قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ەلىمىزدەگى كونستيتۋسيالىق رەفورمالاردان كەيىنگى پرەزيدەنت سايلاۋىندا مەملەكەت باسشىسى بولىپ سايلانىپ، جەڭىسكە جەتكەنىنە ءبىر جىل تولدى.
دەپۋتات ەرلان سايىروۆ باعدارلامانىڭ كوپتەگەن اسپەكتىcءى شۇعىل تۇردە ىسكە اسىرىلىپ جاتىر دەگەن پىكىردە، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz
ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ەرلان سايىروۆ Facebook جەلىسىندەگى پاراقشاسىندا قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ كونستيتۋسيالىق رەفورمالاردان كەيىنگى سايلاۋدا پرەزيدەنت بولىپ سايلانعانىنا ءبىر جىل تولۋىنا وراي مەملەكەت باسشىسىنىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىنداعى قول جەتكىزىلگەن جەتىستىكتەرگە توقتالدى.
دەپۋتات ءبىر جىل وتكەننەن كەيىن ق. توقايەۆتىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىنىڭ كوپتەگەن اسپەكتىلەرى شۇعىل تۇردە ءىس جۇزىنە اسىرىلىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
"حالىقارالىق تۋربۋلەنتتىلىككە بايلانىستى، باسقا كوپتەگەن ەلدەردە ەكونوميكالىق ءوسىم باياۋلاپ، الەۋمەتتىك دەڭگەيى تومەندەپ وتىر. قازاقستاندا، كەرىسىنشە كوپتەگەن الەۋمەتتىك باعدارلامالار ىس-جۇزىنە اسىپ جاتىر. ەكونوميكالىق كونيۋكتۋرانىڭ ناشارلاۋىنا قاراماستان، ءبىزدىڭ ەلدىڭ ىجو-دە اجەپتاۋىر ءوسىم بايقالۋدا"، – دەپ جازدى ول.
دەپۋتاتتىڭ پىكىرىنشە، سول ءوسىمنىڭ باسىم كوپشىلىگى جەكە ادامداردىڭ قۇلقىنىنا كەتپەي، حالىقتىڭ ادام كاپيتالىن ارتتىرۋعا باعىتتالىپ جاتىر.
"2022 جىلدان باستاپ بيۋدجەتكە جانە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنە شامامەن 857 ملرد تەڭگە سوماعا مۇلىكتىك اكتيۆتەر مەن اقشالاي قاراجاتتى قايتارۋ قامتاماسىز ەتىلدى. ونىڭ ىشىندە 159،8 ملرد تەڭگەسى شەتەلدىك يۋريسديكسيالاردان تۇسكەن اقشا قاراجاتى تۇرىندە. بۇل سوما مەملەكەت بيۋدجەتىنە ءتۇستى. وسىلايشا، اۆستريادان 36،8 ملرد تەڭگە، ليحتەنشتەيننەن 116،7 ملرد تەڭگە، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنەن 6،3 ملرد تەڭگە، تۇركيادان 253 ملن تەڭگە قايتارىلدى"، دەپ اتاپ ءوتتى ەرلان سايىروۆ.
سونداي-اق ول جاقىندا عانا مەملەكەت باسشىسىنىڭ "ۇلتتىق قور – بالالارعا" جوباسىن 2024 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ ىسكە قوسۋ ءۇشىن زاڭنامالىق تۇزەتۋلەرگە قول قويىلعانىن ەسكە سالىپ ءوتتى. ونىڭ اياسىندا ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيسيالىق تابىسىنىڭ 50%-ى 18 جاسقا دەيىنگى بارلىق بالا اراسىندا بولىنەتىن بولادى. بالا قاراجاتتى كامەلەتتىك جاسقا تولعاننان كەيىن ءبىلىم الۋعا نەمەسە باسپانا ساتىپ الۋعا پايدالانا الادى.
"2024 جىلى 1 قاڭتاردان باستاپ ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرى 85 مىڭ تەڭگەدەن 70 مىڭ تەڭگەگە دەيىن كوبەيدى. وسىنىڭ ارقاسىندا ءارتۇرلى مەنشىك نىساندارىنداعى كاسىپورىنداردا بارلىق سالا بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن شامامەن 1،8 ملن جالدامالى قىزمەتكەردىڭ تابىسى وسەدى"، دەپ مالىمدەدى ەرلان سايىروۆ.
بالا كۇتىمى بويىنشا مەملەكەتتىك جاردەماقى مەن الەۋمەتتىك تولەم بەرۋ مەرزىمى 1 جىلدان 1،5 جىلعا دەيىن ۇزارتىلدى. وسى جىلدىڭ 1 قاراشاسىنداعى جاعداي بويىنشا شامامەن 632 مىڭ اتا-انا 258 ملرد تەڭگەدەن استام سوماعا تولەم الدى.
بۇرىن تاۋار تۇرىندە بەرىلگەن اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك (ااك) الۋشىلار قاتارىنان 1 جاستان 6 جاسقا دەيىنگى بالالارعا ارنالعان كەپىلدەندىرىلگەن الەۋمەتتىك پاكەت مونەتيزاسيالاندى. بيىلعى 1 قاراشاداعى جاعداي بويىنشا 6 ملرد تەڭگە سوماسىنا 182 مىڭ بالاعا قوسىمشا تولەم تاعايىندالدى.
"ءتۇرلى ينستانسيالارعا جۇگىنبەي-اق، پرواكتيۆتى فورماتتا مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتۋدى قاراستىراتىن وتباسىنىڭ سيفرلىق كارتاسى (وسك) ەنگىزىلدى. مىسالى، الەۋەتتى قىزمەت الۋشىعا 1414 ءبىرىڭعاي بايلانىس ورتالىعىنان SMS حابارلاما جىبەرىلەدى. حابارلاما العان ازامات وعان كەلىسىمى تۋرالى جاۋاپ بەرۋى قاجەت. ءوتىنىشتى تولتىرۋ جانە جاردەماقىلاردى نەمەسە تولەمدەردى تاعايىنداۋ اۆتوماتتى تۇردە جۇزەگە اسىرىلادى، وسىدان كەيىن قاراجات قىزمەت الۋشىنىڭ بانكتىك شوتىنا اۋدارىلادى"، دەدى ەرلان سايىروۆ.
ونىڭ سوزىنشە، سيفرلىق كارتا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قولدانىستاعى بارلىق اقپاراتتىق جۇيەسىندەگى دەرەكتەر نەگىزىندە قالىپتاسادى. بۇگىنگى تاڭدا وندا 6 ملن-نان استام وتباسى تۋرالى مالىمەت جيناقتالعان.
"2029 جىلعا دەيىن 3،3 ملن-نان استام ازاماتتى جۇمىسپەن قامتۋ مىندەتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن 450 مىڭ جاڭا جۇمىس ورنىن قۇرۋ، ونىڭ ىشىندە جاستارعا ارنالعان 200 مىڭ جۇمىس ورنىمەن (44%-ىن) قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا جۇيەلى شارالار قابىلدانۋدا. جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ۇلتتىق جوبالار، كاسىپكەرلىك باستامالاردى ىنتالاندىرۋ، مەملەكەت تاراپىنان سۋبسيديالاناتىن جۇمىس ورىندارى ارقىلى جانە ت. ب. ارقىلى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر"، دەدى دەپۋتات.
دەپۋتات كەلتىرگەن مالىمەت بويىنشا، جالپى اكىمدىكتەردە وڭىرلىك جۇمىسپەن قامتۋ كارتالارى بەكىتىلىپ، سوعان سايكەس 911 مىڭ ادامدى جۇمىسپەن قامتۋ جوسپارلانعان. جىل باسىنان بەرى 847 مىڭنان استام ادام جۇمىسپەن قامتىلدى، ونىڭ 420 مىڭنان استامى – جاستار.
"ۋاقىتشا جۇمىسسىز قالعان ازاماتتاردى قولداۋ جۇيەسى، ونىڭ ىشىندە جۇمىسىنان ايىرىلۋ بويىنشا تولەنەتىن الەۋمەتتىك تولەمدەر كولەمىن كىرىستىڭ 45%-ىنا دەيىن ۇلعايتۋ ارقىلى كۇشەيتىلدى. ونى 1 قاراشاداعى جاعداي بويىنشا 37،8 ملرد تەڭگە سوماسىنا 172،3 مىڭ ادام الدى. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعىنان ءالسىز توپتارىنىڭ قاتارىنداعى، ونىڭ ىشىندە مۇگەدەكتىگى بار كاسىپكەرلەرگە 9 مىڭنان استام گرانت (400 اەك-كە دەيىن) بەرىلدى. گرانت الۋ ءۇشىن business.enbek.kz پورتالى ارقىلى "باستاۋ بيزنەس" كاسىپكەرلىك نەگىزدەرىن وقۋى قاجەت"، دەدى ەرلان سايىروۆ.
ونىڭ سوزىنشە، I توپتاعى مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا كۇتىم جاسايتىن وتباسى مۇشەلەرىنە جەكە كومەكشى رەتىندە ەڭبەك اقىسىن تولەۋ جانە جۇمىس ۋاقىتىن ەڭبەك وتىلىنە قوسىپ تىركەۋ مۇمكىندىگى ەنگىزىلدى.
ق ر ازاماتتارىنىڭ مۇددەلەرىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان ىشكى ەڭبەك نارىعىن قورعاۋ شارالارىن كۇشەيتۋ شەڭبەرىندە 2023 جىلى شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن تارتۋ كۆوتاسى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 21،5%-عا قىسقارتىلدى.
بۇعان قوسا ەرلان سايىروۆ بيىلعى 1 ناۋرىزدان باستاپ جاس كاسىپكەرلەرگە "اگرارلىق نەسيە كورپوراسياسى" اق ارقىلى جىلدىق 2،5%-بەن شاعىن نەسيە بەرۋ كوزدەلگەنىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ دەرەگىنشە، 7،4 مىڭ ءوتىنىم قابىلداندى، 24،1 ملرد تەڭگە سوماسىنا 5،3 مىڭنان استام شاعىن نەسيە ماقۇلداندى.