تاۋەلسىزدىك – قاستەرلى ۇعىم

تاۋەلسىزدىكتىڭ ماڭىزى ايرىقشا

بيىل قاستەرلى تاۋەلسىزدىگىمىزگە 30 جىل تولادى. تالاي اسۋدى باعىندىرىپ كەلەمىز. الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ تىلىمەن بايانداعاندا، «جانتەبىرەنىس: ازاتتىق تاڭى اتتى! تىلەككە قۇداي جەتكىزدى! كۇنى كەشە قۇل ەدىك - ەندى بۇگىن تەڭەلدىك!» دەيتىن پايىمعا سايادى. قاسيەتتى مەرەكە قارساڭىندا ءداستۇرلى اڭگىمە جۇرگىزۋدى ءجون سانادىق. وسى ورايدا قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، قالامگەر نۇرداۋلەت اقىشتى اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

– ەگەمەندىك تەرمينىن قاراپايىم تىلمەن قالايشا سۋرەتتەگەن بولار ەدىڭىز؟

– ەگەمەندىك دەگەن ءسوزدى ناقتىلاپ، ماعىناسىن ايقىنداي ءتۇسۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. ويتكەنى، كەيبىر ورىسشا-قازاقشا سوزدىكتەردە «ەگەمەندىكتى» «سۋۆەرەنيتەت» رەتىندە اۋدارعان. دالىرەك، «سۋۆەرەنيتەت» ءسوزىن «ەگەمەندىك» دەپ ءتارجىمالاعان. سوندا، سۋۆەرەنيتەت دەگەنمىز نە؟ ەسكى كەڭەس داۋىرىندەگى تۇسىندىرمە سوزدىكتەردە "بەلگىلى دارەجەدە بوستاندىق الۋ" دەگەندى بىلدىرەدى. ءبىراق، بۇل ءابسوليۋتتى بوستاندىق ەمەس. بۇعان مىسال رەتىندە كەزىندەگى تىنىق مۇحيتتاعى ارالداردىڭ وتارشىل يمپەريالاردان العان تاۋەلسىزدىگىن سيپاتتاپ جازىپ كورسەتكەن بولاتىن. سونداي-اق، ارىسى لاتىن امەريكاسى، اتلانت مۇحيتىنداعى جەكەلەگەن ارال مەملەكەتتەردىڭ وتار ەلدەردەن ازاتتىق الۋىنداعى دەربەستىكتىڭ العاشقى باسقىشى رەتىندە كورسەتىلگەن ەدى. سوندىقتان دا، «سۋۆەرەنيتەت» وتارلانعان ەلدىڭ ءبىرجولاتا تاۋەلسىزدىك العانىن بىلدىرمەۋى مۇمكىن. «ەگەمەندىك» تەرمينىنىڭ ورنىنا «تاۋەلسىزدىك» دەپ، ەشتەڭەدەن قايمىقپاي، سەسكەنبەي، انىقتاما بەرۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە، تەرميندى سۋرەتتەمەسە كەرەك، تۇسىندىرەدى. سونى ەسكەرسەك دەگەن ويدى ايتقىم كەلەدى.

– تاۋەلسىزدىكتى تۇعىرلى ەتۋدە بالا تاربيەسىنىڭ ماڭىزى قانداي؟

– ارينە، تاۋەلسىزدىكتى تۇعىرلى ەتۋدە بالا تاربيەسىنىڭ ماڭىزى وتە جوعارى بولماق. سەبەبى، ەستەرى كىرىپ، تىلدەرى شىعا باستاعاننان باستاپ، قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىز بەيبىت مەملەكەت ەكەنىن، بالانىڭ ەلدىڭ قورعاۋشىسى، پاتريوتى ەكەنىن ايتا بەرۋىمىز ءتيىس. تەك ايتىپ قويماي، قازىرگى قۇرالدار، كرەاتيۆتى تەحنولوگيالار ارقىلى سانالارىنا، ويلارىنا، بويلارىنا سىڭىرە بەرۋىمىز مىندەت. نەگىزىنەن ادام بالاسى تۋعاندا، تاۋەلسىز بولىپ تۋادى عوي. سول سياقتى، ەل نەمەسە بەلگىلى ءبىر حالىق تا تاۋەلسىز بولىپ جاراتىلعان. ونى تاۋەلدىلىككە ۇستاعان بەلگىلى ءبىر يمپەريالىق پيعىلداعى وتارشىل مەملەكەتتەر. ءبىز سولاردان ازاتتىق الىپ جاتىرمىز دەگەندى ۇنەمى قايتالاپ وتىرعانىمىز ءجون دەپ سانايمىن جانە ونى ءتۇرلى فورمادا كورسەتۋىمىز قاجەت.

– قازاق ەلىنىڭ بولاشاعىن قالاي كورەسىز؟

– ەگەر، الگىندە كەلتىرگەنىمىزدەي، پاتريوتتارىمىز مىقتى بولسا، وندا جارقىن بولماق. بۇل جونىندە ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىندا دا بىرنەشە جەرىندە اتاپ كورسەتىلەدى. باسقانىڭ قاڭسىعى بىزگە تاڭسىق بولماۋى ءتيىس. سونىمەن بىرگە، كەز كەلگەن قادام ۇلتتىق نەگىزگە تابان تىرەۋى كەرەك دەگەن سىڭايداعى ويلار ايتىلادى. سوندىقتان دا، ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز، وسى ايتىلعانداردى ىسكە اسىرساق، جارقىن بولارى ءسوزسىز. ال ەندى قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق  مىنەزىن، ۇلتتىق قاجەتتى اتريبۋتتارىن اسىرەتىپ الۋعا استە بولمايدى. جۇمىلعان جۇدىرىقتاي، ءبىر كىسىدەي بولۋىمىز شارت دەپ ويلايمىن.

– سۇقباتىڭىزعا راقمەت!