدارعاندا، «ات جارىسى» دەگەندى بىلدىرەدى. ەڭ ءقاۋىپتى سپورتتىڭ وندىعىنا كىرەتىن كونكۋردا شاباندوز ات ۇستىنە وتىرىپ، ءتۇرلى كەدەرگىلەردەن سەكىرۋ كەرەك. كونكۋرمەن كاسىبي تۇردە اينالىسىپ جۇرگەن سپورتشىلاردىڭ ءبىرى، قازاقستان ۇلتتىق قۇراماسىنىڭ مۇشەسى – شىڭعىس مالىكاجدار. كونكۋردان سپورت شەبەرىمەن اڭگىمەلەسىپ، وليمپيادالىق جارىس تۋرالى بىلگىمىز كەلدى.
وليمپياداعا قاتىسىپ، باعىن سىناعىسى كەلەتىن سپورتشىنىڭ جەتىستىكتەرى از ەمەس. بىرنەشە سايىستىڭ جەڭىمپازى، الەم چەمپيوناتىنىڭ التىن مەدالءىن يەلەنگەن. شىڭعىس ات سپورتىمەن 9 جاسىنان بەرى شۇعىلدانادى، جارىستارعا سول كەزدەن باستاپ قاتىسا باستاعان.
ءار ءساتتى جاقسىلىققا بالايتىن حالقىمىز ءۇشىن بالاسىنىڭ العاش اتقا وتىرۋى – ۇلكەن قۋانىش ءارى ەلەۋلى وقيعا. كەيىپكەرىمىز بولاشاعى ارعىماقپەن بايلانىستى بولاتىنىن سەزدى مە ەكەن؟!
شىڭعىس:
العاشقى باپكەرىم – اكەم
– ات سپورتىنا دەگەن قادامىم بايگەدەن باستالدى. كونكۋردان بۇرىن رەسپۋبليكا دەڭگەيىندەگى الامان بايگەلەرگە قاتىسىپ ءجۇردىم. قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ءىرىلى-ۇساقتى بايگەلەر ءجيى ۇيىمداستىرىلىپ تۇراتىن. بءىرازىنا قاتىسىپ،جۇلدە الىپ، اتىم بايگەدە وزا باستادى. بىرنەشە مارتە جۇلدەگەر اتانىپ، كولىك تە ۇتتىم. بايگەگە دايىندالا ءجۇرىپ، كونكۋردى دا ۇيرەنگىم كەلدى. 16 جاسقا تولعانىمدا سالماعىم اۋىرلاپ، بويىم ءوسءتى. بايگەگە قاتىسۋ قيىنداي باستاعان سوڭ، كونكۋرسپورتىنا قىزىعا باستادىم. شەتەلدەن كونكۋرعاارنايى اتتار اكەلىنءىپ، ەندى-ەندى كوڭىل ءبولىنىپ جاتقان كەز ەدى. ەڭ العاش جارىسقا ساريەز دەگەن اقالتەكەمەن قاتىستىم. بالا كەزدەن اتقا قۇمار بولعان ادام ءۇشىن كونكۋر دەگەنىڭىز جات سپورت ەمەسەكەن. ءبىراق العاشقى كەزدە اتتاردى تىڭداتا المايقينالدىم. سەبەبى، جاتتىقتىرۋشىلار ماعان ۇنەمى مىنەزى قيىن، باسى قاتتى اتتاردى بەرەتىن. ال باسقالارى بولسا جارىسقا قاتىسىپ جۇرگەن، كونءبىساتتارمەن سەكىرەتىن.
مەنىڭ اكەم – ءۇش سايىس بويىنشا كەڭەس وداعىنىڭ سپورت شەبەرى، سول تۇستا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى ات سپورتى بويىنشا اعا جاتتىقتىرۋشى بولىپ قىزمەت ەتتى. جۇرتتىڭ ءبارى اكەمە: «ءوزىڭنىڭ قولىڭدا تۇرعان نارسە عوي. بالاڭا نەگە دۇرىس ات بەرمەگەنسىڭ؟» دەپ ءجيى ايتاتىن. مەن دە ءاكەمە ءسوز كەلمەس ءۇشىن ەشقاشان كونكۋر الاڭىنا شىعىپ كورمەگەن، مىنەزدى اتتاردى تاڭدايتىنمىن. اكەمنىڭ «بالاڭدى اياساڭ، اياما!» دەگەن ۇستانىمىنكەيىن ءتۇسىندىم عوي. سونداي قيىندىقتان ءوتىپ، قازىرگىدەي جەتىستىككە جەتكەنىم اكەمنىڭ ارقاسى دەپ بىلەمىن. اكەم – كونكۋرداعى العاشقى باپكەرىم. ءالى كۇنگە دەيىن بىلگەنىن ۇيرەتىپ، اقىلىن ايتىپ وتىرادى. جارىسقا شىعاردا ماعان قاراعاندا، سول كىسى كوبىرەك ۋايىمدايدى. كەلەسى جارىسقا شىققانشا، سەكىرگەن ساتتەرىمدى ۆيدەودان قايتالاپ كورۋدەن جالىقپايدى. «مىنا جەردە دۇرىس جاساپسىڭ»، «ال انا جەرىندە قاتە جىبەرىپسىڭ» دەپ ايتىپ وتىرادى. دۇرىس سەكىرە الماي قالسام، «اتىڭ شارشاپ قالدى ما ەكەن، قانداي جەم بەرىپ ەدىڭدەر؟»دەپ قاتەلىكتىڭ سەبەبىن ىزدەءيدى.
كونكۋرعا دايىنداعان العاشقى تۇلپارىم – رادگايمەن 2016-2017 جىلدارى بىرنەشە جارىسقا قاتىسىپ، 120-130 سانتيمەتر بيىكتىك بويىنشا قازاقستان چەمپيونى اتاندىم. 2019 جىلى ات سپورتىنان ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس جاتتىقتىرۋشىسى اسەت تولكۋمبەكوۆ مەنى كومانداعا شاقىرىپ، كونكۋردان قازاقستان ۇلتتىق قۇراماسىنىڭ مۇشەسى بولدىم. باستاپقى كەزدە اتىمنىڭ دا بويى كىشكەنتاي، كونكۋردا تاجىريبەسى از بولاتىن. وسىنداي ەكى اتتى دايىندادىق. ۇزدىكسىز دايىندىقتىڭ ارقاسىندا ەكەۋى 140–150 سانتيمەترگە ەمىن-ەركىن سەكىرە الاتىنداي دارەجەگە جەتتى. ابدەن دايىندالىپ، ەكى اتتى كەزەك-كەزەك الماستىرىپ، سايىستارعا قاتىسىپ ءجۇردىم. ەكەۋى دە اقالتەكە تۇقىمدى ەدى. جارىستا تەز شارشاسا دا، بارىن سالىپ سەكىرەتىن.
انىقتاما:
سپورتتىڭ ەرەجەسى مىناداي: ارنايى كونكۋر الاڭىندا نەمەسە مانەجدە ءتۇرلى باعىتتارعا، بيىكتىكتە كەدەرگىلەر قويىلادى. ءار باعىتتا 9-دان 13-كە دەيىن كەدەرگى بولادى. بيىكتىگى 100 سم-دەن 160 سم-گە دەيىن جەتەدى. كونكۋرشى تاقىمىنداعى ارعىماعىمەن ءجۇرۋ ءتارتىبىن ساقتاپ، الاڭداعى كەدەرگىلەردى قۇلاتپاي، سەكىرىپ ءوتۋى كەرەك.
ءتىلشى:
– كونكۋردىڭ حالىقارالىق دارەجەسى قانداي؟ شاباندوز بەن كونكۋر اتىنا قويىلاتىن تالاپتار تۋرالى ايتىپ وتسەڭىز.
شىڭعىس:
تۇنىپ تۇرعان ماتەماتيكا
– الەمدە بۇل سپورت ءتۇرى الدەقاشان دامىپ كەتكەن. ءتىپتى، شەتەلدە فۋتبولدان كەيىنگى ەكىنشى ورىنعا كونكۋردى جاتقىزادى. وتە قىزىق، پسيحولوگيالىق جاعىنان قيىن سپورت. شاباندوزعا بارىنەن دە بۇرىن تەمىردەي جۇيكە كەرەك.
ءيا، كەدەرگىلەر ءار اينالىمدا بيىكتەي بەرەدى. كەيدە سپورتشى ءوزى تاڭدايدى. وليمپيادالىق سپورت بولعاندىقتان، باعىت بويىنشا سەكىرەدى. بارلىق كەدەرگىدەن تۇياق سەرپىتپەي ءوتۋ كەرەك، ياعني سەكىرگەندە اتتىڭ تۇياعى كەدەرگىگە ءتيىپ كەتپەۋى كەرەك. جىلدامدىقپەن كەلىپ، بار كۇشىمەن كەدەرگىدەن اتتايدى. اتتىڭ تۇياعى ءتيىپ، ءبىراق كەدەرگى قۇلاماسا، ءبارىبىر ۇپاي بەرىلەدى. كەدەرگىدەن ءساتتى سەكىرىپ، جەرگە تۇسكەن كەزدە تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋعا كوپ دايىندىق كەرەك.
جارىس الاڭى سىرتتاي قاراعاندا تەك توپىراق توسەلىپ قويعان سياقتى كورىنەدى. ءبىراق توپىراقپەن بىرگە اعاش جوڭقالارىن دا ارالاستىرادى. سەبەبى، جارىس كەزىندە الاڭ ات پەن سپورتشىعا جايلى ءارى ءقاۋىپسىز بولۋى كەرەك. اتتارعا ىڭعايلى، جۇمساق بولۋ ءۇشىن الاڭعا توپىراق پەن اعاش جوڭقالارى توسەلەدى.
كەدەرگىگە دەيىن شاۋىپ كەلگەنشە، سپورتشى اتتىڭ ادىمىن ەسەپتەي الۋى كەرەك. كونكۋر – تۇنىپ تۇرعان ماتەماتيكا. قاتەلەسۋگە بولمايدى، ءبىر عانا قاتە ءبارىن قۇرتادى. اتتىڭ باسىن دۇرىس بۇرماساڭ، كەدەرگىنى قاعىپ كەتەدى.
باستى ەرەجە – اتتى ءۇش رەتتەن ارتىق قامشىلاۋعا بولمايدى. جارىس الاڭىنا كىرگەن كەزدەگى تالاپ – امانداسۋ. سالەم بەرمەي تۇرىپ، باستاۋعا بولمايدى. مىندەتتى تۇردە باسقا شلەم كيۋ كەرەك. (شلەم – كونكۋرعا قاتىساتىن سپورتشىلاردىڭ باس كيىمى).
جارىس كەزىندە ات اقساماي، ءتورت اياعىن تەڭ باسۋ – نەگىزگى تالاپتاردىڭ ءبىرى. سايىستىڭ ءبىرىنشى كۇنىندە جىلدامدىق پەن تازالىققا قارايدى. تازالىق – كەدەرگىلەردى قۇلاتپاي، ەرەجەگە ساي شاۋىپ ءوتۋ. ەڭ ماڭىزدىسى – ۋاقىت. جارىستىڭ سوڭعى كۇنى ءارتۇرلى باعىتقا كەدەرگىلەر قويىلىپ، ۋاقىت بەرەدى. 80–90 سەكۋندتىڭ ىشىندە بارلىق كەدەرگىدەن سەكىرىپ ءوتۋ كەرەك. ال فينالدا قايتا سەكىرۋگە بولادى. ول كەزدە دە ۋاقىت پەن تازالىققا ءمان بەرەدى. اتتىڭ اۋزى قاناماۋى كەرەك. ەگەر قاناسا، جارىستان شەتتەتەءدى. كونكۋردىڭ وزگە سپورت تۇرلەرىنەن تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى، ەرلەر مەن ايەلدەر قاتار باسەكەگە تۇسە الادى.
– بءىر ەمەس، ەكى اقالتەكەءنى كونكۋرعا دايىنداپ، بىرنەشە جارىستا جەڭدىم دەدىڭىز. ەستۋىمشە، سپورتتىق اتتىڭ بۇل ءتۇرى كونكۋرعا جارامايدى ەكەن. نەگىزى، قانداي اتتار بەيىم؟ كونكۋرعا اتتى تاڭداردا نەگە نازار اۋدارعان ءجون؟ جاسىنا، تۇقىمىنا، مىنەزىنە، تاعى...
–ءيا، ول راس. اقالتەكەلەر كونكۋرعا ارنالماعان. بۇل سپورتقا نەمىس تۇقىمدى اتتار لايىق. بىزگە گەرمانيادا تۋعان اتتار اكەلىنەدى. اقالتەكەنىڭ مىڭنان ءبىرى عانا كونكۋرعا قاتىسا الادى دەپ ويلايمىن. ال نەمىس تۇقىمدى اتتاردى قاراساق، ەكىنىڭ ءبىرى سەكىرەدى. التى جىل بويى جارىستارعا قاتىسقان تايماس دەگەن اقالتەكەم بولدى. كوبى ءبىر اتپەن وسىنشا ۋاقىت دايىندالعانىما تاڭقالادى. تايماس سول مىڭنىڭ ءبىرى بولدى-اۋ دەيمىن.
كونكۋرعا ات تاڭداردا الدىمەن، تۇقىمىنا، بويىنا، دەنە بىتىمىنە ءمان بەرەمىن. بارلىق ات سپورتىنا جيناقى، جەڭىل ءجۇرىستى اتتار ەپتى بولىپ كەلەدى. ەر-تۇرماننىڭ ىشىندە ەڭ قاجەتتى تۇرماندارىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالاتىن اۋىزدىعىنا دا ءمان بەرگەن ءجون. كەيبىر اتتارعا جۇمساق اۋىزدىق سالساڭ، تىڭداماي، قاتتىلىقتى تالاپ ەتەدى. ال ەندى ءبىرى جاقسى سەكىرسە دە، اۋىزدىقتىڭ جۇمساق بولعانىن جاقسى كورەدى. جۇمساق تاقساڭ، تىڭدامايدى، قاتتىسىن جاقتىرمايدى. كەيبىرى وتە جىلدام جانە ولارعاقاتتى جىلدامدىقپەن سەكىرگەن ىڭعايلى. ەءندى ءبىرى اسىقپاي سەكىرگەندى ۇناتادى. نەگىزى، ءبارى اتتىڭ ءۇستىندە وتىرعان شاباندوزعا بايلانىستى. مىسالى، مەنءىڭ ءقازىر كونكۋرعا قاتىسىپ جۇرگەن كوردە لاۆيل دەگەن اتىم وتە جىلدام. باسىندا بۇل اتپەن سەكىرۋگە تاجىريبەم جەتپەدى. ونىڭ جىلدامدىعىنان ادىمىن ەسەپتەپ ۇلگەرە المايتىنمىن، تىزگىنگە باعىنا بەرمەيدى. كوپ ءىزدەنىپ، شەتەلدىك تاجىريبەلى كونكۋرشىلاردىڭ سەكىرگەنىن، تىزگىندى ۇستاعىنان كورىپ، مۇنى دا ۇيرەتىپ الدىم. جالپى، كونكۋردا سپورتشىلاردىڭ كوبى وسىنداي جىلدام اتتاردى جاقسى كورەدى. سەبەبى، جارىستا ۋاقىتقا ءمان بەرگەندىكتەن، استىڭداعى ارعىماعىڭ جۇيرىكبولعانى دۇرىس. الاڭعا شىعىپ، قاتتى جىلدامدىقپەن شاپقاندا، ويلانۋعا ۋاقىت جەتپەيقالادى. شىقتىڭ، الدىڭدا – كەدەرگى. بىردەن شەشىم شىعارىپ، اتتىڭ ادىمىن ەسەپتەپ ۇلگەرۋ كەرەك. ەسەپتەي الماساڭ، اتىڭ قانشا مىقتى بولسا دا، ءساتتى سەكىرە المايدى. ءتىپتى، كەدەرگىلەردەن سەكىرءىپ، جەرگە تۇسكەن كەزدە تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋ كەرەك. ول ءۇشىن كوپ دايىندىق پەن ۋاقىت قاجەت.
وسى سپورتقا لايىقتالعان ارعىماقتىڭ تۇياعى تەگىس بولۋى ماڭىزدى. ات تاعالاۋ وڭاي شارۋا سياقتى كورىنگەنىمەن، ءار اتتىڭ تۇياعى ءارتۇرلى. كونكۋر اتتارىنىڭ تۇياعىن تاعالاۋ ءۇشىن ايىنا ءبىر رەت استانا قالاسىنان ارنايى تاعاشى شاقىرتامىز. سەبەبى، ءبىزدىڭ اتتاردىڭ كۇتىمى باسقالارىنا ۇقسامايدى. ەرەكشە ءادىسى بار – تاعا تۇياعىنا ءدال ءتۇسۋى كەرەك. سەكىرىپ، جەرگە قونعان كەزدە اتتىڭ اياعىنا سالماق تۇسەدى. مۇندايدا اياعىنداعى تاعا دۇرىس بولماسا، جاراقات الىپ قالۋى مۇمكىن.
اتتاردى جىلىنا 2 رەت مەديسينالىق تەكسەرىستەن وتكىزەمىز. ۆەتەرينار دارىگەرلەر بەلىنە ءدارى سالادى. سوسىن تىستەرىن ۇشكىرلەپ، اياقتارىن رەنتگەنگە تۇسىرەدى.
– كونكۋردىڭ اتتارى ءىرى دەنەلى، بويى ۇزىن بولىپ كەلەدى ەكەن. الاڭدا باعىندىرۋ وڭاي ەمەس شىعار. اتتان قۇلاعان كەزىڭىز كوپ پە؟
–ءيا، تالاي قۇلادىق قوي. كونكۋردى كلاسسيكالىق سپورت تۇرلەرىنىڭ ىشىندەگى بەكزات ونەر دەۋگە بولادى.تۇلپاردىڭ قاسيەتىن دە ءدال وسى سپورتتا سەزىنەمىن. اتتان قۇلاعان ءسات ءسىز ويلاعانداي قاتتى قورقىنىشتى ەمەس. جىلقى – كيەلى جانۋار. اياعىنىڭ استىنا قۇلاعان كەزدە دە، ادامدى اياعىمەن تاپتاپ ءوتپەيدى. سىرت كوزگە اياعىمەن باسقانداي بولىپ كورىنەدى. ءبىراق يەسىن بار كۇشىمەن باسپايدى.اتتار ءىرى، اۋىر سالماقتى. سول سالماقپەن باسىپ وتسە، وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇلاي جۇرمەس پە ەدىك؟!جاتتىعۋ كەزىندە دە اتتان قۇلايمىز. قۇلاۋدان قورقىپ، كۇردەلى جاتتىعۋ جاساماساق، ەشقانداي ناتيجە بولمايدى.
باستى قارسىلاسىمىز – ءوزبەكستان
– الەم چەمپيوناتىنان جۇلدە الۋ – جەرلەستەرىمىز ءۇشىن جاقسى ناتيجە.حالىقارالىق باسەكەلەردە ۇلتتىق قۇرامانىڭ قانشا مۇشەسى ەل نامىسىن قورعاپ ءجۇر؟
– ۇلتتىق قۇراما ساپىندا جالپى 8 سپورتشى جارىستارعا قاتىسىپ ءجۇر. ولاردىڭ ىشىندە 4-ەۋىمىز ماڭىزدى قۇرامدا، ال قالعانى – قوسالقى قۇرامداعى سپورتشىلار. جالپى قۇرامادا 20-دان استام كونكۋرشى بار.
بيىل چەحيادا وتكەن پاريج وليمپياداسىنىڭ ىرىكتەۋ كەزەڭىنە بارعان جوقپىز. سەبەبى، اتتارىمىز وليمپياداعا دايىن ەمەس، دەڭگەيى ءسال تومەندەۋ. الەمدىك دەڭگەيگە شىعۋ ءۇشىن بىزگە ءالى ۋاقىت كەرەك. ورتا ازيادان بىردە-ءبىر ەل پاريج وليمپياداسىنا جولداما الا المادى. تۋرنيرلەردە جۇلدەگەر بولىپ جۇرگەن سپورتشىلارىمىز جوق ەمەس، بار.
ورتا ازياداعى ەلدەردىڭ اراسىندا كونكۋردان ەڭ مىقتىسى – وزبەكستان قۇراماسى. ولار ەكى رەت الەم چەمپيوناتىندا ب ا ق سىنادى. كەيىنگى ءۇش جىلدا ءوزىم قاتىسىپ جۇرگەن جارىستارعا ۇنەمى قاتىسىپ ءجۇر. بىلتىر وتكەن ءبىر جارىسقا مىقتى كونكۋرشىلارى قاتىستى. كوماندا بولىپ، قارسىلاستاردى جەڭۋ ءۇشىن بار كۇشىمىزدى سالدىق. الاڭداعى باعىتتىڭ سحەماسى كۇردەلى بولدى. «نە بەل كەتەدى، نە بەلبەۋ كەتەدى» دەپ جوعارى ناتيجە كورسەتۋگە تىرىستىق. ءسويتىپ، ەڭ مىقتى كوماندانى ەكى جىل قاتارىنان جەڭدىك.
ەندىگى بەلەسىم – وليمپ شىڭى
– سپورتتىق مانسابىڭىزداعى ەڭ ۇلكەن ارمانىڭىز قانداي؟
– كونكۋر سپورتشىدان ءتوزىم مەن قاجىر-قايراتتى تالاپ ەتەدى. ءار سپورتتىڭ وزىنە ءتان قيىندىعى مەن اۋىرتپالىعى بولادى دەپ ويلايمىن. بۇرىن ارمانىم – قازاقستان قۇراماسىنا كىرۋ بولاتىن. ءقازىر ۇلتتىق قۇراما مۇشەسىمىن. ەندىگى ارمانىم – الەم چەمپيوناتىنا قاتىسۋ، وليمپياداعا جولداما الۋ. بيىل كوردە لاۆيل ەسىمدى اتپەن 135 سانتيمەترگە سەكىرىپ، ەل كۋبوگىن ەنشىلەدىم. قىركۇيەك ايىندا وتەتىن قازاقستان چەمپيوناتىنا سالۆادور دەگەن اتپەن دايىندالىپ ءجۇرمىن. شەتەلدەن تاعى دا ات قاراستىرىپ جاتىرمىز. جاقسى اتتار كەلىپ جاتسا، ۇلكەن دودالارعا قاتىسۋ جوسپاردا بار. كەلەسى جىلى ءوزىمىزدىڭ ەلدە، تاشكەنت پەن بىشكەك قالالارىنداعى الەم كۋبوگىنىڭ كەزەڭىندە الەم چەمپيوناتىنا ليسەنزيا ويناتىلادى. بيىلعى پاريج وليمپياداسىنا قاتىسا المايتىنىمىز انىق. كەلەسى دوداعا قاتىسۋعا بار كۇشىمىزدى سالامىز.
داۋرەن اسقات ۇلى،
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ات سپورتى فەدەراسياسى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ پرەزيدەنتى:
الاڭداردىڭ جاعدايى الاڭداتادى
بۇل سالانىڭ بءىزدىڭ ەلدەگى دامۋ قارقىنى جامان ەمەس دەپ ايتۋعا بولادى. قىزىعۋشىلىق جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلەدى، باسەكەلەستىك تە جوعارى. اسىرەسە، جاستار جاعى قىزىعادى. سپورتشىلارىمىز ەل اۋماعىندا عانا ەمەس، حالىقارالىق جارىستاردا باعىن سىناپ ءجۇر. سپورتشى مەن ارعىماقتىڭ دايىندىعى قاتار جۇرەدى. فيزيكالىق جاعىنان بولەك، پسيحولوگيالىق دايىندىقتىڭ دا ماڭىزدى ەكەنىن ايتا كەتەيىن. ءقازىر اتتاردىڭ دا، شاباندوزداردىڭ دا دەڭگەيى ەداۋىر ءوستى. كاسىبي تورەشىلەر مەن وسى سپورتقا قاتىستى كاسىپتەر سانى ارتتى. الايدا، كونكۋردىڭ شەشىلمەگەن ماسەلەلەرى دە جوق ەمەس. قازاقستانداعى ەڭ قىمبات ات سپورتى سانالعاندىقتان، قالتاعا ءبىراز سالماق سالادى. ءقازىر فەدەراسيا ات سپورتىنىڭ وليمپيادالىق تۇرلەرىن دامىتۋ باعدارلامالارىن ازىرلەپ، بىرتىندەپ ىسكە اسىرۋدا.
كونكۋر – وليمپيادا ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىنا ەنگەن جالعىز ات سپورتى ەمەس. قازاقستاندا كونكۋرمەن قاتار دامىپ كەلە جاتقان «اتپەن مانەرلەپ ءجۇرۋ» مەن «ءۇشسايىس» بار ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. وسى ۇشەۋى ەۋروپادا، سولتۇستىك امەريكا ەلدەرىندە، سونداي-اق تاياۋ شىعىستا وتە تانىمال. شەت ەلدە دامىعانى سونشالىق، ستاديوندارعا 50 مىڭعا دەيىن كورەرمەن جينالادى.
اتشابارسىز ات سپورتىن دامىتۋ ەكىتالاي. الدىمەن يپپودرومنىڭ جاعدايى جاقسى بولۋ كەرەك. بىزدەگى ەڭ وزەكتى ماسەلە – ات سپورتىنا ارنالعان الاڭداردىڭ جاعدايى. ەلىمىزدە حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي كەلەتىن ەكى-اق كلۋب بار. ولار استاناداعى «ارعىماق» ات-سپورتتىق ساۋىقتىرۋ كەشەنى مەن الماتى وبلىسىنداعى «Almaty Horse & Polo Club» ات سپورتى كلۋبى. سپورتشىلاردى حالىقارالىق دەڭگەيدەگى جارىستارعا دايىنداۋ ءۇشىن ستاندارتقا سايكەس كەلەتىن سپورت الاڭدارىنىڭ سانىن كوبەيتۋىمىز كەرەك. جاتتىقتىرۋشىلاردا داقيىندىق بار. بىزدە جوعارى ساناتتى سپورتشىلاردى دايىنداي الاتىن كاسىبي جاتتىقتىرۋشىلار بولعانىمەن، ولاردا حالىقارالىق تاجىريبە جوق. ترەنەرلەر حالىقارالىق جاتتىقتىرۋشىلىق جۇيەسىنە كىرمەگەن. بۇل سپورتشىلاردى جوعارى دەڭگەيدە دايىنداۋدا قولبايلاۋ بولىپ تۇر. فەدەراسيا وسى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن ات سپورتى مەكتەبىن اشۋ جونىندە باعدارلاما ازىرلەدى. وعان حالىقارالىق جاتتىقتىرۋشىلار قاتىسىپ، قازاقستاندىق ترەنەرلەر تاجىريبە جينايدى.
قازاقستاننىڭ كلاسسيكالىق ات سپورتىنداعى تاعى ءبىر ماسەلە – بىزدە قۇنى ميلليونداعان دوللارعا باعالاناتىن جىلقىلار جوق. بۇل ماسەلە دە بىردەن شەشىلە قويمايتىنى انىق. سەبەبى، بىرتە-بىرتە تابيعي دامۋ بولۋ كەرەك. ياعني جىلقىلار ءبىزدىڭ شاباندوزداردىڭ دەڭگەيىنە قاراي ساتىپ الىنۋى كەرەك. ءقازىر ءبىزدىڭ شاباندوزدارىمىزدىڭ دەڭگەيى مىنەتىن اتتارىنىڭ دەڭگەيىنەن الدەقايدا جوعارى. سوندىقتان سپورت باعىتىنداعى جىلقىلاردى ساتىپ الاتىن كەز كەلدى دەپ ويلايمىن.
ءبىزگە وسى ءۇش كلاسسيكالىق سپورت ءتۇرىن دامىتىپ قانا قويماي، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار ءۇشىن پاراليمپيادالىق اتپەن مانەرلەپ ءجۇرۋدى قولعا الۋ كەرەك. ءقازىر بۇل سپورت ءتۇرى تەك شىعىس قازاقستان وبلىسىندا دامىعان.
يپپوتەراپيا، ات سپورتى جانە پاراليمپيادالىق مانەرلەپ جۇرۋدە كاسىبي نۇسقاۋشىلار مەن جاتتىقتىرۋشىلار شتاتى بار. فەدەراسيا كاسىبي كوماندا قۇرىپ، الماتى مەن الماتى وبلىسىنىڭ ات سپورتى كلۋبتارىمەن پاراليمپيادالىق اتپەن مانەرلەپ ءجۇرۋ ءبولىمىن اشۋ بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدە. فەدەراسيا كاسىپقوي جاتتىقتىرۋشىلار مەن نۇسقاۋشىلار كومانداسىن قۇردى. الماتى قالاسى مەن الماتى وبلىسىنىڭ ات سپورتى كلۋبتارىمەن پاراليمپيادالىق مانەرلەپ ءجۇرۋ بويىنشا بولىمدەر اشۋ تۋرالى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتىر. ازىرگە بۇل ساباقتار بولاشاق سپورتشىلار ءۇشىن اقىلى بولادى. ءبىراق ءبىز بارلىعىنا قولجەتىمدى بولۋى ءۇشىن بار كۇشىمىزدى سالامىز. بىزدە وسى سپورتقا بەيىم، تالانتتى، بولاشاعى زور مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار كوپ.
- كونكۋردىڭ وتانى – فرانسيا. XIX عاسىردىڭ 50ء-شى جىلدارى پاريجدەگى جىلقىلار كورمەسىندە العاش رەت «كونكۋر-يپپيك» دەگەن اتپەن ءتۇرلى كەدەرگىلەردەن سەكىرۋ جارىسى ءوتتءى.
- كونكۋرشىلار جارىستا جانە دايىندىق كەزىندە مىندەتتى تۇردە رەدينگوت (كونكۋرعا ارنالعان كيىم) كيۋگە ءتيىس. ەر ادامدار اق گالستۋكپەن رەدينگوت كيەدى. حالىقارالىق جارىستاردا رەدينگوتتىڭ ءتۇسى شاباندوزدىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمەن انىقتالۋى مۇمكىن. قازاقستان قۇراماسى قارا جانە اق ءتۇستى رەدينگوت كيەدى.
- كونكۋردا شاباندوزعا اتتى قامشىلاۋعا رۇقسات بەرەءدى. ءبىراق قامشىنىڭ ۇزىندىعى 750 مم-دەن اسپاۋى كەرەك.
- FەI (حالىقارالىق ات سپورتى فەدەراسياسى) ەرەجەلەرىنە سايكەس، كونكۋرعا ارنالعان الاڭنىڭاۋدانى 3200 شارشى مەتردەن كەم بولماۋى ءتيىس.
- سپورتتىق جىلقىنىڭ اياعىنا جوعارىعا كوتەرىلگەن كەزدە 3 توننا، ال جەرگە تۇسكەندە 6 توننا سالماق تۇسەدى.