قازاقستان مەن ورتالىق ازياعا دەگەن ۇلكەن سۇيىسپەنشىلىككە تولى كورمە
الماتىدا ورنالاسقان ءا.قاستەيەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك ونەر مۋزەيى كلارا مەن دانا يسابايەۆالاردىڭ جەكە كوللەكسياسىنان الىنعان «تاۋەلسىزدىك بەينەلەرى» اتتى عاجاپ كورمە ۇسىندى. ب ا ق وكىلدەرىنە ارنالعان باسپا ءسوز تۋرىندا كلارا يسابايەۆا ەكسكۋرسيا جۇرگىزدى.
يسابايەۆالاردىڭ كوللەكسياسى حح عاسىردىڭ 90-جىلدارى مەن 2000 جىلداردىڭ باسىندا قالىپتاسقان. بۇل – تاۋەلسىز قازاق مەملەكەتى مەن تاۋەلسىز قازاقستان ونەرىنىڭ قالىپتاسۋ جانە قۇرىلۋ كەزەڭى.
كورمەگە قازىرگى زامانعى قازاقستاندىق جانە شەتەلدىك سۋرەتشىلەر – اركاديي گورباتوۆ، نەللي بۋبە، بەيسەبەك اقانايەۆ، گۇلجامال تاعەنوۆا، گابو اپالى-سىڭلىلەر، اندرەي نازارەنكو، الەكساندر ەرمولەنكو جانە ت.ب. بەينەلەگەن ەلىمىزدىڭ بايىرعى باي تاريحي جانە عاسىرلار بويعى داستۇرلەرىن، ۇلى كەرۋەن جولدارىنىڭ جاڭعىرىعىن، زامان بايلانىسىن، تۋعان جەرىمىزدى جانە ونىڭ تابيعاتىن جىرلايتىن، سىرتقى الەمنىڭ شەكارالارىن پاش ەتەتىن جانە ونىڭ ەڭ قولجەتپەس سۇلۋلىعىنا تاڭدانۋ مۇمكىندىگىن سىيلايتىن 40-تان استام تۋىندى قويىلعان.
شەتەلدىك سۋرەتشىلەردىڭ قاتارىندا قىرعىزدىڭ كورنەكتى سۋرەتشىسى جىرعال ماتۋرايىموۆ، سان-فرانسيسكودان كەلگەن سۋرەتشى كارلوس كۋزما جانە گايتيدىڭ نايۆ ستيلىندە جۇمىس ىستەيتىن دومينيكان رەسپۋبليكاسىنىڭ سۋرەتشىلەرى بار. بۇل كەسكىندەمە جانە گرافيكالىق جۇمىستار، سونداي-اق ارالاس رەلەفتىك تەحنيكادا ورىندالعان كارتينالار.
كلارا يسابايەۆانىڭ بەينەلەۋ جانە ساندىك-قولدانبالى ونەر جولىندا كەلە جاتقانىنا 50 جىلدان اسقان. ونەردىڭ ءوز وكىلى الدىمەن ماركالار، سودان كەيىن كىتاپتار، كەيىن ءتولتۋما ونەر تۋىندىلارىن جيناي باستاعان. جاھاننىڭ كوللەكسياعا اسا باي ەڭ ۇزدىك مۋزەيلەرىن ارالاعان ول كوللەكسيا قۇرۋ ءۇشىن بىرەگەي ءارى ەرەكشە قازاقستان مەن ورتالىق ازيا ونەرىن تاڭداعان ەكەن. ماسەلەن، اركاديي گورباتوۆتىڭ «وتىرار كەراميكاسى» اتتى تاريحي شىعىس ناتيۋرمورتى ۇلى جىبەك جولىنداعى ورتاعاسىرلىق ەڭ باي قالانىڭ تۇرمىسىن كوز الدىمىزعا اكەلەدى. سۋرەتشىنىڭ ءوزى كوپتەگەن ارحەولوگيالىق ەكسپەديسيا مەن قازبا جۇمىستارىنا تىكەلەي قاتىسقان. شىعارمالارىندا كورىنىس تاپقان قىش بۇيىمداردىڭ بارلىعى قازىرگى كۇنى استاناداعى ۇلتتىق مۋزەيدىڭ ورتا عاسىرلار بولىمىندە كورمەگە قويىلعان وتىراردىڭ تاريحي قۇمىرالارى مەن توستاعاندارى كورىنەدى.
ال نەللي بۋبەنىڭ بۇرىنعى زامانعا ساي ستيلدە سالىنعان «دالانىڭ ەركەلەرى» اتتى توپتىق پورترەتى كيىز ءۇيدىڭ ىشىندەگى جاستىق شاقتىڭ بەيقامدىلىق جانە قۋانىش سەزىمىن بەينەلەيدى. سۋرەتشى قازاق قىزىنىڭ الۋان ءتۇستى الەمىن كوپتەگەن كومەكشى ۇلتتىق ەلەمەنتتەر ارقىلى – ايەلدەردىڭ اشەكەي بۇيىمدارىمەن جانە رۋ تاڭبالارىمەن، ىدىس-اياقپەن، ياعني قازان، ساپتاياق، ۇككىش، قورجىنمەن، ساندىقپەن، كورپەلەرمەن جانە داستارحانمەن بەزەندىرە وتىرىپ شەبەر جەتكىزەدى.
بەيسەبەك اقانايەۆتىڭ «پەتروگليفتەر اۋەنى» مەن «قىمىز قۇياتىن ىدىستاردىڭ جيىنتىعى» اتتى ناتيۋرمورتى ءبىزدىڭ ت اريحىمىزدىڭ ماڭىزدى كە زەڭدەرىن بەينەلەيدى. ب.اقانايەۆ ەجەلگى پەتروگليفتەردى بەينەلەۋ ارقىلى ءبىزدىڭ جەرىمىز بايىرعى زامانداردان بەرى دارىندى تۇلعالارعا باي ەكەنىن كورسەتۋگە ۇمتىلعان. سۋرەتتىڭ ورتاسىندا اتى اڭىزعا اينالعان مۋزىكالىق اسپاپ – قوبىز تۇر. ونى جاساۋشى – بىرنەشە تۇركى حالىقتارىنىڭ، ياعني قازاقتاردىڭ، تۇرىكمەندەردىڭ، ازەربايجانداردىڭ، تۇرىكتەردىڭ باباسى، سىرداريا دالاسىنان شىققان X عاسىردىڭ مۋزىكانتى جانە سازگەرى قورقىت اتا. ىشەكتەرى جىلقى جالىنان جاسالعان اسپاپتىڭ ەرەكشە دىبىسى بار، اڭىز بويىنشا ول قورقىت اتاعا كەلگەن ءولىمدى دە قورقىتقان. دالا بولمىسىنىڭ ەڭ ايقىن كورىنىسى بولىپ تابىلاتىن قوبىز كوپتەگەن قاسيەتتى ماعىنالارعا يە – بۇل كوشپەندىنىڭ جان-دۇنيەسىنىڭ جانە قازاق مۋزىكاسىنىڭ سيمۆولى، ۆيولونچەل مەن سكريپكانىڭ ءتۇپ اتاسى، اتا- بابالارىمىزدىڭ وسيەتى جانە ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزدىڭ ەجەلگى ءداۋىرىنىڭ دالەلى. بۇل عاجاپ جۇمىسقا قاراپ، ءبىز عاسىرلار بويى بىزگە جەتكەن اتا-بابالارىمىزدىڭ اۋەندەرى مەن ولاردىڭ عيبرات سوزدەرىن ەستىگەندەي بولامىز.
اقانايەۆتىڭ «قىمىز قۇياتىن ىدىستاردىڭ جيىنتىعى» اتتى ناتيۋرمورتى قازاقتىڭ ەڭ جارقىن جانە ماڭىزدى، وتە ەجەلگى جانە بىزگە تاۋەلسىزدىكپەن ورالعان ناۋرىز مەرەكەسىن بەينەلەيدى. سۋرەتتىڭ قانىققان جاسىل ءتۇسى – بۇل ءتۇرلى-تۇستى داقتارمەن كومكەرىلگەن، گۇلدەنىپ، ويانعان دالانىڭ، كوكتەمنىڭ ءتۇسى. جۇمىس تابيعات پەن ءومىردىڭ جاڭارۋىن بىلدىرەدى.
كلارا يسابايەۆانىڭ قىزى – دانا يسابايەۆا دا كوللەكسيا جيناۋعا ەرەكشە جاقىن. «ونەر ادامنىڭ ىشكى الەمىمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، ءومىردى وزگەرتەتىن جانە ەموسيونالدى ءال-اۋقاتقا ىقپال ەتەتىن كۇشكە يە»، – دەيدى دانا يسابايەۆا.
قازاقستان مەن ورتالىق ازياعا دەگەن ۇلكەن سۇيىسپەنشىلىككە تولى كورمە شىلدە ايىنىڭ 10-ىنا دەيىن جالعاسادى.