ق ر وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترىنىڭ نازارىنا!
ەلىمىزدە وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم ساپاسىن ساراپتايتىن «مەكتەپتەرگە ارنالعان PISA» زەرتتەۋى باستالدى. 15-جەلتوقسانعا دەيىن جالعاساتىن بۇل زەرتتەۋگە قازاقستاندىق 1000 ءبىلىم مەكەمەسىنەن 15 جاستاعى 54 مىڭنان استام وقۋشى قاتىسادى. ونىڭ بارىسىندا شاكىرتتەردىڭ وقۋ ۇلگەرىمى مەن جەتىستىكتەرى سارالانادى.
زەرتتەۋ ءداستۇرلى PISA ساۋالناماسىنىڭ ادىستەمەسىنە نەگىزدەلگەن جانە مەكتەپتىڭ ءبىلىم بەرۋدەگى جەتىستىكتەرىن جان-جاقتى كورسەتە وتىرىپ، وقۋ، ماتەماتيكا جانە جاراتىلىستانۋ سياقتى نەگىزگى فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىق داعدىلارىن باعالايدى.
3 جىل سايىن وتەتىن حالىقارالىق نەگىزگى PISA-دان ايىرماشىلىعى – «مەكتەپتەرگە ارنالعان PISA» جىل سايىن وتكىزىلەدى. وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ ءبىلىم سالاسىنداعى ساپانى قامتاماسىز ەتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى دينارا ءابىلقانوۆانىڭ ايتۋىنشا، اتالعان زەرتتەۋ جەكە العانداعى ءاربىر مەكتەپتىڭ ناتيجەسىن تالداۋ ارقىلى جەتىلدىرۋگە ءتيىستى ناقتى سالالاردى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. مەكتەپ اكىمشىلىگى اناليز قورىتىندىسىن ءبىلىم ساپاسىن جاقسارتۋ تۇرعىسىنداعى باعدارلامالار مەن ستراتەگيالاردى ازىرلەۋگە پايدالانادى.
كوپشىلىككە تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن وسى ارادا ءبىلىم جۇيەسىن باعالاۋدىڭ سىرتقى نورمالارىنا توقتالا كەتەيىك. ونىڭ ءبىرىنشى جولى – وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم جەتىستىكتەرىنىڭ مونيتورينگى (مودو). وقۋ-اعارتۋ مينيسترىلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، بيىل مودو-عا ەلىمىزدىڭ 1471 مەكتەبىنىڭ 4-9 سىنىبى بويىنشا 50 مىڭنان استام وقۋشى قاتىسقان جانە استانانىڭ بارلىق مەكتەبى قامتىلعان. وكىنىشكە قاراي، ناتيجە وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا تومەن بولعان.
ءبىلىم ساپاسىن باعالاۋدىڭ حالىقارالىق تاعى ءبىر جولى – PISA-عا كەلەتىن بولساق، مۇندا دا اۋىز تولتىرىپ ايتار جەتىستىك شامالى. اتالعان زەرتتەۋگە قاتىسۋ بارىسىندا سوڭعى 9 جىلدا ەلەۋلى وزگەرىس بايقالماعانى، اسىرەسە، بالالاردىڭ جاراتىلىستانۋ جانە وقۋ ساۋاتتىلىعى بويىنشا ناتيجەلەرى تومەن ەكەنى باسپا ءسوز بەتىندە ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا ءجۇر.
جالپى، حالىقارالىق مودو، PISA زەرتتەۋ ناتيجەلەرى مەن مەكتەپتەردىڭ ءبىلىم بەرۋ ساپاسىنداعى ايىرماشىلىق جەر مەن كوكتەي ەكەنى جاسىرىن ەمەس. بۇل رەتتە، رەسپۋبليكالىق «QAZBILIM» ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى اياتجان احمەتجان ۇلى ايتپاقشى، ءبىلىم باسقارمالارى مەكتەپتەردى وتىرىك ساپا جاساۋعا يتەرمەلەۋدى دوعارۋعا ءتيىس ەكەندىگى داۋسىز.
سونىمەن قاتار، اياتجان احمەتجان ۇلى ءبىلىم ساپاسىنا قاتىستى حالىقارالىق زەرتتەۋلەرگە بايلانىستى تۋىندايتىن تىلدىك ماسەلەنى دە وزەكتى دەپ ەسەپتەيدى. مودو، PISA سۇراقتارىنىڭ باسىم بولىگى، ءتىپتى 100% وزگە تىلدە دايىندالىپ، سوسىن قازاق تىلىنە اۋدارىلاتىنىنا قىنجىلعان ول: «ەكەۋىنىڭ دە قازاقشاسى ادام تۇسىنەتىندەي دەڭگەيدە ەمەس. وسىدان كەلىپ، قازاق مەكتەپتەرىندەگى ءبىلىم ساپاسىز دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسادى. ءبىراق قازاق جانە ورىس مەكتەپتەرىنىڭ ۇبت ناتيجەلەرىنە قاراساق، جاعداي كەرىسىنشە. سوندىقتان ءتىل ماسەلەسىندە ناقتى تىلدىك قولدانىستى، تىلدىك ساۋاتتىلىقتى دۇرىس قولدانىپ، ساپالى اۋدارما ماسەلەسىن قاراستىرۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. مۇندا ديالەكتىك، google جانە ياندەكس اۋدارمانى قولدانۋعا بولمايدى»، – دەيدى.
دەمەك وسى ارادا قازاق مەكتەپتەرى وقۋشىلارىنىڭ حالىقارالىق تەستتەردە جاقسى ناتيجە كورسەتۋىنە اۋدارما ساپاسى كەدەرگى بولىپ جۇرگەنى بايقالادى. مەكتەپتى بىلاي قويعاندا، ءتىپتى باكالاۆر ءبىتىرىپ، ماگيستراتۋراعا تۇسۋگە تەست تاپسىرعان بىرنەشە تالاپكەر قازاقشا ءماتىندى تۇسىنبەۋى سالدارىنان ناتيجەسى تومەن بولىپ قالعانىن ايتقانى بار.
جاقىندا «قازاق ءتىلى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ باسشىسى راۋان كەنجەحان ۇلى دا ءوزىنىڭ ءبىر سۇحباتىندا قازاق تىلىندە ءبىلىم الىپ جۇرگەن بالالاردىڭ 64 %-ى وقىعان ءماتىنىن تۇسىنبەيتىنىن، ياعني وقىعان دۇنيەسىنىڭ نەگىزىندە وي قورىتىپ، نە اۋىزشا، نە جازباشا جەتكىزە المايتىنىن ايتىپتى.
بۇل ماسەلە سوڭعى ۋاقىتتا الەۋمەتتىك جەلىدە دە ءجيى كوتەرىلىپ ءجۇر. PISA تەستىن قازاق تىلىندە تاپسىرعان ءار 5 وقۋشىنىڭ 3-ەۋى قازاقشا ءماتىندى تۇسىنبەگەنى بەلگىلى مەدياترەنەر، جۋرناليست اسحات ەركىمبايدى دا ويلانتقان. ءسويتىپ، ول ءتيىستى سايتقا كىرىپ، تەست ءماتىنىن كورگەن جانە ونىڭ قاي تىلدەن اۋدارىلعانىن ۇعۋ قيىنعا سوققان. «شاماسى، اعىلشىنشاسىن اۋەلى ورىسشاعا اۋدارىپ، سوسىن ورىسشاسىن قازاقشالاعان ءتارىزدى. قازاق تىلىندە تەست تاپسىرعان وقۋشىلاردىڭ ۇلگەرىمىنىڭ تومەن بولۋىنا وسى اۋدارمانى جاساعان ءارى ونى قابىلداپ العانداردىڭ دا سەبەبى بولار دەگەن وي كەلدى»، – دەيدى اسحات ەركىمباي.
اۋدارما ساپاسىنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەندىگى جانە تالاپكەر ورەندەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن جان-جاقتى باعالاۋداعى ونىڭ ايتارلىقتاي ۇلەس، سالماعى وسىدان-اق كورىنىپ تۇر. ەندەشە اسحات ەركىمباي ايتپاقشى، ەلىمىزدە اۋدارما ساپاسىن باعالايتىن قانداي ۇيىم بار؟! بۇل سالاداعى جۇمىس قانشالىقتى جۇيەلەنگەن؟! حالىقارالىق تەستتەردى قازاق تىلىنە كىمدەر اۋدارىپ ءجۇر؟!
دەگەندە، اسىرەسە وسى ءبىلىم سالاسىندا اۋدارما ماسەلەسىنە جەتكىلىكتى ءمان بەرىپ جۇرمەگەنىمىز اششى دا بولسا اقيقات. ايتپەسە جوعارىداعىداي ماسەلە تۋىندار ما ەدى؟! بۇلاي بولا بەرسە بەرىسى – انا تىلىندە ءبىلىم الۋعا تالپىناتىن جاستار قاتارى سيرەيدى، ءارىسى – قازاق ءتىلى عىلىم، ءبىلىم تىلىنە اينالۋدان قالادى.
ءبىراز جىل بۇرىن ەلىمىزدە ۇلتتىق اۋدارما بيۋروسى قۇرىلىپ، جۇيەلى جۇمىس ىستەلە باستاعان سىڭايلى ەدى. الايدا 100 وقۋلىق اۋدارىلىپ بىتىسىمەن، اتالعان بيۋرونىڭ دا جۇمىسى قوجىراپ، اياعى سۇيىلىپ كەتتى. نەگىزى، وسى ۇيىمدى قوعامدىق نەگىزدە ەمەس، رەسمي تۇرعىدا جۇمىس ىستەيتىن مەكەمەگە اينالدىرىپ، ءبىلىم سالاسىنداعى بۇكىل اۋدارما ءىسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن جۇكتەگەندە تالاي تۇيتكىل شەشىلەر مە ەدى؟..
ال ازىرگە... جوعارىدا ايتقانىمىزداي، ءدال قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە «مەكتەپتەرگە ارنالعان PISA» زەرتتەۋى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل – 3 جىلدا ءبىر وتەتىن حالىقارالىق زەرتتەۋ الدىنداعى دايىندىق ەسەبىندە دەسەك تە بولادى. الدا ۇلكەن سىندار بار. ەلىمىزدەگى وقۋ-اعارتۋ سالاسىنا جاۋاپتى مينيسترلىك وكىلدەرىنىڭ وسى تاراپتا ويلانعانى ءجون بولار.