ساقتاندىرۋ - كۇردەلى، ءبىراق قازاقستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى ءۇشىن وتە ماڭىزدى رەفورما.
سالا ماماندارى ساقتاندىرۋ ەنگىزىلگەننەن كەيىن دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن قارجىلاندىرۋ دەڭگەيى ارتقانىن ايتادى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.
مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى ەنگىزىلگەننەن بەرى قانداي وزگەرىستەر ورىن العانى تۋرالى «مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورى» كەاق الماتى قالالىق فيليالىنىڭ ديرەكتورى تىلەۋحان ابىلدايەۆ سۇحبات بارىسىندا ايتىپ بەردى.
- 2020 جىلى قازاقستاندا مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى ەنگىزىلدى. الەمدىك پاندەميامەن تۇسپا-تۇس كەلگەن بۇل كەزەڭ ساقتاندىرۋدى ەنگىزۋدە قانداي قيىندىقتار تۋدىردى؟
- وكىنىشكە وراي، رەفورمانىڭ العاشقى جىلى كۇردەلى كەزەڭدەرمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. جاڭا رەفورما بولعاندىقتان، قور جىلدىڭ باستاپقى 3 ايىن جەڭىلدىك مەرزىمى دەپ جاريالادى. سونىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارى، وسىندا تۇراقتى تۇراتىن شەتەلدىكتەر ءمامس پاكەتىندەگى قىزمەتتەردى ساقتاندىرىلعان-ساقتاندىرىلماعانىنا قاراماستان پايدالاندى. كارانتين ەنگىزىلگەننەن كەيىن جەڭىلدىك مەرزىمى تاعى 3 ايعا ۇزارتىلدى. ياعني، جارتى جىل بويى جۇرتشىلىققا جاڭا جۇيەنىڭ ارتىقشىلىقتارىن سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرىلدى.
پاندەميا كەزىندە مىڭداعان ازامات جۇمىستان، تابىستان ايىرىلعانىن بىلەسىزدەر. سوعان بايلانىستى قور ۇكىمەتكە تابىس كوزىنەن ايىرىلعان ازاماتتاردىڭ ستاتۋسىن قالپىنا كەلتىرۋ جونىندە ۇسىنىس جاسادى. ناتيجەسىندە بىلتىر تامىز ايىندا 740 مىڭعا جۋىق ادامنىڭ بەرەشەگى جويىلىپ، ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە قايتارىلدى. وسىلايشا، پاندەميا كەزىندە تابىسىنان ايىرىلعان ازاماتتار دا ءمامس پاكەتىندەگى قىزمەتتەردى تولىق پايدالانۋعا مۇمكىندىك الدى. ياعني، پاندەمياعا بايلانىستى تابىستان ايىرىلىپ، 42 500 تەڭگە كولەمىندە ءبىر رەتتىك جاردەماقى العان ازاماتتار دا جارنا تولەۋ مىندەتىنەن بوساتىلدى.
سونىمەن قاتار، ەلىمىزدە شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ 29 ساناتى 2020 جىلى 1 ساۋىردەن 2021 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن سالىقتان بوساتىلدى. ەلىمىز بويىنشا جارنا تولەۋ مىندەتىنەن 1 ملن استام بيزنەس نىسانى بوساتىلدى. الماتى قالاسىندا ولاردىڭ سانى 116 مىڭنان اسىپ جىعىلادى.
- جالپى، مەديسينالىق ساقتاندىرۋعا قاتىستى ايتىلىپ، جازىلىپ جاتقان سىن از ەمەس. قانداي دا ءبىر اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي وزگەرىس بار ما؟
- البەتتە، سىن بولماي، ءمىن تۇزەلمەيدى، سوندىقتان سىننىڭ بولعانى دۇرىس. ەڭ الدىمەن، ساقتاندىرۋ ەنگىزىلگەننەن كەيىن دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن قارجىلاندىرۋ دەڭگەيى ارتتى. ياعني، بۇرىن اۋرۋحانالاردى جاراقتاندىرۋعا، جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە، تاعى دا باسقا قاجەتتىلىكتەرگە جەتپەي جاتاتىن قارجى كولەمى ۇلعايدى. سونىڭ ارقاسىندا حالىققا كورسەتىلەتىن مەديسينالىق كومەكتىڭ، زەرتحانالىق زەرتتەۋلەر مەن باعاسى قىمبات بوپ كەلەتىن جوعارى تەحنولوگيالىق قىزمەتتەر سانى ارتتى. حالىققا تەگىن بەرىلەتىن دارى-دارمەك سانى مەن ءتۇرى كوبەيدى. مىسال كەلتىرەيىن. بىزدە تەگىن مەديسينالىق كومەك دەپ اتالاتىن پاكەت بار. تەگىن پاكەت بويىنشا 35 نوزولوگياعا دارى-دارمەك بەرىلەدى، ال، ءمامس پاكەتىندە ەرەسەك ادامدارعا 41 نوزولوگيا بويىنشا، بالالارعا 63 نوزولوگيا بويىنشا دارى-دارمەك بەرىلەدى. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا، دارىمەن قامتىلاتىن نوزولوگيا (سىرقات) سانى 45-تەن 138-گە دەيىن ارتقان.
- جالپى، وسى ۋاقىت ىشىندە مەديسينالىق كومەكتىڭ قولجەتىمدىلىگى قانشالىقتى ارتتى؟
- امبۋلاتوريا-ەمحانا دەڭگەيىندەگى كومەك پەن ستاسيونارلىق كومەكتىڭ تەك كولەمى عانا ەمەس، ساپاسى دا ەداۋىر ارتتى.
العاشقى جىلدى قورىتار بولساق، الماتى قالاسى بويىنشا كونسۋلتاتيۆتىك-دياگنوستيكالىق كومەك 6 ەسە ارتىپ، حالىققا 6،9 ملن قىزمەت كورسەتىلدى. ونىڭ 3،3 ملن – سالالىق مامانداردىڭ كونسۋلتاسياسى، وعان 4،7 ملرد تەڭگە تولەندى. وتكەن جىلى الماتىلىقتار جالپى قۇنى 1،3 ملرد تەڭگە بولاتىن 804 مىڭنان استام دياگنوستيكالىق قىزمەت پەن 352 مىڭ ستوماتولوگيالىق قىزمەت ءتۇرىن پايدالانىپ، كت/مرت سىندى جوعارى تەحنولوگيالاردىڭ كومەگىمەن جاسالاتىن 41،5 مىڭ زەرتتەۋدەن وتكەن (1،8 ملرد تەڭگە). قالاداعى ستاسيونارلاردا ەمدەلگەن 180،7 مىڭ پاسيەنت ءۇشىن 59،7 ملرد تەڭگە تولەندى. 87 مىڭنان استام وپەراسيا جاسالدى. سونىڭ ىشىندە، 4،7 ملرد تەڭگەگە 1203 كارديوحيرۋرگيالىق وپەراسيا جاسالدى. 26 باۋىر الماستىرۋ وپەراسياسى جاسالدى، وعان 157 ملن تەڭگە تولەندى. 241 بۋىن الماستىرۋ وپەراسياسى جاسالدى (354 ملن تەڭگە).
ساقتاندىرۋدىڭ ارقاسىندا رەابيليتاسيا قىزمەتىن كۇشەيتۋگە مۇمكىندىك تۋىپ وتىر. 2019 جىلى اتالعان كومەك ءتۇرىن كورسەتەتىن كلينيكالار سانى 4 عانا بولسا، ءقازىر 65-كە جەتتى. امبۋلاتوريا دەڭگەيىندە كورسەتىلەتىن وڭالتۋ بويىنشا 7700 قىزمەت كورسەتىلدى. بۇعان دا ساقتاندىرۋدىڭ ارقاسىندا قول جەتىپ وتىر.
سونداي-اق، ساقتاندىرۋ جۇيەسى ىسكە قوسىلعاننان كەيىن ەكستراكورپورالدى ۇرىقتاندىرۋ پروتوكولدارىنىڭ سانى ارتتى. بيىل ەلىمىز بويىنشا 7000 جۋىق ۇمىتكەر ارنايى «اڭساعان ءسابي» پرەزيدەنتتىك باعدارلاماسى شەڭبەرىندە ەكو جاساتىپ، اتا-انا باقىتىن سەزىنۋگە مۇمكىندىك الماق. وعان جۇسالاتىن قاراجات كولەمى 2 ەسە ارتىپ وتىر. مىسالى، 2020 جىلى 643 پروسەدۋراعا 563 ملن تەڭگە بولىنگەن بولسا، 2021 جىلى 1238 پروسەدۋراعا 1،1 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان.
- دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى قارجى تاپشىلىعى تۋرالى ايتتىڭىز. شامامەن قانشا قاراجات جەتىسپەيدى؟
- دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنشە، ءمامس ەنگىزىلگەنگە دەيىن (2019 جىلى) قازاقستاندا دەنساۋلىققا جۇمسالعان شىعىننىڭ 700 ملرد تەڭگەدەن استامى تۇرعىنداردىڭ قالتاسىنان شىققان. بىلايشا ايتقاندا، تىركەلگەن ەمحانادا دارىگەردىڭ نەمەسە بەلگىلى ءبىر قوندىرعىنىڭ جوقتىعىنا بايلانىستى ازاماتتار مەدقىزمەتتى اقىلى تۇردە الۋعا ءماجبۇر بولادى. تۇپتەپ كەلگەندە ماسەلەنىڭ تامىرى قارجىعا كەلىپ تىرەلەدى. ماسەلەن، 2018 جىلى دەنساۋلىق سالاسىنا 925 ملرد تەڭگە بولىنگەن. ال، بيىل قاراجات كولەمى ەكى ەسە ارتىپ، 1،8 ترلن تەڭگەدەن اسىپ وتىر. ياعني، ساقتاندىرۋ جارناسىنىڭ ارقاسىندا سالاعا 700 ملرد تەڭگە قوسىمشا قارجى ءتۇسىپ وتىر، ونىڭ جارتىسى – مەملەكەت بيۋدجەتىنەن تولەنگەن جارنا. البەتتە، ساقتاندىرۋ ەنگىزىلە سالا بارلىق پروبلەما شەشىلدى دەۋگە بولمايدى. ويتكەنى، مەديسيناداعى ءتاريفتىڭ تومەندىگى، دارىگەرلەر مەن مەدپەرسونال جالاقىسىنىڭ ازدىعى سالدارىنان تۋىنداعان قارجى تاپشىلىعى ءبىر كۇندە ەمەس، جىلدار بويى قوردالانعان ماسەلە. ماسەلەن، مەديسينالىق قىزمەتتەرگە اقى تولەۋ ءتاريفى 2014 جىلدان بەرى وزگەرمەگەن بولاتىن. وسى ۋاقىت ىشىندە كوممۋنالدىق قىزمەت قۇنى بىرنەشە رەت ءوستى، جالاقى ارتتى دەگەندەي. ال، ساقتاندىرۋ جارناسى ەسەبىنەن كەلگەن قاراجات دارىگەرلەر جالاقىسىن وسىرۋگە جانە ت.ب باسقا وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋگە جۇمسالدى. وتكەن جىلى دەنساۋلىق سالاسىنىڭ بيۋدجەتى 1 ترلن 734 ملرد تەڭگەنى قۇراعان بولسا، ونىڭ 400 ملرد تەڭگەسى ءمامس پاكەتى بويىنشا كورسەتىلگەن قىزمەتتەرگە تولەندى. ونىڭ 300 ملرد تەڭگەسى – بيۋدجەتتەن جەڭىلدىگى بار 15 سانات ءۇشىن جاسالعان جارنالار. ياعني، مەملەكەت ساقتاندىرۋدى ەنگىزە وتىرىپ، مۇلدەم جاۋاپكەرشىلىكتەن باس تارتىپ وتىرعان جوق، كەرىسىنشە، ءمامس جۇيەسىندەگى شىعىننىڭ باسىم بولىگىن جاۋىپ وتىر دەگەن ءسوز.
- مەملەكەت تاراپىنان ساقتاندىرىلاتىن 15 ساناتقا كىمدەر جاتادى؟ اتاپ وتسەڭىز.
مەملەكەت جىل سايىن تەگىن مەديسينالىق كومەككە بولىنەتىن 1 تريلليون تەڭگەگە قوسا، 15 سانات ءۇشىن جارنا اۋدارادى. بۇل تىزىمگە «التىن القا»، «كۇمىس القامەن» ماراپاتتالعان كوپ بالالى انالار، 18 جاسقا دەيىنگى بالالار، زەينەتكەرلەر مەن ۇلى وتان سوعىسىنىڭ قاتىسۋشىلارى، جۇمىسسىز رەتىندە رەسمي تىركەلگەندەر، ينتەرنات تاربيەلەنۋشىلەرى، جۇمىس ىستەمەيتىن جۇكتى ايەلدەر، دەكرەتتىك دەمالىستاعى انالار، مۇگەدەكتەر، مۇگەدەك بالا كۇتىمىمەن اينالىساتىندار، ستۋدەنتتەر، تەرگەۋ يزولياتورلارىندا وتىرعاندار، جۇمىسسىز ورالماندار (ءبىر جىلعا دەيىن)، مەملەكەتتىك اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الۋشىلار جاتادى. ولاردىڭ جالپى سانى 11 ميلليونعا جۋىقتايدى.
- ءمامس-تى تەك قانا تولەمدى ۋاقتىلى تولەپ وتىرعان تۇرعىندار پايدالانادى. ال، تولەمەگەندەر نە ىستەيدى؟ ولارعا مەديسينالىق قىزمەت قالاي كورسەتىلەدى؟
جالپى، قازاقستاندا مەديسينالىق كومەك 2 پاكەت بويىنشا كورسەتىلەدى. ءبىرى – ساقتاندىرۋ پاكەتى، ەكىنشىسى – كەپىلدەندىرىلگەن تەگىن مەديسينالىق كومەك پاكەتى. ياعني، جەدەل جاردەم، شۇعىل كومەك، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار اۋرۋلاردى ەمدەۋ، ەمحاناداعى باستاپقى سانيتارلىق-مەديسينالىق كومەك، دارى-دارمەكپەن قامتۋ، پاللياتيۆتىك كومەك، ستاسيونارلىق جانە ستاسيوناردى الماستىراتىن كومەك، كونسۋلتاتيۆتىك-دياگنوستيكالىق قىزمەتتەر بۇرىنعىشا تەگىن كورسەتىلەدى. بىلايشا ايتقاندا، شۇعىل كومەك ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارىنىڭ بارىنە بىردەي كورسەتىلۋى ءتيىس. ول ءۇشىن ساقتاندىرىلعان بولۋ شارت ەمەس. مىسالى، سوزىلمالى سىرقاتقا شالدىققاندار، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار سىرقاتىنا بايلانىستى تىركەۋدە تۇرعان جانە ديناميكالىق باقىلاۋعا الىنعان پاسيەنتتەرگە مەديسينالىق كومەك وسى كەپىلدەندىرىلگەن كومەك پاكەتى شەڭبەرىندە كورسەتىلۋى ءتيىس.
سوڭعى كەزدە اتالعان سىرقاتتارمەن اۋىراتىن پاسيەنتتەرگە كومەك كورسەتۋدەن باس تارتۋ فاكتىلەرى كوبەيىپ كەتكەنى راس. ونداي جاعدايدا قوردىڭ Qoldau 24/7 ءموبيلدى قوسىمشاسى مەن 1406 شۇعىل جەلىسى ارقىلى شاعىمدانۋعا بولادى.
- ال ساقتاندىرۋ پاكەتىنە قانداي قىزمەتتەر كىرەدى؟
- ءمامس پاكەتى ازاماتتاردىڭ ءومىر ساپاسىن، ۇلت ساۋلىعىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان قىزمەتتەردەن تۇرادى. مىسالى، ناۋقاسقا وپەراسيا جاساۋ كەرەك بولدى دەلىك. ءبىراق شۇعىل وپەراسيانىڭ قاجەتى جوق. سوندىقتان دارىگەرلەر وتا جاسالاتىن كۇندى بەلگىلەپ، وپەراسيانى جوسپار بويىنشا جاساي الادى. مۇنداي جاعدايدا قىزمەت اقىسى ءمامس قاراجاتى ەسەبىنەن تولەنەدى. ال، ەگەر پاسيەنتتى جەدەل جاردەممەن اكەلىپ، ونىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ تونەتىندەي جاعداي بولسا، وپەراسيا مەملەكەتتىك تاپسىرىس شەڭبەرىندە تەگىن جاسالادى.
جالپى، ءمامس پاكەتىنىڭ اۋقىمى كەڭ، وعان تەگىن كومەك پاكەتىنە ەنبەگەن قىزمەتتەر كىرەدى. جوسپارلى ستاسيونارلىق جانە ستاسيوناردى الماستىراتىن كومەك، كت، مرت سىندى باعاسى قىمبات بولىپ كەلەتىن كونسۋلتاتيۆتىك-دياگنوستيكالىق كومەكتىڭ بارلىق تۇرلەرى، وڭالتۋ جانە ناۋقاستىڭ دەنساۋلىعىن قالپىنا كەلتىرۋگە باعىتتالعان ەم-دوم تۇرلەرى دە ساقتاندىرۋ پاكەتىنە ەنگىزىلگەن. قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيتىن وسىنداي قىزمەت تۇرلەرىن پايدالانۋ ءۇشىن ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە قاتىسقان دۇرىس.
- ساقتاندىرىلماعان ازاماتتار جۇيەگە قوسىلۋ ءۇشىن نە ىستەۋى كەرەك؟ كىم قانشا تولەۋى ءتيىس؟
- ساقتاندىرۋ كۇردەلى، ءبىراق قازاقستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى ءۇشىن وتە ماڭىزدى رەفورما. بۇل جۇيە دەنساۋلىق سەكتورىن دامىتۋعا، ازاماتتاردىڭ دەنساۋلىققا جۇمسايتىن جەكە شىعىندارىن قىسقارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان ەلدەگى ءاربىر ادام ساقتاندىرۋ ستاتۋسىن الۋعا تىرىسقانى ءجون.
زاڭ بويىنشا، جۇمىس بەرۋشىلەر ءار قىزمەتكەر ءۇشىن ءوز قالتاسىنان اۋدارىم جاسايدى. جۇمىس بەرۋشى تولەيتىن اۋدارىم مولشەرى بيىل وزگەرگەن جوق، قىزمەتكەر تابىسىنىڭ 2% اۋدارادى (2017 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن – 1%؛ 2018 جىلى – 1،5%؛ 2020 جىلى – 2%).
سونىمەن قاتار، جۇمىس بەرۋشى اۋدارىمعا قوسا، جالدامالى جۇمىسكەرلەردىڭ جالاقىسىنان 2% مولشەرىندە جارنا ۇستاپ قورعا اۋدارادى (بىلتىر 1%). ءبىراق جارنا ۇستالاتىن تابىس كولەمى 10 ەڭ تومەنگى جالاقىدان (نەمەسە 425 مىڭ تەڭگەدەن) نەمەسە 8500 تەڭگەدەن اسپاۋى ءتيىس.
جەكە كاسىپكەرلەردىڭ جارناسى وزگەرگەن جوق. ولار بۇرىنعىشا 1،4 ەڭ تومەنگى جالاقىنىڭ 5%، ياعني 2975 تەڭگە تولەيدى. سونىمەن قاتار، بىزدە ءوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتىعاندار دەگەن سانات بار. ولار بۇرىنعىشا 1 ەڭ تومەنگى جالاقىنىڭ 5 پروسەنتىن، ياعني 2125 تەڭگە تولەيدى. سەبەبى بيىل ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرى وزگەرگەن جوق.
ءبىرىڭعاي جيىنتىق تولەم تولەۋشى 1 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش كولەمىندە جارنا اۋدارادى. بيىل اەك مولشەرى وزگەردى. سوندىقتان بۇل سانات 2917 تەڭگە تولەيدى، اۋىلدا تۇراتىندار وسىنىڭ جارتىسىن تولەيدى. قارجىنىڭ 40%-ى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنا، 30%-ى ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنا، 20%-ى الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنا اۋدارىلادى، 10%-ى تابىس سالىعى رەتىندە ۇستالادى.
- حالىق ساقتاندىرۋعا تولەگەن تولەمدەرىنىڭ قايدا جانە قالاي جۇمسالىپ جاتقانىن باقىلاي الا ما؟
- جالپى، مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ قۇرىلتايشىسى ۇكىمەت. جارنانى قور ەمەس، «ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت» مەملەكەتتىك كورپوراسياسى قابىلداپ، ۇلتتىق بانكتەگى ەسەپشوتقا اۋدارادى. كلينيكالاردىڭ حالىققا كورسەتكەن قىزمەتتەرىنىڭ اقىسى ۇلتتىق بانكتەن تىكەلەي مەديسينا ۇيىمىنا اۋدارىلادى. ياعني، قاراجات تولىق قورعالعان دەۋگە بولادى. ال، اي سايىن تولەنگەن سوما تۋرالى مالىمەتتى ەلەكتروندى ۇكىمەت پورتالىنداعى جەكە كابينەت ارقىلى نەمەسە تەلەگرام-كانالداعى Saqtandyry بوت ارقىلى الۋعا بولادى.
- مەديسينالىق ساقتاندىرۋعا جينالعان اقشانى پايدالانباعان ازاماتتار قاجەت بولعان جاعدايدا قارجىنى ءوز پايداسىنا شەشىپ الۋىنا بولا ما؟
- قازاقستان جيناقتاۋ جۇيەسىنەن باس تارتىپ، ورتاق جاۋاپكەرشىلىك پرينسيپىنە نەگىزدەلگەن جۇيەنى تاڭداپ الدى. سەبەبى تولەنەتىن ساقتاندىرۋ جارنالارىنىڭ مولشەرى كوپ ەمەس جانە ءبىر ادامنىڭ جيناقتاعان اقشاسى مەديسينالىق قىزمەتتىڭ نەگىزگى دەگەن تۇرلەرىنىڭ اقىسىن تولەۋگە دە جەتپەيدى.
قاراپايىم مىسال. اي سايىن 2125 تەڭگە تولەپ ساقتاندىرىلاتىن ءوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتىعان ازاماتتار ءبىر جىلدا 25 500 تەڭگە تولەيدى.
ەگەر ءبىز ونى ءوز قاراجاتىنا عانا ەمدەيتىن بولساق، اقشا ەشتەڭەگە جەتپەس ەدى. مىسالى، پنيەۆمونيانى ەمدەۋگە كەتەتىن شىعىن 100 مىڭ تەڭگە، ايەلدى بوساندىرۋ 82 مىڭ تەڭگە، اورتوكورونارلىق شۋنتتاۋ 1،8 ملن تەڭگە تۇرادى.
ەگەر بىزدە جيناقتاۋ جۇيەسى بولسا، ازاماتتار مەديسينالىق قىزمەت اقىسىن ءوزى جيناعان قاراجاتى ەسەبىنەن تولەي الماس ەدى. ال، ورتاق جاۋاپكەرشىلىككە نەگىزدەلگەن جۇيەدە قارجى ورتاق شوتتان الىنادى.
ەگەر ءسىز دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنبەگەن بولساڭىز، بۇل اقشا جوعالىپ كەتتى دەگەندى بىلدىرمەيدى. ول ءسىزدىڭ جاقىندارىڭىزدى نەمەسە اۋرۋحانادا جاتقان وزگە دە وتانداستارىمىزدى ەمدەۋگە جۇمسالادى.