ءبىز بۇرىنعى رەجيمنەن جاڭا مەملەكەت قۇرىلىسىنا كوشۋ بارىسىندامىز
الماتى قالاسىندا رەفەرەندۋم مازمۇنىن حالىققا ءتۇسىندىرۋ ناۋقانى اياسىندا ءتۇرلى سالانىڭ بىلىكتى ماماندارى مەن ساراپشىلار اراسىندا قىزۋ پىكىرتالاستار ۇيىمداستىرىلۋدا. مىسالى، كەشە «قازاقستانداعى رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم» اتتى ساراپشىلار دوڭگەلەك ۇستەلى ءوتتى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.
پىكىرتالاس الاڭىندا الماتى قالاسى ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتتارى، قوعامدىق كەڭەس پەن ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى، ساياساتتانۋشىلار ءسوز الدى.
ءىس-شارانىڭ شىمىلدىعىن ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ الماتى قالاسى وڭىرلىك كەڭەسىنىڭ مۇشەسى قازىبەك التاي ۇلى اشتى. ول رەفەرەندۋمدى قۇر داۋىس بەرۋ رەتىندە قابىلداماي، ونىڭ ەل ومىرىندەگى ماڭىزىن كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ قاجەتتىلىگىن العا تارتتى.
«الداعى ماۋسىمنىڭ 5ء-سى كۇنى رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم وتەدى. ونىڭ ماقساتى مەن مازمۇنى وسى وتىرعاندارعا ءمالىم دەپ ويلايمىن. «رەفەرەندۋم» دەگەندە ءبىز الدىمەن «جاڭا قازاقستان» تەرمينىن ءتۇسىنىپ الۋىمىز قاجەت. ءبىز بۇرىنعى رەجيمنەن جاڭا مەملەكەت قۇرىلىسىنا كوشۋ بارىسىندامىز. وتكەننىڭ كەمشىل تۇستارى بولعانىمەن، مەملەكەت رەتىندە، تاۋەلسىز ەل رەتىندە قالىپتاسقانىمىزدى مويىنداۋ كەرەك، ءبىراق ءبىز ودان ءارى جوعارىعا ۇمتىلۋىمىز قاجەت»، - دەدى قازىبەك التاي ۇلى.
ارداگەرلەر كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى سەرىك شولپانقۇل ۇلى رەفەرەندۋمنىڭ تاريحي نەگىزدەرىنە كەڭىنەن توقتالدى.
«وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندە تالاي سۇراقتار قويىلىپ جاتىر. قالاي وسى رەفەرەندۋمعا جەتتىك؟• ونىڭ باستاۋىندا پرەزيدەنتتىڭ 11 قاڭتار كۇنگى «جاڭا قازاقستاندى بىرگە قۇرايىق» دەگەن ۇندەۋى تۇر.
• 10 ناۋرىز كۇنى قاسىم-جومارت توقايەۆ ساياسي رەفورمالاردىڭ باعدارلاماسىن ۇسىندى.
• 22 ساۋىردە كونستيتۋسيانى تۇزەتۋ مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ ءۇشىن جۇمىس توبى قۇرىلدى.
• 29 ءساۋىر كۇنى پرەزيدەنت بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋمدى وتكىزۋگە شەشىم قابىلدادى.ناتيجەسىندە بار-جوعى بەس ايدىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ جاڭا تاريحىمىزدا ۇلكەن وزگەرىستەر ورىن الدى. ياعني، جاڭا قازاقستانعا ءبىر تابان جاقىندادىق. جاڭا ەل – دەگەنىمىز تەڭ مۇمكىندىكتەر»، - دەدى سەرىك شولپانقۇل ۇلى.
قوعامدىق كەڭەس اتىنان سويلەگەن بەكنۇر سەيتجان ۇلى الداعى رەفەرەندۋمدى تاريحتان بەلگىلى «قوعامدىق شارتقا» تەڭەپ، كونستيتۋسيا تۇبەگەيلى بولماي، وزگەرىستەرگە ۇشىراپ وتىرۋى شارت دەگەن ۇستانىمىن جەتكىزدى.
«جالپى «ەكىنشى رەسپۋبليكا» دەگەن تۇسىنىك فرانسيا تاجىريبەسىنەن الىنعان دۇنيە. ال رەفەرەندۋم 18-19 عاسىردان بەلگىلى «قوعامدىق شارت» تۇسىنىگىنە سايادى. بۇل تۇسىنىك بۇعان دەيىن بارلىق فيلوسوف، اقىن-جازۋشىلارمەن تالاي تالقىلانعان. ونىڭ ءمانى – حالىق بولىپ اتا زاڭدى قۇرۋ. ياعني الداعى رەفەرەندۋمدا مەملەكەت بولاشاعىن ەل، جۇرتشىلىق شەشەتىن بولادى. ال كونستيتۋسيانى وزگەرتۋ قانشالىقتى دۇرىس دەگەنگە ايتارىم: اتا زاڭ تۇبەگەيلى بولماۋى كەرەك، حالىق قالاۋىنا قاراي وزگەرمەلى بولۋى ءتيىس»، - دەدى قوعامدىق كەڭەس وكىلى.
ال ايەلدەر قۇقىعىن قورعاۋشى زۋلفيا مۇحامەدبەك قىزى كونستيتۋسياداعى ادام قۇقىعىنا قاتىستى وزگەرىستەرگە توقتالىپ، ونىڭ بولاشاقتاعى اسەرىن ءتۇسىندىردى.
«ءقازىر رەفەرەندۋمعا بارۋعا ەشكىمدى كوندىرۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ ويلايمىن، سوندىقتان قۇقىققورعاۋشى رەتىندە ءوز ويىمدى بىلدىرگىم كەلەدى.
مەنى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ مارتەبەسىن ايقىندايتىن جاڭا بابتىڭ پايدا بولۋى اسا قۋانتادى. سەبەبى، ەندى قۇقىققورعاۋشىلار ەشقانداي مەملەكەتتىك ورگانعا ەسەپ بەرمەيتىن، تاۋەلسىز ۋاكىلگە اينالىپ وتىر. مۇنداي وزگەرىس بىزگە قۇقىقتىق جاعىنان قورعان بولماق. ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدەر ينستيتۋتى كۇشەيتىلمەك. بۇعان دەيىن قۇقىققورعاۋشىلار دەموكراتيانىڭ كورىنىسى رەتىندە عانا تانىلسا، ەندى ونىڭ باستى قۇرالىنا اينالماق.
ەكىنشىدەن، ايەل رەتىندە ءبىز 24-بابتاعى تۇزەتۋلەرگە قولداۋ بىلدىرەمىز دەپ ويلايمىن. اتالمىش بابقا سايكەس ءماجبۇرلى ەڭبەككە تىيىم سالىنعان، ال جاڭا تۇزەتۋلەر بويىنشا ول جازالاۋدىڭ ءبىر تۇرىنە اينالماق. مەنىڭ 25 جىلدىق تاجىريبەمنىڭ سوڭعى 15 جىلى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق كورسەتكەن قۇقىقبۇزۋشىلاردى ەڭ بولماعاندا ءماجبۇرلى جۇمىسقا سالۋ جازاسىن زاڭعا ەنگىزۋ جولىندا ءوتتى. ويتكەنى دامىعان ەلدەردە بۇل قاراپايىم تاجىريبە»، - دەدى قۇقىققورعاۋشى.