سىيلىق پەن سىياقى - ەگىز ۇعىم
گانس حريستيان اندەرسەن: «قوزعالۋ، تىنىس الۋ، قالىقتاۋ، ءجۇزۋ، سىيلىق بەرۋ-الۋ، زەرتتەۋ، ساياحاتتاۋ – مىنە، ءومىردىڭ ءمانى وسى»، - دەپتى. بىرەۋلەر ءۇشىن بۇل بىلگىردىڭ ويى، ءوزى جازعانداي، ەرتەگى سيپاتىندا قابىلدانۋى مۇمكىن. دەسە دە، استارىندا تالاي پايىم-تۇسىنىكتەر تۇنىپ جاتىر.
تاريحناما. مۇنىڭ سىرى ەجەلگى داۋىرلەردە جاتىر. جاھانعا ايگىلى الەكساندر ماكەدونسكيي، شىڭعىسحان، ءامىر تەمىر سىندى پاتشالار دۇنيەدەگى ەڭ اۋقاتتى تۇلعالار سانالعان. ولار وزدەرىنىڭ داڭقىن جان-جاقتى پايدالانعان جانە شىعارعان. داڭقتى قولباسشىلار وزدەرىنىڭ داڭقىن اسىرۋ ماقساتىندا ءار ءتۇرلى ارەكەتكە بارعان. قاسىندا جۇرگەن ۇزەڭگىلەستەرىنە ءزاۋلىم ساراي، قاپشىق-قاپشىق التىن دينار، تاعى سول سياقتى نارسەلەرمەن قۇرمەت-رازىلىعىن تانىتقان. وعان دالەل رەتىندە 1520-1566 جىلدارى وسمان يمپەرياسىن بيلەگەن سۇلەيمەن سۇلتاندى الۋعا بولادى. ول ءوزىنىڭ باس ءۋازىرى ءارى كۇيەۋ بالاسى يبراھيم پاشاعا ارناپ ساراي سالدىرعان دەسەدى. ارينە، بۇل ءزاۋلىم عيمارات التىنمەن اپتالىپ، كۇمىسپەن قاپتالعانى ءسوزسىز.
ەرتە زاماندا شەكسىز ريزاشىلىق ءبىلدىرۋ ءارتۇرلى سيپاتتا بولعان. باي-شونجارلار جىبەك ماتا، باعالى ىشىك، كەيبىرى قوماقتى تيىن سالىنعان قاپشىقتار ۇسىنعان. بۇنى ءار ەلدىڭ وزىندىك سالتىمەن، عۇمىر كەشكەن ۋاقىتىمەن، داعدىسىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى. قىسقاسى، پاتشا، باي-باعلان، ت.ب رازىلىعىن تۇرلىشە بىلدىرگەن.
زاماناۋي كەزەڭ. بۇرىنعى بىلگىر دانالار «سىيلىق ادام مەن ادام اراسىن جاقىنداستىرادى» دەپ اتالى ءسوز قالدىرعان. ءبىزدىڭ قوعام نارىقتىق ايماقتا كۇن كەشۋدە. الەۋمەتتىك جەلىدەن اتا-اناسىنا، باۋىرىنا، دوسىنا، سىيلىق جاساپ، قۋانتىپ جاتقانداردى كورەمىز. تاڭدانىپ، تامسانامىز. وسىنىڭ بارلىعى جوعارىدا ايتىلعان تاريحتىڭ دامىعان، جەتىلگەن ساباقتاستىعى دەسەك، ارتىق ايتپاعاندىق.
شىعىس حالىقتارى ءۇشىن ساپالى تىرلىك بارىنەن ماڭىزدى. ماسەلەن، جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيادا ىنتالاندىرۋعا باسا ءمان بەرگەن. ءتىپتى، الدىڭعى ورىنعا شىعارعان. ايرىقشا دەن قويعان. ولاردا كومپانيا، كورپوراسياداعىلار ءارتۇرلى قاراجات كولەمىندە سىياقى تاعايىندايتىن كورىنەدى. ول جاعىن ءار ۇيىم ءوزىنىڭ ىشكى قۇرىلىمىنا ساي شەشكەن. ناقتىراق قانشا ايلىق مولشەرىندە بەرەتىنىن ءوز ەرەجەلەرىنە سايكەس جاسايدى ەكەن. وسى تاقىلەتتەس دۇنيەنى اقش، تۇركيا، سينگاپۋر سىندى دامىعان ەلدەردىڭ تاجىربيەسىنەن اڭعارامىز. وسىنداي يگى ءداستۇر ەلىمىزگە دە ويىسۋدا.
قارجىگەرلەر «سىياقى ىنتانىڭ ارتۋىنا الىپ كەلەدى» دەپ جاتادى. تەگى، ءدوپ ايتىلعان ءسوز. ءاربىر ءىستىڭ جەمىستى، باسەكەنىڭ جەڭىستى بولۋىنا جەتەلەيدى. سول ماقساتقا جەتۋ جولىندا قىراۋار شارۋا اتقارىلادى. ال ناتيجە ءدامىن تاتۋدى اركىم كوكسەيدى.
بيىل تاۋەلسىزدىك مەيرامى قارسىڭىندا ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن كورىپ، كەۋدەسى مەدال، وردەن تاعىنىپ، ماراپاتقا الىپ جاتقانى قۋانتادى ءھام قىزىقتىرادى. سونداي بيىك دارەجەدە ءىس قىلۋعا ۇندەيدى.
ءتۇيىن. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ قۇندى سىيلىق – نوبەل پرەمياسى. كينودا – وسكار. وسى سياقتى ءتىزىم ءار سالادا جالعاسا بەرەدى. سىياقى مەن سىيلىق - ەگىز ۇعىم. مۇنى يەلەنۋگە ەڭبەگى ادال، تىرلىگى نىق، ىسكەر ءاربىر جان ءۇمىتتى ءارى لايىق دەمەكپىز.