سىناق پوليگونىن زەرتتەۋ ماقساتىندا سەمەيدە ءىرى ورتالىق قۇرىلادى

جاقىندا پرەزيدەنت «سەمەي يادرولىق قاۋىپسىزدىك ايماعى» تۋرالى زاڭعا قول قويعان بولاتىن

بۇرىنعى سەمەي سىناق پوليگونىنىڭ توڭىرەگىن كەشەندى تۇردە زەرتتەۋ قاجەت. ويتكەنى جارىلىس بولعان جەرلەردىڭ زاردابى بەلگىلى بولعانمەن، دەڭگەيى انىقتالماعان. وعان قوسا ۋلانعان توڭىرەكتە اشىق-شاشىق جاتقان اۋماق ءالى كوپ. ءبىراق وعان جاۋاپتى ۇيىم جوق. سوندىقتان جاقىندا پرەزيدەنت «سەمەي يادرولىق قاۋىپسىزدىك ايماعى» تۋرالى زاڭعا قول قويدى. قۇجات بۇرىنعى پوليگون اۋماعىندا تۇراتىن حالىقتىڭ رادياسيالىق قاۋىپسىزدىگىن كۇشەيتۋگە باعىتتالعان، دەپ حابارلايدى  Almaty-akshamy.kz qazaqstan.tv-عا سىلتەمە جاساپ.

مامانداردىڭ ەسەپتەۋلەرى بويىنشا بۇرىنعى سەمەي سىناق پوليگونى اۋماعى 18،5 مىڭ شارشى شاقىرىم بولسا، سونىڭ دەنىنە رادياسيا تارالعان. وعان اباي، قاراعاندى، پاۆلودار وبلىستارىنىڭ جەرلەرى كىرەدى.

«ءبىز ەندى سول راديواكتيۆتى زاتتاردىڭ جەردە، سۋدا، وسىمدىكتە قانشاسى بار ەكەندىگىن 50-دەن اسا ەلدى مەكەندەردە زەرتتەۋ جۇرگىزدىك. جانۋارلاردىڭ ەتىندە، سۇتىندە بار. راديواكتيۆتى زاتتاردىڭ بولۋىنىڭ ءوزى ءبىرشاما كەدەرگىلەر تۋدىرادى. اۋرۋلار تۋدىرادى. راديواكتيۆتى زاتتاردىڭ ءبىر قاسيەتى ورگانيزمگە قوردالانادى»، - دەدى ۆەتەريناريا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور سەرعازى دۇيسەنبايەۆ.

اعزاعا تۇسكەن راديونۋكليدتەر ۇرپاقتان ۇرپاققا بەرىلەدى. ءقازىر سەمەي وڭىرىندە ءتۇرلى سوزىلمالى اۋرالار مەن قاتەرلى ىسىك دەرتىنە شالدىققانداردىڭ تىم كوپ بولۋى دا سونىڭ ايعاعى دەيدى عالىمدار. ۇلتتىق يادرولىق ورتالىق ماماندارى دا 90-شى جىلداردان بەرى سىنىق جۇرگەن جەردەگى سۋدى، توپىراق پەن اۋانى، جان-جانۋار مەن ادامداردى زەرتتەگەن. ساۋلەلەنگەن 4 مىڭنان استام نىساندى تەكسەرگەن. ناتيجەسى كوڭىل كونشىتپەيدى.

«زەرتتەۋ بارىسىندا رادياسيانىڭ جەر استى سۋلارى ارقىلى تارالعاندىعىن دا انىقتادىق. وعان قوسا وتە زياندى «تريتيي» يزوتوپىنىڭ بارلىعى دا بەلگىلى بولدى. ادام جارىلىس بولعان جەردە تۇرۋى مۇمكىن. ءبىراق اعزاسى ساۋلەلەنىپ جاتقانىن سەزبەيدى. ويتكەنى ءقازىر اشىق جاتقان جەرلەرگە ناقتى يە بولىپ وتىرعان ەشكىم جوق. جاڭا زاڭ كۇشىنە ەنگەن سوڭ، وسى ولقىلىقتار رەتتەلەر ەدى»، - ق ر ۇياو رادياسيالىق قاۋىپسىزدىك ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ەۆگەنيا مۋستافينا.

ەگەر پوليگون اۋماعى زاڭمەن رەتتەلسە، ول جەرلەردى زالالسىزداندىرۋعا بولادى. ءبىراق ءقازىر ۋلانعان توڭىرەكتىڭ دەنى كارتاعا تۇسىرىلگەنمەن، قورشاۋسىز قاڭىراپ جاتىر. كەشەندى زەرتتەۋلەردى جانداندىرۋ ءۇشىن عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى دە بىرنەشە جوبانى ىسكە اسىرۋعا دايىن. ول ءۇشىن سەمەيدەگى شاكارىم ۋنيۆەرسيەتى بازاسىندا ءىرى زەرتتەۋ ورتالىعى قۇرىلادى.

«ءقازىردىڭ وزىندە شاكارىم ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۇجىمى، عالىمدارى 13 ۇلكەن عىلىمي جوبالارىن دايىندادى. تىكەلەي كۋرچاتوۆ قالاسىنا جانە يادرولىق پوليگونعا قاتىستى بىرنەشە تاقىرىپتارىمىز بار. سەمەي يادرولىق پوليگونىنىن زەرتتەۋگە 400 ميلليون تەڭگەگە دەيىن قارجىلاندىرۋ كومەگىن بەرۋگە دايىنبىز»، - دەيدى ق ر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترى ساياسات نۇربەك.

جاڭا زاڭ بۇرىنعى پوليگون ماڭىندا تۇراتىن حالىقتىڭ رادياسيالىق قاۋىپسىزدىگىن كۇشەيتۋ ءۇشىن قاجەت. ال تابيعاتى لاستانباعان، ەكولوگيالىق احۋالى جاقسى جەرلەردى اۋىلشارۋاشىلىعى جانە وندىرىستىك ماقساتتا ەل يگىلىگىنە بەرۋ كوزدەلگەن.