بۇگىن - قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، قوعام قايراتكەرى شەرحان مۇرتازانىڭ تۋعان كۇنى. شەراعاڭنىڭ ءار جىلدارداعى وي-تولعانىستارىن وقىرماندار نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردiك.
شىندىقتى اقتارىلىپ ايتۋ وتە قيىن. بالكiم، دۇنيەدە ەڭ قيىنى وسى شىعار. دۇنيە دۇنيە بولعالى بۇل ءتۇيiن ءالi شەشiلگەن جوق. ادام شىندىقتى ايتپايىن دەمەيدi. ايتايىن دەسە قورقادى. بiراق قۇدايدى قايتەدi؟ قۇداي ءبارiن كورiپ تۇر عوي! ادام قۇدايدى دا الداۋدى ۇيرەندi.
***
قالتاي ايتادى:
– وركەنيەتتi ەلدەردە ادامنىڭ باسى مەنەن iسiنە قارايدى. بiزدiڭ ەلدە ادامنىڭ شاشى مەنەن تiسiنە قارايدى، – دەيدi. – شاشىڭ اعارىپ كەتiپتi، تiسiڭ ءتۇسiپ قالىپتى، ايدا، كەت، دەيدi. ال، باسى، اقىلى، iسi قانداي – باعالامايدى.
وسى سوتاناققا سوققى بەرگەندەي، قالتاي قازiر گازەت باسقارىپ وتىر. ونىسى ورىندى...
***
باي جىلدار. بايلىقتى بەيشارا جاندار دۇنيەقوڭىزبەن، اقشامەن ولشەيدi. كولدiڭ تاقىرعا اينالۋى وڭاي. بايدىڭ پاقىرعا اينالۋى وڭاي. ال تاۋسىلمايتىن بايلىق، ول – قۇداي و باستا پەشەنەگە بەرگەن دارىن. سول دارىن ەڭبەك ەتسەڭ عانا بايلىققا اينالادى.
تالانت پەن دارىن تانا ءسۇتiنەن ەمەس، انا ءسۇتiمەن داريدى.
***
قۇداي بەرگەن عوي. قازاقستانعا بايلىقتى اياماي-اق. بiراق الۋىن ايت. بۇيىرۋىن ايت.
مايدا-شۇيدە ۇرى-قارىلاردان قازiر تۇرمە قابىرعالارى قايىسادى. ال iرiلەرi ۇستاتپايدى. ۇستاۋعا دارمەن جەتپەيدi. مiنە، تاۋەلسiزدiككە ەڭ قاۋiپتi قاسiرەت وسى. گازەت، سiءرا، قوعامداعى وسى كەسەلمەن كۇرەس ءداستۇرiن توقتاتپاس.
***
نوسترادامۋستىڭ بiر ايتقانى كەلسە، بiر ايتقانى كەلمەيدi. ال باياعى موڭكە بيدiڭ ايتقانىنىڭ ءبارi كەلiپ تۇر.
الا-شۇبار تiلدەن ارىلا المادىق. ءدۇدامالداۋ دiن دەگەن قاپتاپ كەتتi...
***
بiزدiڭ ۇلتتىق نيگيليستەر، ءوز ۇلتىن مەنسiنبەيتiندەر، وزبەكتەرشە ايتقاندا، «قارا يۆاندار» – ءوز iشiمiزدە جۇرگەن وتارشىلدار. تاپ-تازا، ساف سانا ۋاعىزداۋشىلار ەمەس، ۇلتتىق سانانى ۋلاۋشىلار.
***
زامان تۇزەلەر، ادام تۇزەلسە. تۇرمىسىمىز وڭالار، اقشامىز دا ورنىعار. ءۇمiتسiز شايتان دەگەن. تەك ادامدار يمانسىز بولماسا ەكەن. اركiم اتاق-دارەجە، مانساپ دەگەندi ءوز بويىنا، ءوز ويىنا، تالانت-تالايىنا شاقتاپ ولشەسە، نىساپ دەگەن قاسيەتتi ۇعىمدى ۇمىتپاسا دەيمiن عوي. ايتپەسە، قازiر كوشەدە كەلە جاتىپ، ابايلاماي بiرەۋمەن قاقتىعىسىپ قالساڭ، اكادەميك بولىپ شىعادى. اناۋ دا اكادەميك، مىناۋ دا اكادەميك. ۇلكەن دە اكادەميك، كiشi دە اكادەميك. مەيلi عوي، قىزعانبايىق. بiراق بۇل عىلىمداعى ينفلياسيا عوي. وسىنى نەگە ءتۇسiنبەيدi «اكادەميكتi» وڭدى-سولدى ۇلەستiرۋشiلەر؟ «اكادەميك» دەگەن اتاققا شىننان لايىقتىمىن با دەپ بiر ءسات نەگە ويلانبايدى اتاق-دارەجە الۋشىلار؟ نەگە كوز الدارىنا مۇحتار اۋەزوۆتi، قانىش ساتپايەۆتى ەلەستەتپەيدi بiر ساتكە؟ ءوز شاما-شارقىن سولاردىڭ ۇلىلىعىمەن، دانالىعىمەن نەگە ويشا سالىستىرمايدى؟ بiلە بiلسە، وسىنداي اكادەميكتەر قورلادى عوي عىلىمدى دا، ۇلىلاردى دا.
***
ءوزiڭ ولمە، وزگەنi دە ءولتiرمە. مiنە، شىن دەموكراتيا. مiنە، شىن ادامگەرشiلiك، يماندىلىق! ال، بۇل قاسيەت، قۇدايعا شۇكiر، قازاقتا بار.
***
«قىرىق جىل قىرعىن بولسا دا قيىسپايدى تۋىسقان» دەگەن عوي. نارىق قانشا ءناھان بولسادا، اقىلدى باسشى رۋحاني دۇنيەنi ازدىرماس بولار. رۋحى ازعان ەل – توزعان ەل. ونداي ەلدi قارعا-قۇزعىن شوقىپ كەتەدi.
***
...بiزدە بايلىق جوق، ونى، ءاسiرەسە، قازiر كوبiرەك سەزiنiپ ءجۇرمiز. كەرەك دەسە، ءالi كۇنگە دەيiن جەكە ساياجايىمىز دا جوق. ۇكiمەتتiڭ بوساعاسىنا تامان بiر ساياجايىمىز بولۋشى ەدi، ونى وسى كۇنگi Iس باسقارۋشى تارتىپ الىپ، الدەكiمدەرگە بەردi. مەيلi، استانادا باسپاناسىز جۇرگەن مىڭداعان قازاقتان جانىمىز ارتىق ەمەس شىعار، ايتەۋiر، باسپاناسىز ەمەسپiز عوي...
***
...بۇل – وتانسىزدىق يدەولوگياسى. بۇل تاپتىڭ اناسى – اقشا، اتاسى – ساۋدا. «كوممەرسانتتار ءۇشiن ءوز تۋعان ەلi بولمايدى» دەپ امەريكا دەموكراتياسىنىڭ اتاسى توماس دجەففەرسون ايتقان. دەمەك، بۇلاردان ۇلتتىق رۋحانيات دامەتiپ، بەرەكە، قايىر تاپپايسىڭ. بۇلار ۇلتتىق رۋحانيات تالىقسىپ جاتسا، اۋزىنا سۋ تامىزبايدى. ونىڭ ەسەسiنە شەتتەن كەلگەن «جۇلدىزسىماقتارعا» ميلليونداردى اياماي تولەپ، جاتىپ توسەك، جايىلىپ جاستىق بولا قالادى.